Categoriearchief: Presentatietips

Voor presenterende professionals.

Puzzelen aan een infographic

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb woensdagavond een tijdje zitten turen naar deze infographic in een artikel in de NRC:

Het duurde even voordat ik hem doorzag. De strekking is dat als je vanuit een lager aantal bezette bedden begint, je bij lichte exponentiële groei van de corona-epidemie na vier weken nog niet in de problemen bent op de IC’s, maar bij een hoger aanvangsaantal wel. Het lagere aantal en geen problemen staat links, in het blauw; rechts drukken oranje en rood het problematische scenario uit.

De interpretatie-uitdaging zit ‘m in:

  • Die boodschap die ik hierboven formuleer, staat er niet. Er staat alleen een vraag, ‘wanneer terug schalen in maatregelen?’, en daar geeft de infographic ook nog eens geen antwoord op.
  • Rood en oranje zijn betekenisvolle kleuren, maar dan snap ik het blauw niet: 750 lijkt me in situatie 1 ook oranje en blauw versus donkerblauw is voor mij geen betekenisvol onderscheid. Ik snap overigens wel dat groen mogelijk een te positieve associatie zou oproepen. Maar ik zou dus kiezen voor blauw-oranje links en oranje-rood rechts.
  • Met het vet gaat er iets mis in de data-to-ink-ratio. Ik denk: vet = belangrijk voor de bedoelde boodschap, dus drukt wellicht de vergelijking uit, maar zo werkt het hier niet, tot twee keer toe:
    • Bovenin, dus waar staat Situatie 1/2 en R=1.1 (waarom niet 1,1 trouwens?), moest ik een paar keer heen en weer met mijn ogen om te zien dat er echt bij allebei 1.1 stond en dat het dus niet ging om een vergelijking tussen twee verschillende R’en.
    • Lager staat twee keer ‘zonder extra maatregelen’ en ook daarvoor moest ik even heen en weer: nee, ook dat is hetzelfde, het is niet zonder respectievelijk met extra maatregelen. Dus dat was een beetje puzzelen: dat zit hem in het verschil in hoogte tussen de lichtblauwe en de oranje kolom.

      De cruciale vergelijking zit ‘m in het verschil in hoogte tussen de lichtblauwe en de oranje kolom. Dat is best subtiel.

Ik was er toen wel, maar uit een Twitter-draadje waar ik gister in belandde begreep ik dat ook het ’10 IC bedden bezet door Covid patiënten’ (twee ontbrekende verbindingsstreepjes!), met het lijntje naar het vakje om één hokje, lastig te begrijpen is. Voor mij was dat meteen wel helder, zo vanzelfsprekend zelfs dat ik het bij het uitleggen over het hoofd zou zien (en zag, op Twitter): een mooi voorbeeld van hoe ook ik last heb van ‘the curse of knowledge‘.

Het is – bij nader inzien – inderdaad toch wel gek, want het is eigenlijk een extra stukje legenda: er staat dat één vakje staat voor tien bezette bedden. Dat is in elk geval een wat onconventionele legenda.

Alles bij elkaar vergt het interpreteren van deze infographic dus een aardige inspanning. Ik zie verbetermogelijkheden in details, zoals het opnemen van de boodschap, het vet wegwerken, gemeenschappelijke tekst in één keer doen, een gewonere legenda, misschien andere kleuren en wat kleine edits, maar ik zie niet 1-2-3 hoe het plaatje zelf beter kan. Iemand?

Het is in elk geval beter dan het origineel dat @wloon twitterde (dank!). Daar moest ik zeker ook op puzzelen! De conclusie daarin snap ik echter wel meteen: ‘breng bedbezetting terug vóór nieuwe versoepelingen’. Eens!

Enfin, wel weer een leuke in de verzameling corona-grafieken!

 

Te pessimistisch voor de persco

Louise Cornelis Geplaatst op door  

We zijn weer een corona-persconferentie verder en een blogje daarover is een traditie aan het worden. Wat me dit keer het meest opviel is dat het in de reacties vooral ging over het positieve, optimistische karakter ervan. Ik heb die positievere woorden ook wel gehoord natuurlijk, maar ik heb ze niet gevoeld: ik vond ze ongeloofwaardig.

