Ondersteuning bij schrijven in tijden van corona

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

Nog steeds of weer vooral thuis aan het werk? Ik wel, en ik kan een boel  – gewoon of ongewoon – doen voor adviseurs en andere schrijvende professionals:

  • Alles wat ik sowieso op afstand deed, kan gewoon: schrijfbegeleiding, redactie, tekst- en presentatieadvies, coaching, feedback geven enzovoort. Dat kan grotendeels per e-mail, met (video-)bellen als aanvulling. Ik ben nu zelfs flexibeler dan anders, want ik ben niet weg om trainingen te geven en niet op vakantie. Neem wel nog steeds even vooraf contact op als je planning nauw komt. Aarzel vooral niet om me te benaderen als je – meer dan anders misschien – een kritische tegenlezer of advies nodig hebt voor je tekst of presentatie. Of als dit juist een tijd is om je schrijfvaardigheid bij te spijkeren.
  • Ik ben inmiddels zo ervaren met het geven van videotraining dat collega’s bij me aankloppen voor tips en dat ik mijn vakblad ermee heb gehaald. Schrijftraining op afstand heeft beperkingen, maar ook mogelijkheden die ‘live’ niet heeft, en sommige dingen gaan zodoende zelfs beter dan normaal. Via scherm delen kun je bijvoorbeeld heel precies samen (her-)schrijven. Neem contact met mij op over de mogelijkheden.
  • Ik heb een e-learning ontwikkeld over het schrijven van lezergerichte adviesrapporten, zowel in het Nederlands als in het Engels. Opdrachtgever daarvan was de Radboud Universiteit. Hij draait nu nog alleen daar, maar ik ben bezig om hem te hosten en dan voor veel meer mensen beschikbaar te maken. De e-learning kan dan het algemene deel van mijn basistraining vervangen, en daarna kunnen we – al dan niet op afstand – verder met gerichte verdieping. Als je daar interesse in hebt, hoor ik ook graag alvast van je.
  • Natuurlijk kun je sowieso altijd mijn boek en dit blog lezen. blijf bloggen over zaken die voor schrijvende professionals relevant zijn!

(bijgewerkt 5 december)

De oogst aan links

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Hier weer eens wat relevante links van de laatste tijd. De oogst is armer dan anders, maar dat is slechts schijn, want ik heb de afgelopen tijd in losse blogposts regelmatig taal- en tekstzaken uit de media opgepikt, zoals bijvoorbeeld over de ophef rond groter dan/als en over de vaccinatie-teksten. Die komen dan niet in zo’n verzamelblogpost als deze terecht, en dat is omdat ze zo actueel zijn. De schrijftips van Japke-d Bouma van laatst vond ik ook bijzonder genoeg om er meteen een blogpost aan te wijden. Wat dat betreft was het juist een rijke tijd.

Over groter dan/als eerst nog even: dat emmert nog steeds door, ik heb er sinds die post nog een boel meer over gelezen en me er ook regelmatig zeer aan geërgerd. Dat zat hem er dan vooral in dat allerlei mensen er met veel aplomb domme dingen over gingen roepen. Ik kreeg op een gegeven ogenblik een sterk gevoel van medelijden met virologen en epidemiologen, want die maken al meer dan een jaar mee dat allerlei mensen zonder verstand van zaken boude uitspraken doen op hun vakgebied, tot in prominente ‘main stream media’ aan toe. Ik kon me ineens voorstellen hoe dat voelt, en dat gaat om wezenlijkere zaken dan als of dan. Eén van die media, de NRC, corrigeerde gelukkig later wel in een ombudsmanstukje het geblaat van de eigen columnisten. Maar toen er gister wéér een ingezonden brief in die krant stond over deze kwestie (overigens wel een goeie), had ik een sterk gevoel van: waar gáát dit toch over? Hoe kan het wekenlang zo rommelen over – uh, niets.

Nou goed, daar laat ik het dus maar bij.

