Categorie archieven: Piramideprincipe-onderzoek

Aankondiging: Piramideprincipe, je gaat het pas zien als je het doorhebt

Louise Cornelis Geplaatst op door 3

Op donderdag 22 december houd ik om half 12 in Leiden een lezing op het VIOT-congres, de driejaarlijkse conferentie van taalbeheersers. De titel van de lezing luidt: ‘Het piramideprincipe. Je gaat het pas zien als je het doorhebt’. Ik zal vertellen over de resultaten van het Groningse piramideprincipe-onderzoek, waarvan dat wat in de titel op z’n Cruyffiaans verwoord is*, het belangrijkste is

Ik schrijf wel ‘ik’, maar we bereiden de lezing met z’n vieren voor: drie van de betrokken studenten (Marit, Eveline en Jan) doen ook mee. En dit is de volledige abstract:

Het piramideprincipe (Minto, 1987) is in de praktijk een populaire en statusrijke methode voor het structureren van hoogwaardige en lezergerichte adviesrapporten. Het plaatsen van de hoofdboodschap voorop is er het bekendste kenmerk van. De effectiviteit van het piramideprincipe laat zich niet makkelijk empirisch onderzoeken; vooral de ecologische validiteit is een struikelblok. Met het verkennende onderzoek waarover deze presentatie gaat, kwamen toch enkele interessante inzichten aan het licht. Grootste verrassing was dat waar gebruikers enthousiast zijn over het principe, ‘oningewijde’ lezers van piramidale rapporten de structuur niet doorzien. Een piramidaal rapport heeft dankzij het gebruik van ‘krantenkoppen’ een inhoudsopgave die leest als een mini-samenvatting, maar dat merken deze lezers niet op. In plaats daarvan gaan ze op zoek naar vertrouwde  termen als conclusie en aanbevelingen en raken ze in de war als ze die niet vinden. Voor de praktijk betekent dit dat het nodig kan zijn dat piramideschrijvers hun lezers ‘opvoeden’.

* Misschien kan ik, gezien de huidige situatie bij Ajax, er ook nog een quote van Van Gaal in proberen te verwerken?

Update piramideprincipe-onderzoek

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Hoogste tijd voor een bijpraat-blogpost over het piramideprincipe-onderzoek. De studenten zijn op verschillende ‘fronten’ druk bezig.

De grootste groep, de studenten van het college, zijn inmiddels in tien onderzoeksgroepjes bezig met het opzetten van onderzoek. De meeste groepjes richten zich op de vraag hoe niet-kenners van het piramideprincipe toch de structuur kunnen doorzien: wat helpt hen daarbij? Het gaat dan om tekstkenmerken (bepaalde inhoudsopgave of zelfs geen inhoudsopgave, leesinstructies in de tekst), lezerskenmerken (voorkennis) en middelen los daarvan (eerst de krant lezen, om te wennen aan dat soort koppen). Dat is een logische en nuttige vervolgstap op het meest verrassende resultaat van vorig jaar.

Andere groepjes kijken onder andere naar het effect van de plaats van de hoofdboodschap in brieven, de overtuigingskracht van het piramideprincipe en de mogelijkheden van een hybride vorm (tussen piramidaal en methodologisch in).

Alle groepen zijn nu de laatste methodologische kwesties aan het uitzoeken en het experimentele materiaal (teksten, vragenlijsten e.d.) in orde aan het maken, om zo de laatste puntjes op de i te zetten voordat ze het onderzoek kunnen uitvoeren. Als het goed is, krijgen ze daarvoor volgende week groen licht. Deze fase is best lastig, want het perfecte onderzoek bestaat niet en dat hoeft dus ook niet, maar je wilt wel het onderzoek zo opzetten dat de kans zo groot mogelijk is dat het een zinnig antwoord oplevert op de vraag. En dat is bij dit type onderzoek nog niet eens zo makkelijk! Het gaat vooral om knopen doorhakken: “we doen het zó, dat levert hoogstwaarschijnlijk wel wat op, en we beseffen dat dat ook z’n zwakke kanten heeft”.