De positieve woorden bleven bij mij in twee filters hangen:

  • Ene oor in, andere oor uit. Ik heb het afgelopen jaar vooral minister De Jonge al te veel horen beloven. Wat heeft hij al wel niet beloofd vorig jaar, over het testen, het bron- en contactonderzoek en het uittrappen van vuurtjes… In juli iedereen minstens het eerste vaccin? Zal wel. Ik hoop dat het zo snel gaat, maar ik geloof het gewoon niet meer. Alles moet ervoor meezitten, en dat heeft het de afgelopen tijd bepaald niet altijd gedaan.
  • Besef van de grote onzekerheid. Voor zover ik weet, is het verloop van de epidemie zelf net zo onzeker als twee weken geleden. Het enige wat verbeterd is, is de sterfte van de alleroudsten. Het effect van de versoepelingen van toen is echter nog onduidelijk. Er is geen duidelijke gunstige trend, en volgens sommige experts kan de derde golf nog steeds ‘losbreken’ – De Jonge zelf geeft dat toe. Dus hoezo dan optimisme over, bijvoorbeeld, de terrassen open per eind maart? Is dat dan een ‘perspectief’? Het risico op valse hoop is groot. 

Wat er bij mij een rol speelt is dat ik, weet ik van mezelf, een vrij pessimistische aard heb (pessimisme is een nuttige eigenschap voor elke redacteur, want je moet er altijd van uitgaan dat wat er staat niet klopt of niet goed genoeg is). Dus ik schaam me er niet voor, en bovendien heeft de coronacrisis is alle opzichten zelfs mijn zwartste toekomstbeelden weten te overtreffen. Wie had bijvoorbeeld vorig jaar ooit gedacht dat we nu nog zo diep in de shit zouden zitten, met een zeer langdurige lockdown en nog steeds zo veel zieken en doden?

Behoefte aan perspectief, tsja, dat snap ik wel, maar het is gewoon nog onzeker. Voor de komende weken, de komende maanden en zeker ook voor de lange termijn. Het kan allemaal heel goed gaan, en dat hoop ik natuurlijk van harte. Maar ik reken er niet op. Valse hoop is namelijk bijzonder ondermijnend.

Wat het me over communicatie maar weer eens leert is hoe verschillend mensen lezen en luisteren, dus hoe verschillend ze boodschappen ontvangen. Als spreker/schrijver moet dat bescheiden stemmen.

 

Laat je niet dwingen door PPT’s vorm

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Onlangs zag ik een managementsamenvatting in een PowerPointdocument bedoeld om te lezen (een hybride slidument). Die zag er zo uit (de tekst is nep):

Voor mij als argeloze lezer gingen er drie dingen mis, en die liggen er allemaal aan dat PowerPoint een bepaalde vorm afdwingt die niet strookt met tekst en met lezen:

  • Aan het eind van de eerste pagina dacht ik dat ik er al was – PowerPoint geeft geen enkel signaal dat er nog wat komt. Ik houd ook wel van samenvattingen op één A4’tje, dat speelt vast een rol. Aan het eind van de tweede pagina wist ik dus ook niet of het nog verder zou gaan – nee dus.
  • Door de schikking naast elkaar gaan mijn hersenen op zoek naar een verband tussen de twee dingen per pagina, en naar hoe die zich verhouden tot de andere twee op de andere pagina. Ik lees dit dus als ‘twee keer twee’. Na enige inspanning moest ik dat zoeken opgeven: het zijn vier losse blokjes. De vorm suggereert anders.
  • Eén van de vier blokjes was een stuk minder interessant dan de andere – daar stonden dingen die ik al wist, maar die volgens mij ook elke beetje goed geïnformeerde persoon al weet. Zonde van de leestijd in zo’n samenvatting, denk ik. Eén van de andere vakken trad bovendien veel meer in detail dan de andere, en ook dat is niet het idee van een managemensamenvatting. Ik vermoed dat de schrijver de neiging heeft gehad om elk van de vier vakken ongeveer even veel op te vullen. Anders ziet het er inderdaad een beetje gek uit.

Met z’n rigide vorm per losse, nevengeschikte pagina en door de vormgeving gedicteerde blokjes en vakjes is PowerPoint niet zo heel geschikt voor het schrijven van echte tekst. Gebruik daarvoor toch maar liever Word! Dan ziet de lezer aan het doorlopen van een zin dat er nog een pagina komt, staan de vier paragrafen zichtbaar op gelijke voet, en kun je de lengte van elk onderdeel vrijelijk variëren.

En als je dan toch bezig bent: voeg er een overkoepelende hoofdboodschap aan toe. In een inleidend stukje tussen de kop ‘Managementsamenvatting’ en de vier paragraafjes. Want die hebben toch echt wel iets met elkaar te maken!