Wat ook doorrommelt, is de B1-discussie. Daarover onlangs wel weer een goed stuk op Frankwatching – het tij lijkt wat te keren, of liever gezegd: er lijkt goede nuance in het debat te komen. Meer mensen gaan beseffen dat ‘je moet op B1-niveau schrijven’ een holle frase is. Emeritus-hoogleraar taalbeheersing Carel Jansen roept dat al jaren en deed dat onlangs ook weer in een webinar, maar die video is er helaas niet meer.

Altijd leuk in deze blogposts, motto ‘zo hoor je het eens van een ander’: enthousiasme over het piramideprincipe, ook bij Frankwatching.

Waar ik als taalkundige erg van kan genieten zijn dit soort observaties: het ontstaan van een nieuwe naamvalsvorm in het Nederlands: ‘Yo, rectorman!’. Of deze: wat je zoal aan wilgen kunt hangen, o.a. jarretels.

Ook op Neerlandistiek: twee van mijn Leidse collega’s (en vrienden) over de ‘schoolmeestersregel’ dat je dat als moet vermijden. Grappig: ik kende die hele regel niet. Je kunt kennelijk 24 jaar dr. in de taalkunde zijn met zo’n hiaat in je regeltjeskennis. Nouja – Boogaart en Reuneker laten juist zien dat het helemaal geen grammaticaregel is, maar een stijlprincipe: als dat leidt tot een tangconstructie. Fout is dat niet, het maakt de zin hooguit wat complex. Dat nadeel van tangconstructies ken ik wel, natuurlijk. .

Tot slot zoals bijna altijd hier de drie meest saillante links van mijn geliefde blog Slidemagic:

 

 

Vaccineren en taal

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb de persconferentie van gisteravond niet gezien, ik had ander werk te doen tussen 7 en half 9 en ik had de vorige keer al het punt bereikt dat ik dacht: waarom kijk ik hier nog naar. Vandaag daarom niets daarover, maar wel een paar coronagerelateerde dingetjes, of eigenlijk preciezer: vaccinatiegerelateerd:

  • Er is de laatste tijd nogal wat kritiek verschenen op de teksten die de vaccinaties begeleiden. Ik had daar zelf al wat over geschreven, onlangs had de Volkskrant er een stuk over, en op YouTube laat een taalambassadeur zien dat het simpelweg veel te veel is. Allebei komen ze tot de conclusie dat het na een dik jaar coronacrisis écht beter had gekund en gemoeten. Inderdaad.
  • op Twitter zag ik een paar mensen kritisch over het speelse gebruik van cursief op de uitnodigingsenvelop:
    Het was mij niet opgevallen, ik vind het ook niet echt erg, maar ik zou het zelf niet zo doen. Ik vind dat de keuze voor cursief geen versieringskwestie is, maar een functionele zou moeten zijn. Dat zie ik hier niet, maar storen doet dat mij niet. Dat heeft te maken met de plek. In een tekst zou ik dit wel afraden.
  • Leuke talige observatie: dat je als ontvanger van het vaccin ‘ik vaccineer’ kan zeggen. Mij lijkt dat met bijbetekenis dat het een soort principe-uitspraak is, dus dat je mee-communiceert dat je geen anti-vaxer bent.
  • In de zijlijn van datzelfde stukje nog twee observaties over de relatie met het Engels: dat jab in Nederland in opmars is (had ik nog niet waargenomen en zou ik zeker niet zeggen) en dat inenten het heeft afgelegd tegen vaccineren.

 

Ja, en?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In mijn werk met schrijvende professionals gaat het er vaak over dat je als deskundige niet alleen de feiten moet geven, maar ook moet zeggen wat ze betekenen. Dat moet sowieso, maar zeker als je schrijft voor leken.

De vraag ‘en wat betekent dat’ zit altijd in ons hoofd – wij mensen kunnen niet anders. We zijn altijd op zoek naar betekenis, naar interpretatie. In het piramideprincipe is dat de vraag ‘omhoog’, die je kunt verwoorden als de vraag naar de interpretatie, ‘wat betekent dat allemaal samen’, dus of in het Engels, so what?