Daarnaast is Jan bezig met zijn Master-scriptie. Hij heeft vorige week een groot experiment uitgevoerd onder eerstejaars studenten, gericht op de begrijpelijkheid van een piramidaal versus methodologisch rapport. Hij heeft alleen nog maar wat heel voorzichtige eerste indrukken, dus het is nog te vroeg om er echt wat over te kunnen zeggen, maar het lijkt erop dat eerstejaars minder moeite hebben met het doorzien van de piramidale structuur dan de oudere lezers van de experimenten van vorig jaar.

Misschien is het zo dat lezers pas in de war raken van piramidale rapporten als ze gewend zijn aan de methodologische opbouw? Dan is het dus niet zozeer de onbekendheid met het piramideprincipe die verwarring veroorzaakt maar de sterkere genre-verwachtingen door de gewenning aan een andere structuur. Maar dat is nog echt speculeren; het is wachten op de resultaten – die van Jan, maar ik denk dat ook een aantal van de onderzoeken van de tien college-groepjes hier meer licht op zullen werpen. 

Ik ben benieuwd, en ik houd jullie op de hoogte! Meer resultaten verwacht ik in de loop van december.

De nieuwe lichting piramideprincipe-onderzoekers

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Deze week hebben de studenten in Groningen bepaald welk onderzoek naar de effectiviteit van het piramideprincipe ze willen doen. De overgrote meerderheid pikt de draad op waar hij vorig jaar was blijven liggen in één van de deelonderzoeken, namelijk bij de vraag hoe je bij oningewijde lezers van het piramideprincipe het kwartje kan laten vallen.

Dat dat niet vanzelf valt, bleek toen (zie onder andere hier): niet-kenners van het principe zoeken op basis van hun genre-verwachtingen naar termen als ‘conclusies’ en ‘adviezen’ in de inhoudsopgave van een rapport, en in een piramidaal rapport vinden ze die niet, en dan raken ze in de war. Termen als ‘advies’ en ‘argument’ toevoegen voor de boodschaptitels hielp amper; leesinstructie toevoegen hooguit een klein beetje meer: het piramideprincipe ga je pas zien als je het doorhebt. En áls je het doorhebt, wil je niets liever meer, zo leert de praktijk.

Dus hoe zorg je ervoor dat lezers het doorkrijgen? Daar gaan diverse onderzoeksgroepjes mee aan de slag. Ze gaan vooral kijken of hints en instructie helpen, zowel binnen de tekst (andere leesinstructies toevoegen, inhoudsopgave maken die toch sterker lijkt op de traditionele, visuelere inhoudsopgave, leesinstructie ‘verstoppen’ in de lopende tekst, hele inhoudsopgave weghalen) als erbuiten (instructie vooraf geven, of lezers eerst een krant geven, om die manier van koppen lezen te activeren).

Ander onderzoek richt zich op het ontwikkelen en uitproberen van een tussenvorm tussen piramidaal en methodologisch schrijven, bij wijze van ‘piramideprincipe light‘, en op de (on-)beleefdheid van ‘hoofdboodschap voorop’ in brieven.

Ik ben benieuwd, en ik zal natuurlijk op dit blog weer verslag doen van de voortgang en de resultaten. De studenten moeten nu eerst, zoals dat hoort in de wetenschap, een onderzoeksplan opstellen, waarvoor ze zich moeten buigen over van die zaken als het verschil tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek en validiteit – erg relevant en interessant, maar ze staan nogal ver af van dit weblog!