De winnaar heeft de kleinste balk

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Via een retweet van vakgenoot @PSteenwinkel zag ik gisteren een tweet van @JaapJansen met een grafiek erin die precies de verkeerde visuele indruk wekt. Het gaat om vertrouwen in fractievoorzitters:

 

Visueel zou je denken dat dat vertrouwen het grootst is in Kuzu/Azarkan, met die lange balk erachter. Maar nee, het is omgekeerd: Asscher is de winnaar, hij staat op de eerste plaats. De balken drukken het nummer van de rangorde uit, niet de hoeveelheid vertrouwen….

Okee, Asscher staat bovenaan, dat klopt wel. Maar balken gebruik je voor hoeveelheden, niet voor rangorde. Zonder inhoud leiden ze alleen maar af.

Voor rangorde hebben we iets heel moois, en dat staat er ook: gewoon nummeren, van 1 tot en met 13.

 

Andere interessante dingen

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik blogde de laatste tijd veel over corona-gerelateerde communicatiezaken, maar ik zag ook andere interessante dingen voorbijkomen. Hier weer de oogst aan nuttige en leuke links van de laatste tijd:

  • Mooi pleidooi voor meer bewustwording over de rol van taalnormen. Specifiek over de hardnekkige veroordeling van groter als, waar het stuk mee begint, heb ik me ook al vaker druk gemaakt.
  • Over normen gesproken: hier de taalfouten-top-tien, die – leuk – onderscheiden is in taalvouten en taalfouten, waarbij die eerste de dingen zijn waar altijd veel over gesproken wordt (me moeder) maar de laatste eigenlijk serieuzer – bijvoorbeeld: de lezer is niet in beeld. Dit keer is dit de enige inhoudelijke link naar neerlandistiek.nl, maar dat blog blijft de moeite waard: er verschenen bijvoorbeeld enkele goede stukken over corona-communicatie op (voorbeeld). Wel doet Marc van Oostendorp, naar wie ik hier regelmatig linkjes opnam, na drieduizend stukjes een stapje terug.
  • Wie doet ‘m net zo goed als ik – de ‘Actief of passief’-quiz! Ik had ze allemaal goed natuurlijk ????.
  • Een mooi gevisualiseerd overzicht van hoe mensen frequenties, kansen en getallen begrijpen (‘veel’, ‘vaak’, ‘waarschijnlijk’ e.d. – maar dan in het Engels)
  • Aangezien je als schrijver blind wordt voor je eigen tekst, is jezelf redigeren best lastig. Hier nuttige tips.
  • Twee van mijn favoriete blog SlideMagic tot slot: een kort (en dus op hoog abstractieniveau) antwoord op de vraag “How do I design a good presentation slide for business?” en tips voor slides met bullets voor video-conferencing. Ik hoorde onlangs een projectleider precies dat als voordeel noemen van video-bellen: met een paar simpele maar goede slides op gedeeld scherm kun je effectief overleggen.

 

Misschien wel de slechtste grafiek ooit

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Gister was bij M een grafiek te zien waarvan ik toen in de gauwigheid al weinig begreep. Ik heb ‘m net even teruggekeken en stil gezet, en ik kan niet anders concluderen dan dat het misschien wel de slechtste grafiek is die ik ooit heb gezien:

Het punt dat Erik Scherder maakte, is dat bewegen helpt tegen corona en dat matig intensief bewegen al genoeg is (zie ook dit nieuwsbericht). Daar mag zeker meer aandacht voor zijn, wat mij betreft – maar graag op een betere manier.

Wat ik gister al meteen dacht te zien, is dat de stijgende lijn in de grafiek de suggestie wekt dat zwaarder trainen beter is. Immers, hij gaat omhoog bij iets met ‘intense. Dat was niet wat Scherder zei. Je moet naar de kleine pijltjes kijken om het effect te zien dat hij bedoelde.

Die kleine pijltjes zijn echter helemaal niet zo eenduidig. In één geval gaan ze bijvoorbeeld naar boven, naar beneden én heen en weer.

Ze staan bovendien bij allemaal heel erg moeilijke termen. Ik  heb geen flauw idee wat TEMRA en Treg zijn, laat staan dat ik weet wat het betekent dat het ene pijltje omhoog gaat en het andere naar beneden. Is dat goed of slecht?

Ik dacht meteen gister al: hoe durf je je met zo’n grafiek te vertonen op primetime TV, dus voor een breed publiek? Dit is klakkeloos uit iets gekopieerd; Scherder en de redactie hebben zelfs niet eens de moeite genomen het Engels te vertalen. Of was het bedoeld om te imponeren? Dat is het wat mij betreft een mislukt gevalletje ethos.

