Intern sijpelt door naar extern

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het losweken uit de Microsoft-cloud waar ik eerder over schreef was technisch helemaal goed gegaan, maar administratief niet, zo bleek toen ik onlangs mijn kwartaaladministratie deed. Dus ik bellen naar KPN en toen kreeg ik later een mail dat ik een bericht had. Zo van ‘Informatie over je servicevraag’ en dan:

Beste meneer/mevrouw Cornelis,

Er staat nieuwe informatie voor je klaar. Log in op de MijnKPN Zakelijk app om de status van jouw servicevraag te bekijken.

Ik heb die app niet, maar online kan gelukkig ook, maar toch heb ik hier al een  hekel aan want het is nogal omslachtig. Mail me gewoon meteen wat je me te melden hebt, het is niet heel privacy-gevoelig ofzoiets. Online trof ik dit aan:

Voor mij is dit betekenisloos. Ik had dat contract al beëindigd, het zou tot 19 juni doorlopen overigens, maar inderdaad had ik op 19 mei gebeld. Ik weet niet wat een recon order is en ook niet wat Esmee is. Dus dat zegt me allemaal weinig tot niets. Ik krijg geen antwoord op mijn vraag: krijg ik nu een eindafrekening, inclusief verrekening van het te veel betaalde voor 11 dagen in juni? Tot nu toe nog niet. Stoppen de maandelijkse afschrijvingen? Aan de telefoon had ik al begrepen dat ik dat even moest afwachten, en daar verandert door dit bericht niets aan. Er is dus voor mij ook geen betekenisvolle strekking. En daar heb ik dus voor ingelogd…

Een mooi voorbeeld van hoe interne communicatie naar extern ‘doorsijpelt’. Zeker op IT-gebied gebeurt dat hartstikke vaak. Om het bericht te verbeteren, moet je niet aan de tekst zelf gaan sleutelen (recon order en Esmee uitleggen), maar aan de interne processen. 

 

 

Verschenen: ‘Met AI wordt schrijven moeilijker’

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Net uit: Tekstblad nummer 2 van dit jaar, met daarin op p. 32-34 mijn artikel ‘Met AI wordt schrijven moeilijker’. Ik betoog daarin dat je er met AI een ’teamgenoot’ bij hebt waar je weliswaar wel wat werk aan kan overlaten, maar die je ook erg goed in de gaten moet houden. Je moet die onder andere heel precieze instructie geven (= goede prompts maken) en alles wat die oplevert zeer kritisch nalezen, op vorm, inhoud en persoonlijkheid. Dat kan nogal oplopen, dat leeswerk. In mijn trainingen is dat het heikele punt: schrijvende professionals ertoe aanzetten dat ze voldoende kritisch zijn op de output van de grote taalmodellen die ze gebruiken.  

 

De winnaar van Gent-Wevelgem klikt in

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Frappante lijdende vorm in een bericht op Sporza over het Deense kampioenschap tijdrijden. Het gaat er daar over dat Mads Pedersen, de latere kampioen, uit de bocht vloog en een kind aanreed. Dan staat er (het vet is van mij):

Pedersen kon de jongen niet meer ontwijken en knalde er vol tegenaan.

Het kind maakte een flinke smak tegen het asfalt, maar Pedersen zelf bleef wonderwel recht. Meer nog: zijn rechtervoet werd meteen weer ingeklikt en de winnaar van Gent-Wevelgem vlamde gewoon door. Gelukkig bleef ook de jonge toeschouwer ongedeerd.

Ik ben natuurlijk geen neutrale lezer van lijdende vormen, ooit mijn promotie-onderwerp, maar ook een neutralere lezer hiervan (manlief) zei: net alsof iemand anders dat doet, dat inklikken. En ja, zo ervaar ik het ook, en dat kan ik beredeneren op basis van mijn proefschrift: in de tekst ligt het perspectief bij Pedersen, de hoofdpersoon, met even een korte verschuiving naar het kind. Je ziet het perspectief in dit fragment aan de vele malen dat Pedersen subject is, handelende persoon, ook in dit fragment. Zelfs nog een keer als samentrekking (bij knalde) en omschreven (op zo’n typische sportmanier): de winnnaar van Gent-Wevelgem. 

Het is heel raar om zo’n soort centraal figuur buiten beeld te laten in een lijdende vorm. Want dat is wat passieven doen: ze roepen de gedachte aan een handelende persoon (de ‘inklikker’) op, maar geven het signaal af dat die niet centraal staat. Dat betekent dat de zin met werd ingeklikt sowieso een perspectiefbreuk oplevert, van wel-Pedersen naar niet-Pedersen. En omdat het raar is om Pedersen in een tekst over Pedersen niet centraal te zetten, lijkt het dus even alsof hij het niet zelf is die inklikt. Maar dat kan niet, hoor, zeg ik maar voor mensen die er geen ervaring mee hebben: je kunt echt alleen maar zelf je voet in je pedaal klikken als je aan het fietsen bent (‘doorvlamt’).