Piramideprincipe op taalbeheersingsconferentie

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb net de samenvatting van mijn abstract voor het VIOT-congres opgestuurd, dat is de driejaarlijkse grote Nederlandse taalbeheersingsconferentie. Dit ga ik er vertellen, in precies het maximum van 150 woorden:

Het piramideprincipe: je gaat het pas zien als je het doorhebt
Het piramideprincipe (Minto, 1987) is in de praktijk een populaire en statusrijke methode voor het structureren van hoogwaardige en lezergerichte adviesrapporten. Het plaatsen van de hoofdboodschap voorop is er het bekendste kenmerk van. De effectiviteit van het piramideprincipe laat zich niet makkelijk empirisch onderzoeken; vooral de ecologische validiteit is een struikelblok. Met het verkennende onderzoek waarover deze presentatie gaat, kwamen toch enkele interessante inzichten aan het licht. Grootste verrassing was dat waar gebruikers enthousiast zijn over het principe, ‘oningewijde’ lezers van piramidale rapporten de structuur niet doorzien. Een piramidaal rapport heeft dankzij het gebruik van ‘krantenkoppen’ een inhoudsopgave die leest als een mini-samenvatting, maar dat merken deze lezers niet op. In plaats daarvan gaan ze op zoek naar vertrouwde termen als conclusie en aanbevelingen en raken ze in de war als ze die niet vinden. Voor de praktijk betekent dit dat het nodig kan zijn dat piramideschrijvers hun lezers ‘opvoeden’.

(Met voor de titel natuurlijk dank aan Johan Cruyff.)

En oja: ‘Ecologische validiteit’ wil zeggen dat je onderzoeksresultaten daadwerkelijk iets zeggen over hoe het ‘in het echt’ gaat. Of niet dus, en dan heb je een probleem, en dat is bij veel onderzoek naar zakelijk schrijven en lezen het geval. Het is niet zo makkelijk om dat na te bootsen in de altijd kunstmatige onderzoekssituatie namelijk. Maar wel een mooie uitdaging voor onderzoekers!

Wetenschappelijke piramide-achtergrond

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Voor de zeer piramideprincipe-geïntereseerden onder u… vorig jaar constateerde ik al dat er geen wetenschappelijk onderzoek naar dat principe gedaan was (voor mijn eigen onderzoekscollege van vorig jaar dus). Inmiddels heb ik wel een literatuurlijstje van aanverwant wetenschappelijk onderzoek: onderzoeksartikelen met op zijn minst een raakvlak met of relevantie voor het piramideprincipe. De studenten van dit jaar hebben zich er net over gebogen, en ik zet het lijstje hier ook neer. Dit zijn ze, dus dit zou je wat mij betreft moeten lezen als je piramideprincipeonderzoek wilt doen:

Janssen, Daniël en Joep Jaspers (1997) ‘Oordeel of advies: over de dubbelrol van de schrijvende accountant’. In: Huub van den Bergh (e.a.) (red.) Taalgebruik ontrafeld. Dordrecht: Foris, p. 285-296. (raakvlak: soms kan het om beleefdheidsredenen nodig of handig zijn een advies te verzachten of met beleefdheidsmiddelen te bekleden – maar we willen toch niet terug naar wollig?).

Janssen, D. en F. Jansen* (2011) ‘Explanations First: A Case for Presenting Explanations Before the Decision in Dutch Bad-News Messages’. In: Journal of Business and Technical Communication 25, p. 36–67. (raakvlak: uit dit onderzoek blijkt dat het bij slecht nieuws beter is de hoofdboodschap achterop te zetten – maar een adviesrapport is nog geen slecht-nieuws-brief).

Lagerwerf, L. en E. Bossers (2002) ‘Assessing business proposals: Genre conventions and audience response in document design’. Journal of Business Communication, 39 (4), 437-459. (raakvlak: ook uit dit onderzoek blijkt, net als bij ons onderzoek van vorig jaar, dat lezers zich sterk laten leiden door genre-verwachtingen – en het piramideprincipe schendt die toch).