Of met Ja, en? zoals hier laatst op Twitter. Die relatie maakt scherp duidelijk waar de schoen wringt in de oorspronkelijke tweet, geschreven door een deskundige. Zal wel, die getallen, maar wat wil het zeggen?

Goede schrijftips van Japke-d. Bouma

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Opvallende tips om duidelijker te schrijven van Japke-d. Bouma in de NRC eerder deze week. Het zijn namelijk allemaal procestips, en dat is niet zo gebruikelijk. Als het gaat over beter schrijven, gaat het veel vaker over het product ervan, de tekst. Over B1 en andere begrijpelijke taal bijvoorbeeld, over hoofdboodschap voorop, jargon vermijden, enzovoort.

Maar schrijven is ook een proces. En van een goed proces knapt het product inderdaad ook op. Daar krijg je blije lezers van.

Mijn favoriete tip is trouwens de laatste, 9. In mijn woorden: vraag door voordat je gaat schrijven. Wat je van tevoren kunt verhelderen, scheelt later in jouw schrijfinspanning en in de kwaliteit van het stuk.

 

Een heel raar rolmodel

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Zaterdag had ik weer zo’n moment dat ik dacht: de overheidscommunicatie rond corona, ik snap er helemaal niks van en ik vind het soms bijna niet te geloven zo slecht. Ik trof toen in de NRC deze paginagrote advertentie aan:

In de eerste plaats snap ik de keuze voor deze boodschap, dit thema helemaal niet. Zoals ik het inschat, zou de overheid op dit moment maar één boodschap moeten geven: laat je vaccineren. Dat is het grootste belang. De rest lijkt me inmiddels een gepasseerd station. Mensen die nu nog niet of niet meer thuiswerken, die krijg je echt niet meer zo ver. Over thuiswerken is het persconferenties lang niet meer gegaan. Dit is dus een losse flodder. Die nogal wat mag kosten.

Dan kan ik verder de woorden nog wel okee vinden, maar het beeld… hoe is het mogelijk.

Bellen tijdens het wandelen is niet verboden, maar iedereen heeft wel de ervaring hoe alleen op de wereld zulke bellers zijn, en hoe veel last je daar als mede-weggebruiker van kunt hebben. Je ziet het hier zelfs aan Sannes blikrichting – weg uit het hier-en-nu. En ja, dat kan storen, ook op het voetpad, maar als ik het goed zie, loopt dat links en loopt Sanne dus ook nog eens op een fietspad – middenop. Dat weet ik niet helemaal zeker, maar dat ik daaraan twijfel is al veelzeggend.

En dan laat ze ook nog een hond uit. Bellend je hond uitlaten – ik ken enkele hondenbaasjes die dat heel erg vinden: je bent dan met je aandacht niet bij je hond. Waarom heb je die dan eigenlijk?

De Rijksoverheid laat op een voorlichtingsfoto iemand zien die midden op een mogelijk fietspad bellend haar hond loopt uit te laten. Als rolmodel voor thuiswerken. Ik blijf het raar vinden dat de Rijksoverheid het niet beter doet dan dit. Ze hebben daar echt goede mensen zitten, met verstand van communicatie. Ze weten dat pretesten van dit soort dingen verstandig is. Hebben ze dat niet gedaan, of zaten er geen oplettende fietsers en hondenbaasjes in die steekproef?

 

De gouden groep van taaladvies

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik schreef hier vrijdag over de zoektocht naar een ‘regel’ over verwijzen met een persoonlijk versus aanwijzend voornaamwoord. Uiteindelijk vond ik daar iets over in de ‘krochten’ van de e-ANS (paragraaf 5.6.3.3.1!). In de paar taaladviesboeken die ik raadpleegde (ik heb een zwikje in de kast staan) of op de taaladvieswebsites waar ik zocht, vond ik er niets over.