Het is zo’n zinnetje waarvan ik me afvraag: wat zou er, waarschijnlijk helemaal of grotendeels onbewust, door het hoofd van deze schrijver zijn gegaan toen die voor deze formulering koos? Daar is in de taalwetenschap heel weinig over bekend. Ik kan alleen maar speculeren: ik denk dat het is omdat de schrijver graag de winnaar van Gent-Wevelgem kwijt wilde, mogelijk ter afwisseling. 

Als je de lijdende vorm wegwerkt, krijg je namelijk dit, althans, zo zou ik het doen:

Hij klikte zijn rechtervoet meteen weer in en vlamde gewoon door

En dan is die omschrijving dus weg en die kan niet makkelijk terug, want dan krijg je een nieuwe perspectiefbreuk: 

Hij klikte zijn rechtervoet meteen weer in en de winnaar van Gent-Wevelgem vlamde gewoon door

Ook dan lijkt het er even op dat de winnaar van Gent-Wevelgem iemand anders is dan hij, zo werken zulke volledige naamwoordgroepen.

De oplossing ligt dan in ofwel ‘kill your darling’ (dan maar niet over Gent-Wevelgem, doet er eigenlijk ook niet zo veel toe) ofwel kijken of de omschrijving zonder problemen naar ergens anders in de tekst kan. Vast wel. 

 

‘Vermijd contact’ – waarschuwing of gebruiksaanwijzing?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In een geval van extreme beroepsdeformatie viel mijn oog zaterdag op een gek zinnetje, in piepkleine lettertjes, achterop het etiket van het kleine flesje zonnebrandcreme dat manlief en ik kregen bij de start van de Ride for the Roses. Een gebaar dat ik zeer waardeer! Het ging om Kruidvat Solait SPF 30, 50ml.

Ik trok het etiket op de achterkant los, op aangeven van een pijltje aan de voorkant, en trof daar in het Nederlands ‘Gebruiksaanwijzing’ en ‘Waarschuwing’ aan. Onder de eerste kop gaat het om royaal en regelmatig aanbrengen; onder de tweede staan allemaal dingen over het risico van blootstelling aan de zon, bijvoorbeeld:

Verbranding door de zon beschadigt de huid permanent en dient vermeden te worden! Overmatige blootstelling aan de zon kan een ernstig gezondheidsrisico veroorzaken.

Daarmee heb ik het wel zo’n beetje afgedekt, op één zin na:

Vermijd contact met ogen en (bad)kleding om vlekken te voorkomen.

Die volgt meteen op het citaat hiervoor, zonder markering (geen harde return of witregel) en dus onder het kopje ‘Waarschuwing’. Ik vond dat een vreemde eend in de bijt, na vijf lange zinnen over de risico’s van de zon. Ik heb zoiets wel de ‘and now for something completely different‘-relatie genoemd: een zin met een onzichtbaar en onduidelijk verband met het voorafgaande. Ik bedoel: ik snap de zin, nouja, soort-van (vlekken in je ogen?), het zijn sowieso onbeholpen formuleringen, maar dat is het probleem niet. Ik snapte niet wat die zin er daar toe deed. 

Pas later dacht ik: het is ook een waarschuwing. Niet voor de risico’s van de zon, maar voor vlekken (en iets met je ogen wat impliciet blijft). Als je het zo opvat, staat het daar in elk geval goed gesorteerd. Want dat is iets wat je doet als je structureert: sorteren en categoriseren. ‘Vermijd contact’ kun je opvatten als element van de categorie ‘Waarschuwingen’. 

Ik zou echter geneigd zijn de zin op te vatten als lid van de categorie ‘Gebruiksaanwijzing’. Mij zegt het namelijk iets over hoe de zonnebrandcreme te gebruiken, en in die zin is het van een andere orde dan de andere waarschuwingen.

Maar: het is ook weer anders dan de rest van de gebruiksaanwijzing, die als strekking heeft: smeer dit vaak en veel. Daar is ‘wees voorzichtig met ogen en kleren’ mee in tegenspraak. Hmm.

Je hebt hier dus een zinnetje dat zich niet makkelijk schikt in de bedachte, functionele tweedeling. Dan heb ik nog een pragmatische redenen om het bij ‘Gebruiksaanwijzing’ te zetten: dat stukje tekst is korter. De lange riedel over de gevaren van de zon, ik kan me niet voorstellen dat iemand die serieus leest. De kans dat de ogen vallen op het korte Vermijd-zinnetje daar onderaan, acht ik kleiner dan onder de kortere ‘Gebruiksaanwijzing’.