Lagerwerf, L. e.a. (één van die ‘a.’ van ‘anderen’ ben ikzelf, ik heb vooral de experimentele tekst bijgedragen aan het onderzoek en een beetje meegedacht) (2008) ‘Advance organizers in Advisory Reports’. In: Written Communication 25 (1), p. 53-75. (raakvlak het grootst, enige artikel waar Minto in wordt genoemd, onderzoekt onder andere verschillende volgordes, geen eenduidige voorkeur voor ‘hoofdboodschap voorop’)

Neutelings, R. (2001) ‘Reading to asses in professional life. Reading styles of Dutch parlementarians.’ In: R. Neutelings en d. Janssen (red). Reading and writing public documents. Amsterdam/Philadelphia: Benjamins. P. 255-274.** (raakvlak: waar het meeste leesonderzoek gericht is op schools lezen en verricht is onder leerlingen en studenten, gaat het hier net als bij adviesrapporten gaat het hier om ‘echte’ zakelijke lezers en de teksten die ze voor hun werk lezen. Zakelijke lezers streven hun eigen doelen na, en lezen relatief meer van een korte tekst dan van een lange – zulk onderzoek zou ook onder adviesrapportenlezers eens moeten gebeuren!)

Hiermee is volgens mij het piramideprincipegebied wel omcirkeld; meer is er niet, of hooguit verder terug in de tijd en verwerkt in bovenstaande artikelen. Misschien heb ik onvoldoende zicht op andere internationale publicaties (dit zijn allemaal Nederlanders), maar dat geloof ik niet. Wel houd ik me voor tips aanbevolen!

* Janssen en Jansen blijft de leukste referentie om naar te kunnen verwijzen!

** Neutelings’ proefschrift, De eigenzinnige lezer, uit 1997, is ook goed, maar dit artikel is behapbaarder.

*** Schrijf ik eens iets meer wetenschappelijks, ga ik prompt voetnoten gebruiken!

Het moet korter!!

Louise Cornelis Geplaatst op door 2

Uit de interviews met zakelijke lezers bleek dat veel ervan vinden dat wat ze te lezen voorgeschoteld krijgen korter kan: het is te lang en te veel allemaal. Gisteren keek ik door een stapel van dertig adviesrapporten en toen gaf ik ze groot gelijk. Het kan echt korter, in sommige gevallen zelfs véél korter.

In de dertig adviesrapporten zag ik twee patronen van ’te veel’, met enkele extreme voorbeelden ervan:

  1. Het eerste patroon noem ik ‘onversneden vakkennis‘: er staat heel veel vakkennis van de adviseur in het rapport, maar die is niet, zoals bij adviseren moet, gebruikt om het probleem van de opdrachtgever op te lossen, maar rechtstreeks in het rapport terechtgekomen. In het extreemste geval lijkt het alsof er een leerboek is gekopieerd – een leerboek didactiek, in dit geval, en dat vind ik dan wel weer grappig, want dan kom ik bekende dingen tegen zoals de leercirkel van Kolb en die gebruik ik als ik onderwijs en trainingen voorbereid, dus dan denk ik: hé, leuk! Maar als opdrachtgever zou ik denken: ‘Als ik een leerboek didactiek wil lezen, kan ik dat voor een paar tientjes kopen, daar hoef ik geen adviseur voor in te huren!’ Het is wel makkelijk pagina’s vullen, zo, want al die leerstof is voor elke opdrachtgever opnieuw te gebruiken, daar hoef je verder niets voor te doen.
  2. Het tweede patroon noem ik de ‘chronologische verslaglegging‘. Dan heeft de adviseur alles wat hij heeft gedaan van begin tot einde opgeschreven. Ook de bewandelde zijpaden. Ook de dingen die nergens toe leidden. En ook is het onderzoek langzaam gaan verschuiven, en zodoende verschuift het rapport ook langzaam mee, totdat het uitkomt bij een conclusie die niet meer te verbinden is aan de ooit gestelde adviesvraag in de inleiding – en nu heb ik het dus over het extreme voorbeeld hiervan in de stapel van dertig rapporten. De opbouw van zo’n rapport lijkt methodologisch (zoals wetenschappelijke rapporten, en een heel gebruikelijke opbouw voor adviesrapporten), maar het is er de doorgeschoten variant op – je zou bijna kunnen zeggen dat elke scheet die de adviseur in het adviestraject gelaten heeft… enfin, zoiets dus!