Dat kan twee dingen betekenen:

  • Ik zoek niet goed. Dat is een berucht probleem bij taaladvies: de termen waarin mensen zich iets afvragen, zijn niet altijd de termen die de taaladviseurs gebruiken. Dat geldt voor leken in het bijzonder – vaak moet je al de juiste grammaticale term weten, zoals persoonlijk en aanwijzend voornaamwoord, om op te kunnen zoeken hoe iets zit. Maar wie weet zoek ik ook wel verkeerd – geen idee. Ik weet niet wat ik fout doe, dan, want anders zou ik het wel oplossen.
  • Het staat er niet. Dat kan sowieso, en in een artikel in Onze Taal van deze maand (nr. 4 van 2021) staat daar iets over, in een artikel over een eeuw taaladviesboeken (p. 4-6). Nouja, niet over wat ik niet gevonden heb, maar wel over dat taaladviesboeken elkaar nogal nadoen. Martin van der Meulen laat zien dat taaladviesboeken al jarenlang dezelfde taalfouten en -vragen behandelen: omdat of doordat,hen of hun, tijdigste of meest tijdige, een aantal is/zijn, elf of ieder, het huis dat/wat. Dat zijn, zo betoogt Van der Meulen, niet per se de lastigste gevallen. He is meer zo dat het een ‘gouden groep’ taalfouten is er er nou eenmaal bijhoort: ‘Als je een taaladviesboek schrijft, dan móet je deze kwesties wel noemen’. Het zijn ook wel kwesties waar veel over getwijfeld wordt, maar dat is een kip-ei-kwestie: mensen blijven zich bewust van zo’n kwestie omdat die telkens wordt herhaald. ‘Zo helpt taaladvies zijn eigen problemen in stand te houden’. 

Ik had me dat nooit gerealiseerd maar ik denk dat het klopt. En net zoals het over een paar onderwerpen altijd gaat, gaat het dus over andere onderwerpen nooit.

Behalve op dit weblog dan.

 

 

Even over de taalnormendiscussie

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Even voor de zekerheid – misschien zijn er lezers van dit weblog die wat meekrijgen van de – ergerlijke – discussie over taalnormen (groter als) die afgelopen week is losgebarsten naar aanleiding van het verschijnen van de nieuwe e-ANS. Denk je – hoe zit dat? Lees dan deze goede uitleg van Steven Delarue.

Hoofdboodschap: er verandert he-le-maal niets, behalve dan dat de e-ANS de uitleg bij sommige taalverschijnselen is uitgebreid, genuanceerd, verbeterd, gemoderniseerd. Dikke winst. Voor de professionals – want dat is de doelgroep van de ANS.

Mijn ergernis zit ‘m erin dat er heel domme, ongenuanceerde en reactionaire dingen over geroeptoeterd worden, ook in de reguliere media (dus niet alleen op Twitter). Boel domheid, veel slecht lezen, veel scoringsdrang. Tsja….

 

Die en dat versus hij en zij

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Een tijdje geleden kwam ik op Twitter terecht in een klein discussietje over het woord ze hier, waar iets mee is, maar wat – zo vroeg @psteenwinkel zich af :

Wat vind je van deze discussie? Ze is vrij vertaald uit een discussie op <website>

Verwijzen met een persoonlijk voornaamwoord naar een de-woord is vaak lastig omdat ons gevoel voor mannelijk en vrouwelijk niet zo scherp is, dus is het dan ze of hij, maar dat was hier het probleem niet. Ik hoefde discussie niet eens op te zoeken om te weten dat ze in dat opzicht prima is.

Volgens mij was er iets anders mee: met een persoonlijk voornaamwoord verwijs je in principe terug naar het onderwerp van de zin (je), niet naar iets wat achter een voorzetsel staat. Daarvoor gebruik je een aanwijzend voornaamwoord (deze, die, dit, dat). Ik heb daarover al vaker discussie gehad, en niet iedereen blijkt dat zo te ervaren, dus dat deze twee zinnen verschillen in wie er verkouden is:

Jan ging wandelen met Piet. Hij was verkouden.
Jan ging wandelen met Piet. Die was verkouden.