Maar ook daar is weer iets tegenin te brengen: de allerlaatste zin valt misschien juist wel op.

Het zou interessant zijn om bij lezers te onderzoeken waar deze zin het beste kan staan.  Behalve dan dat het belang daarbij klein is: niemand leest deze teksten, denk ik. Nouja, behalve iemand met beroepsdeformatie dan. En die gaat er ook nog eens over nadenken en schrijven. Omdat dit, in het klein, voor mij een herkenbaar probleem is: zo lastig kan structureren zijn!

 

Hoe schrijf je een goede songtitel?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Sinds ik mij voor een vak dat ik in Leiden gaf verdiepte in songteksten, vind ik dat een interessant onderwerp. Onlangs verscheen op Neerlandistiek een mooie aanvulling op de theorie van toen, namelijk over de titel van een popliedje.  De titel is de productpresentatie. Belangrijkste succesfactoren zijn: kort, met een balans tussen herkenbaar en origineel (= opvallend), herhaald in het liedje of zelfs binnen de titel. Ik herken dat allemaal meteen, maar ik had me niet eerder gerealiseerd hoe belangrijk een titel – inderdaad – is.

En nu ik toch over songteksten bezig ben: ik had hier nog niet gemeld dat Yke Schotanus, die ik toen in 2019 sprak en van wie ik een artikel gebruikte, ondertussen is gepromoveerd. (Nouja, ondertussen is niet helemaal het goede woord, het was al in 2020.) Zijn onderzoek ging over de wisselwerking tussen tekst en muziek, bijvoorbeeld de manier waarop de muziek aandacht kan vestigen op iets in de tekst (foregrounding). Precies daarover ging het toen in dat vak ook, maar dat is niet toevallig natuurlijk.

 

Uit de Microsoft-cloud

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het is een piepklein drupje op een reusachtige gloeiende plaat, maar ik ben er toch best trots op: ik heb mezelf en mijn bedrijf de afgelopen weken losgeweekt uit de Microsoft-cloud en ben overgestapt naar een Nederlandse provider voor het back-uppen van mijn bestanden: Oxilion, ook de hoster van deze site – ik heb er al jaren goede ervaringen mee.

Het was best een klus en dat loopt nog door, want ik moest al m’n bestanden verplaatsen naar een andere directory, waardoor ik niets meer via de bestanden-geschiedenis kon openen en ook de meeste dingen niet zomaar op de goede nieuwe plek terugkwamen. Maar dat is tijdelijk.

Ik was ook een beetje proefkonijn voor Oxilion, want deze dienst leveren ze nog maar net. Maar ook dat ging prima en in prettig contact met Daniël (dank). Gaandeweg heb ik ook nog bijgeleerd op IT-gebied, ook nooit weg. Het zijn van die dingen waar mensen in loondienst een IT-afdeling voor hebben, en die ik zelf moet uitzoeken. Dat is soms lastig, maar soms ook wel leuk juist.

Ik wilde van Microsoft af vanwege de geo- en Amerikaanse politiek, of althans, dat gaf de doorslag, maar het speelde al langer. Vorig jaar om deze tijd ontdekte ik dat OneDrive een heleboel oude bestanden heeft vernacheld toen ik overstapte op Windows 11. Dat soort freaky dingen schijnen wel vaker te gebeuren met OneDrive. Ik las toen ergens dat het daarom eigenlijk ook geen goede backup-functionaliteit is. Toen ik rond dezelfde tijd ook nog rare problemen had toen ik simpelweg m’n Office-abonnement wilde verlengen – daar kwam Student aan huis (op afstand, met overgenomen scherm) aan te pas – had ik helemaal de balen van Microsoft. Ik zei nog tegen Daniël van Oxilion vorige week: wat fijn om bij jullie een echt mens te spreken als ik een probleem heb.

Het heeft nog een jaar geduurd – voor dit soort dingen moet ik ook tijd en ruimte in mijn hoofd hebben buiten de waan van de dag. Maar ik ben blij met deze stap! 

 

Druk met schrijven met AI

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb al een tijdje niet geschreven op dit blog over schrijven met AI. Dat had er enerzijds mee te maken dat ik wel iets anders aan het schrijven was, wat ik een paar weken geleden ineens met spoed heb afgemaakt: binnenkort verschijnt in Tekstblad een artikeltje van me over wat schrijvende professionals wel en niet kunnen met AI.

Ik had hier al eerder gehint naar een op handen zijnde publicatie, het was eerst een opiniestuk maar dat kreeg ik niet ondergebracht. Ik was het aan het omschrijven voor Tekstblad en toen kreeg ik ineens het verzoek het snel af te maken omdat ze een gat hadden in de kopij van het aanstaande nummer. Dat gaf even haast, maar ik ben uiteindelijk wel blij met het resultaat. De redactie had op de valreep ook nog een paar goede aanwijzingen.