Beide patronen leiden tot een tekst die veel te lang is, en die heel andere belangen dient dan die van de lezer/opdrachtgever. Welke, dat weet ik niet precies. Er zal een deel onvermogen bij zitten, denken dat ‘het zo hoort’ – zo zit een adviesrapport ‘nou eenmaal’ in elkaar. En verder is het speculeren. Ik denk dat het onversneden-vakkennis-patroon statusgedrag is: kijk eens hoe veel we weten! En chronologische verslaglegging komt denk ik voort uit angst voor onvolledigheid.

De twee patronen komen ook in mengvormen voor – zo trof ik er eentje aan in de stapel die pagina’s lang een opsomming geeft van de ‘functionaliteit’ van computerapplicaties, in lijsten van trefwoorden. Ja, dat heeft die adviseur dus braaf op een rijtje gezet. Maar wat moet de opdrachtgever ermee?

Ik denk dat minstens 25 van de 30 rapporten op één van de twee of beide manieren wel te lang waren, met dus een paar extreme voorbeelden ervan. Beste schrijvende professionals, het kan korter, het mag korter, het moet korter! Echt waar! Vraag je lezer maar!

(Enne – zo kwamen dus ook mijn twee colleges samen: dat over zakelijke lezers aan de VU, en die dertig adviesrapporten zijn door de studenten van het piramideprincipe-college in Groningen verzameld en piramidaal herschreven – vandaar).

Piramide-puzzelen voor gevorderden

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ondertussen zijn de Groningse studenten van het piramideprincipe-onderzoekscollege bezig met het herschrijven van een adviesrapport dat ze zelf ‘ergens’ gevonden hebben. Dat valt nog niet mee, en daarom schreef ik de afgelopen dagen een paar uitleg en instructie op Nestor, de RUG-variant van Blackboard. Die is wellicht ook nuttig voor anderen die ook bezig zijn met het onder de knie krijgen van het principe. De rest van deze post veronderstelt dan ook enige piramideprincipe-kennis.

Allereerst: over piramidaal herschrijven….

  • Ja, een rapport piramidaal maken is lastig! Piramidaal schrijven is sowieso niet makkelijk, en hierbij word je dan nog ‘gehinderd’ door het oude rapport ook – zeker als dat slecht is!
  • Ja, diep ingrijpen mag – moet misschien zelfs wel (ook al is het ‘in het echt’ niet altijd even tactisch)!  Misschien wordt het dus wel (veel) korter: ik herinner me een rapport van 20 kantjes dat tot 3 was terug te brengen! En misschien wordt het ook wel inhoudelijk anders. Dat kan, dat mag… het móet misschien wel! Want we hebben geconstateerd dat veel adviesrapporten bar slecht zijn. Nou dan!
  • Nee, je kunt niet alles oplossen. Een tekstadviseur/herschrijver is inhoudelijk een leek, en dient samenspraak te hebben met de auteur. Als dat niet kan, kun je opties en interpretaties aandragen en/of vragen stellen – maar het vaak niet tot een perfect rapport afschrijven.

En dan over het verbod op ‘en’ in de boodschappen in een piramide

‘En’ duidt op een gebrek aan synthese. Meestal zit er ‘stiekem’ al de uitsplitsing in. Je lost dat op door die uitsplitsing zichtbaar te maken en de synthese ervan te formuleren.

Een voorbeeld (van Desirée, een van de studenten): ‘verhoog het studie- en sectorrendement door samen te werken’. Daar staat eigenlijk: verhoog het rendement door samen te werken (synthese), op twee gebieden: (1) van de sector, (2) van de studie (uitsplitsing in tweeën). Dus het is niet één boodschap in één vakje, maar een heel takje van de piramide, met drie vakjes.

Door het als nette piramide te formuleren, dus zonder ‘en’, word je gedwongen tot precisie (want klopt dat nou wel zo, en wat is dat dan eigenlijk, sectorrendement?) en bovendien kom je anders in de knoop  met de onderbouwing, want als je dan ‘wat’ of ‘waarom’ gaat beantwoorden, over welk van de in totaal drie mogelijke deelboodschappen gaat het dan? Daarom mag ‘en’ niet – behalve als het duidelijk een eenheid uitdrukt, zoals bij de vaste combinatie ‘werving en selectie’.