In de eerste zin is Jan verkouden, in de tweede Piet. Voor mij werkt dat zo, maar niet voor iedereen, zo bleek op Twitter

Ik meen me ook te herinneren dat ik er ergens in mijn studie iets over geleerd had, maar ik had niks in de boekenkast staan erover. Het is zeker geen regel die zijn weg heeft gevonden naar de handboeken. Ik had hem toch niet zelf verzonnen ofzoiets?

Na die discussie van vorige maand heb ik nog eens wat grondiger online gezocht, en ja, zowaar, ik heb gelijk, nouja, bijna – het zit net een beetje anders. Dit staat in de e-ANS:

In het algemeen kan gesteld worden, dat bij voorkeur het aanwijzend voornaamwoord gebruikt wordt als wordt teruggewezen naar een persoon of zaak die pas in de conversatie geïntroduceerd is. Heel vaak openen die en dat dan ook een nieuwe zin.

Aha, het zit net een beetje anders: het is niet zozeer een kwestie van grammaticale rol (onderwerp versus iets achter een voorzetsel) maar van gegeven/nieuw: het persoonlijk voornaamwoord verwijst naar het al langer in gesprek of tekst bekende, het aanwijzend voornaamwoord naar het nieuwe. Dat overlapt voor een groot deel met die grammaticale rollen, maar niet helemaal.

Ik ga ‘m onthouden!

Blijft wel wonderlijk dat niet iedereen het zo aanvoelt. Dat is natuurlijk eigenlijk belangrijker dan  wat er in naslagwerken staat.

 

(Even heel kort en snel taalkundig nog een stapje verder. Dat ik dit interessant en dat ik dit weet heeft ermee te maken dat ik me voor mijn proefschrift heb beziggehouden met persoonlijk voornaamwoorden en waar die belanden in de zin. Daarvan weet ik dat persoonlijk voornaamwoorden werken als verwijzingen naar een soort hoofdpersonen door wiens ogen we meekijken en aan wie we het verhaal en dus ook nieuwe informatie ophangen. Alleen de eerste introductie van discussie hierboven is nog niet genoeg om als zo’n hoofdpersoon op te treden. Het grammaticale onderwerp heeft zo’n soortgelijke functie als identificatiefiguur, en je ziet dus dat de meeste persoonlijke voornaamwoorden inderdaad onderwerp zijn – ik is veel frequenter dan mij. Want we zitten ook nog eens zo in elkaar dat we bij voorkeur onszelf als identificatiefiguur gebruiken – ik is echt reuzefrequent. Wat helemáál zeldzaam is, en daar komt de link met mijn onderzoek, is een lijdende vorm met door mij, dus iets als ‘Dit wordt door mij geschreven’. Het is raar om jezelf ten dele als identificatiefiguur op te voeren: een beetje wel (mij), een beetje niet (achter een voorzetsel, niet als onderwerp, zoals ik ‘ik schrijf dit’).)

 

Kort iets over de persconferentie

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb gisteravond de persconferentie vluchtigjes teruggekeken en de vragen gescand. Ik moet zeggen: ik breng dat bijna niet meer op, zo veel slechte argumentatie op een hoopje: voor de versoepelingen, voor het hele corona-beleid en tegen de kritiek op de testevenementen. Ook was ik niet overtuigd over het waarom van het wél doorgaan met het Janssen-vaccin (in verhouding tot de AstraZeneca-stop voor onder de 60 jaar).

Het was een aaneenrijging van willekeur, inconsistenties, drogredenen, wensdenken, draaien en vrijelijk interpreteren van de getallen – dat laatste liep het meest in het oog. Dat kwam er dan allemaal nog best wel aardig uit, maar eigenlijk is dat ook heel erg: het toneelstuk.

Arme mensen die dit beleid het leven kost of voor lang of altijd hun gezondheid. Ging het daar maar eens wat vaker over.