Ondertussen ontwikkelt schrijven met AI zich maar door. Ook dat heeft te maken met er hier weinig over schrijven: er is maar geen moment om de balans op te maken, zo snel gaat het. Met generatieve AI zelf, maar ook met hoe ik erover denk, op basis van eigen ervaringen, die van de mensen met wie ik werk, en wat ik erover lees. Hier een tussen-impressie dus.

Ik ben er hoe langer hoe meer van overtuigd dat AI gebruiken voor adviesrapporten en dergelijke betekent dat je ontzettend kritisch moet lezen, veel ook (al die output, na elke bewerkingsslag). AI doet namelijk de gekste dingen: argumenten geven die dat niet zijn, een loopje nemen met de feiten, herhalen en weglaten, tegenstrijdigheden presenteren en noem maar op.

Om ervoor te zorgen dat je uiteindelijke tekst wél goed is, moet je bij dat kritische lezen je hele hebben en houden inzetten: vakkennis (algemeen en specifiek), piramideprincipe-kennis, argumentatieleer, kennis van de klantsituatie, empathie Alles wat AI niet heeft, hooguit kan nabootsen (leuk artikel daarover). En eigenlijk is dat niet anders dan bij zelf schrijven. De inspanning is nog steeds groot. Althans, als je tot een goed eindproduct wil komen. AI kan denkwerk echt niet overnemen.

Ik heb inmiddels een aantal trainingen gegeven waarin een deel van de deelnemers AI gebruikte voor de oefeningen, om zo een vergelijking te maken met waar mensen mee komen. Dat was interessant en nuttig. Wat me het meest opviel: als ik in de nabespreking de output betrapte op een van die gekste dingen , wekte dat weerstand op. Het strooit echt zand in de ogen, is mijn indruk. En in kritisch lezen hebben die AI-adepten geen zin. In alles wat ik de laatste tijd heb gelezen over schrijven met AI (er verschijnt veel over!) vond ik recentelijk twee uitersten over dat kritisch lezen:

  • Dit artikel uit New York Magazine schetst een grimmig maar herkenbaar beeld van hoe studenten omgaan met AI. Dat idolate, plus het niet meer zelf nadenken, dat zie ik dus ook al bij m’n jongere trainingsdeelnemers. (Dank Serge voor de link!)
  • In het onderwijs zijn ze al bezig met leerlingen juist kritisch laten reflecteren op de AI-output, zo blijkt uit dit NRC-artikel van vorige week. Ja, daar moet je jong mee beginnen. Goed dat dat gebeurt! Ik heb het ondertussen zelf ook al een keer zo gedaan: AI-gegenereerde tekst op scherm, en er dan met z n allen kritisch naar kijken. 

Ik vind het interessante en soms zorgelijke ontwikkelingen. Er is niet eerder tijdens mijn werkende leven iets zo fundamenteel veranderd voor mijn vakgebied (en meer dan dat) als wat nu gaande is. Ik blijf het in de gaten houden! 

 

Welweg?

Louise Cornelis Geplaatst op door 3

Van Robin, trouwe volger van dit blog, kreeg ik voor mijn collectie opvallende bordjes deze foto opgestuurd van een – inderdaad – heel grappig straatnaambordje:

Tsja, hoe interpreten we dat? Is het geen straat, maar wel een weg?

 

Een beetje over literatuur

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Vandaag even twee dingen die niet met zakelijk schrijven te maken hebben, maar wel met mijn vak, maar dan meer de literatuurkant ervan:

  • Vak- en sportgenoot Alex was hier vorige week en onderweg ging hij langs het huis waar Hans Warren vroeger woonde – dat is hier vlakbij. Hij schreef er een mooi stuk over op de Hans-Warren-website.
  • Ik heb met veel plezier de nieuwe biografie van Betje Wolff gelezen, Een vrije geest. Van die periode uit onze literatuur, de 18e eeuw, is mij van mijn studie niet zo veel bijgebleven, moet ik zeggen. Ik kan me vagelijk herinneren met door Sara Burgerhart heengeworsteld te hebben. Daarbij miste ik voldoende kennis van de politieke, maatschappelijke en kerkelijke omstandigheden van die tijd, in het algemeen en in het bijzonder voor vrouwen. Marita Mathijsen geeft die context wel, en legt uit wat het werk en leven van Wolff zo uitzonderlijk maakt (ondertitel: ‘het uitzonderlijke leven van Betje Wolff’). Dat was interessant en leerzaam, en het boek leest lekker weg. Voor mij vulde het zo een hiaat, en in het algemeen is het een aanrader!