En dat is dus, ook al zijn de studenten nog maar vier weken bezig, echt piramide-puzzelen voor gevorderden! Zo hebben we het op college ook al gehad over het combineren van ‘waarom’ en ‘hoe’ onder dezelfde hoofdboodschap en over het oplossen van hoofdboodschaploze rapporten. Leuk, hè (vind ik dan)! En ik ben benieuwd naar hun herschrijvingen. Daarover later meer!

Nog meer hoofdboodschap middenin ofzoiets

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Net als vorig jaar heb ik gisteren in de pauzes (het zijn twee groepen) van het piramideprincipe-onderzoekscollege een snelle blik geworpen op de adviesrapporten die door de studenten ‘in het wild’ gevonden waren. Welnu, in het wild is het piramideprincipe nog steeds een uiterst zeldzame diersoort: één student meende er eentje tegengekomen te zijn, maar ze had dat rapport niet bij zich. Ik hoop dat ze het nog weet te achterhalen.

En alle andere rapporten, tsja, die hadden de hoofdboodschap middenin ofzoiets, of aan het eind, of nog iets anders, of onduidelijk, of ze waren sowieso niet zo veel meer dan een data-uitdraai met een nietje erdoorheen. In totaal heb ik er nu zo’n beetje 35 gezien (er zit hier en daar wat overlap), waarvan dus 0 piramidaal.

En ik moet zeggen: dat vind ik toch echt weinig. Ik weet wel dat het piramideprincipe iets is voor een niche aan de bovenkant van de markt, maar mijn indruk is ook dat het in de lift zit – Barbara Minto was deze zomer in Nederland, er is dit jaar een tweede boek (naast mijn eigen Adviseren met perspectief) verschenen op de Nederlandse markt. Nou wordt er natuurlijk heel veel adviserend geschreven, dus zelfs als het aantal piramidale rapporten zou verdubbelen, dan nog merk je dat misschien amper op het totaal.

En de goede kant ervan is: er is dus nog een boel werk te doen voor tekstenverbeteraars!

Colleges in aantocht/Discongruentie

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Nog even en het nieuwe studiejaar start. Net als vorig jaar ga ik college geven, meer dan toen zelfs. In Groningen gaat het onderzoekscollege over het piramideprincipe op herhaling, met twee groepen zelfs. De bedoeling is dat de studenten vervolgonderzoek gaan doen, dus verder gaan met waar we vorig jaar gebleven waren. Er is in datzelfde kader inmiddels ook een student van het vak van vorig jaar zijn scriptie aan het schrijven over het piramideprincipe!

Aan de VU ga ik het vak ‘lezers in zakelijke communicatie‘ geven. Daarmee is mijn werkweek in september en oktober al voor meer dan de helft gevuld, dus als er onder jullie zijn die in die tijd nog iets van me willen, dan moet je snel zijn!

Natuurlijk zal ik de voor de praktijk interessante zaken uit die beide colleges weer hier melden. Een eerste dingetje is er al. Ik was ter voorbereiding weer (voor het eerst sinds verschijningsjaar 1997) aan het bladeren in het proefschrift van Rob Neutelings, De eigenzinnige lezer. Hoe Tweede-Kamerleden en gemeenteraadsleden beleidsteksten beoordelen. Dat boek gaat dus over het lezen van beleidsteksten. Al vaker roep ik dat beleidsteksten iets wezenlijks anders zijn dan adviesrapporten. Ik dacht daarbij altijd vanuit de schrijver, die met zijn tekst consensus wil bewerkstelligen.

In Neutelings’ boek staat het natuurlijk van de andere kant belicht: die van de lezer. Die is zeer kritisch. Daar vloeit een belangentegenstelling uit voort. Ik citeer (p. 33):

De schrijver van een beleidstekst heeft er belang bij om parlementaire kritiek op zijn voorstellen te voorkomen. Discussie over de beleidstekst maakt de kans kleiner dat zijn beleidsdoelstellingen en middelen werkelijkheid worden (…). Tweede-Kamerleden hebben een heel ander belang: zij willen een helder zicht krijgen op de beleidsvoorstellen, opdat ze die kunnen beoordelen. Deze belangentegenstelling leidt tot een beleidstekst die de doelen van de schrijver dient en realisatie van de doelen van de lezer bemoeilijkt. Doordat de tekst weinig directe aankopingspunten voor kritiek biedt, zal de lezer daar naar moeten zoeken.

Neutelings noemt dit een discongruente communicatiesituatie. En heel in het kort gezegd: een adviessituatie is veel minder discongruent. Natuurlijk, een opdrachtgever zal een adviesrapport ook kritisch lezen. Maar als het goed is, dient het rapport juist zijn belangen. En dat is echt iets heel anders.

Hoed je dus voor boeken en trainingen en dergelijke die beleids- en adviesrapporten over één kam scheren. Er is weliswaar een grijs gebied waarin de twee situaties in elkaar overgaan, maar in hun standaardvorm zijn ze zeer verschillend. Met ook duidelijk verschillende consequenties voor de schrijvers. Waar een beleidsschrijver verhult, hoeft een adviseur dat niet te doen, is hij zelfs misschien verkeerd bezig door dat te doen. Waar een adviesschrijver erop gericht is om het rapport zo toegankelijk mogelijk te maken voor de lezer, hoeft een beleidsschrijver dat om tactische redenen juist niet doen. Enzovoort.

Discongruente communicatiesituatie – die term ga ik onthouden!

De kracht van net niet het piramideprincipe?

Louise Cornelis Geplaatst op door 2

Natuurlijk wil ik op dit weblog aandacht besteden aan het verschijnen van een Nederlandstalig boek over het piramideprincipe. Maar De kracht van het piramideprincipe is een directe concurrent van mijn eigen Adviseren met perspectief. Dat brengt me in een lastig parket, want het is nogal wiedes natuurlijk dat voor mij geldt, analoog aan de beroemde WC-eend-slogan: ik van Adviseren met perspectief adviseer Adviseren met perspectief.

Oftewel: alles wat ik erover zeg en schrijf zal in het licht van mijn belang gezien en begrepen worden. Dus houd ik het kort, maar wel fundamenteel.

De methode voor ‘helder schrijven en denken’ die in De kracht van het piramideprincipe uiteengezet wordt, is niet HET piramidepricipe à la Barbara Minto, maar een verbrede en verdunde variant erop. Verbreed naar onder andere instructieve en informatieve teksten (waar Minto zich tot adviserende teksten beperkt); verdund door véél minder hoge eisen aan logica, argumentatie, synthese en formulering te stellen dan Minto.

Het duidelijkst wordt voor mij het verschil aan de hand van de voorbeeldteksten achterin het boek. Dat de kopjes van een ‘piramidenotitie’ (p. 93) en adviesrapport (p. 96) geformuleerd zijn als vragen in plaats van als boodschappen (ter vergelijking: dat is alsof een krantenkop zou luiden ‘wat is er gebeurd vandaag?’) en dat een ‘onderzoeksrapport’ bestaat uit de onderdelen ‘conclusie – aanbevelingen – onderzoeksresultaten – methode van onderzoek’ (p. 98) (= methodologische opbouw, maar dan omgekeerd) … pfoe, die twee dingen alleen al wijken wel heel sterk af van Minto.

Nou mag wat mij betreft iedereen met het piramideprincipe doen wat hij of zij goed acht, en er is volgens mij zeker behoefte aan een ‘light’ versie van het piramideprincipe; ik pleitte daar al eens voor en voor zo’n boek als dit is dus zeker ruimte op de markt.

Maar auteurs Eline Janssen en Marita van Hassel-van Rijssen doen het voorkomen alsof zij HET piramideprincipe brengen, en leggen nergens verantwoording af voor de verschillen met Minto. En dat vind ik simpelweg niet netjes, of, preciezer geformuleerd: dat overschrijdt mijn professionele normen voor omgang met bronnen.

Maarja, ik stel kennelijk in het algemeen wat hogere eisen. En adviseer ik daarom… enfin, dat spreekt voor zich!