Zo ver was ik gister al. Pas vandaag drong de titel tot me door. Chronic exercise training – WTF? Klinkt nog als een enge ziekte ook.

En wat ik vandaag ook zag, is dat de assen van de grafiek niet kloppen, waardoor de grafiek zelf niets uitdrukt, of nouja, iets zichzelf-bevestigends. De X-as hoort de onafhankelijke variabele uit te drukken en de Y-as de afhankelijke. Maar dit zijn allebei onafhankelijke, sterker nog: ze drukken hetzelfde uit. Immers, bij increasing training load ga je van moderate naar intense training. Dus de lijn in de grafiek is klinkklare onzin. De drukt uit dat intensievere training intensiever is. Ja, dûh. Dit zou geen grafiek moeten zijn, maar een tabel met twee kolommen.

Mogelijk bedoelde Scherder de – voor mij bekende – J-curve uit te drukken. Die laat de relatie tussen bewegen en immuniteit zien, of eigenlijk: tussen bewegen en het risico om ziek te worden. Die vind ik qua grafiekvorm ook niet helemaal gelukkig, omdat naar beneden juist goed is, en dat is omgekeerd aan de intuïtieve betekenis van boven en beneden. Maar hij klopt verder wel.

Inhoudelijk vond ik het verder gister ook niet zo sterk. Bewegingsarmoede ook een pandemie noemen, wat Scherder deed, lijkt me niet echt iets bijdragen. Wat ik vooral miste, is een gesprek over de ‘hoe dan?’ vraag. Scherder betoogde waarom we meer moeten gaan bewegen, maar dat weten we zo langzamerhand wel. Maar we dóen het niet; in de huidige situatie nog minder dan normaal zelfs. In termen van het piramideprincipe is de waarom-vraag bij de boodschap ‘we moeten meer bewegen’ wat mij betreft niet interessant meer, en je voegt met een rare grafiek daar niets aan toe. De hoe-vraag, daar gaat het om.

 

PS Gister was Scherder met z’n grafiek nog een keer op tv, in Studio Sport. Hij zei toen enthousiast dat je kon zien dat door matig intensief bewegen de ‘natural killer’ cellen, die met NK in hun naam links boven, stijgen. Achter die NK-cellen staat echter een pijltje omhoog, maar ook een heen en weer. Dat was in close-up in beeld. De onderzoeksresultaten zijn dus kennelijk niet eenduidig?
Ik blijf ook betwijfelen of het zinvol is om in de woordkeuze aan te sluiten bij de coronacrisis. Naast de pandemie is bewegen nu het nieuwe normaal. Ik vind dat in elk geval naargeestige framing en ik vind het ook te veel proberen mee te liften op iets, in plaats van een eigen verhaal te vertellen.

 

Wat is controle?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Al vanaf het moment dat de slogan ‘alleen samen krijgen we corona onder controle’ opdook, begin april, vraag ik me af wat ‘onder controle’ eigenlijk is – waar is het beleid op gericht, op, ruwweg, indammen (containment, ‘crush the curve’) of mitigatie (‘flatten the curve’)?

Het lijkt meer richting mitigatie te gaan, maar waarom eigenlijk? Dat scheelt duizenden doden en het doet Nederland ook afwijken van belangrijke handelspartner Duitsland – om er maar twee dingen uit te pikken. Daar zou het wat mij betreft meer over moeten gaan.

De betekenis van ‘controle’ is me nog steeds niet duidelijk, en in de persconferentie van gister De Jonges ‘maximale controle’ ook niet. Het is frappant hoe vaag dat woord eigenlijk is. Ik ging gister denken dat het een bezweringsformule is: het klinkt alsof je goed bezig bent. Het ‘dashboard’ past in diezelfde lijn.

Ik ben gelukkig niet de enige die het niet snapt. Mijn belangrijkste vraag wordt goed uitgedrukt in een grafiek die Bert Slagter op Twitter publiceerde. Slagter is sowieso interessant om te volgen, en deze grafiek maakt ook nog eens duidelijk hoe goed gekozen visuele middelen kunnen dwingen tot duidelijkheid die je in taal kunt omzeilen.

 

Frivool boek is eerste stap

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb op mijn bureau al wekenlang twee boeken liggen waar ik nog wat mee wilde doen op dit blog, maar dat was er even niet van gekomen. Vandaag toch maar de eerste. Ik moet ‘t bijna weer opnieuw lezen! Nouja, lezen… het is meer bekijken. Het is namelijk een boek over zakelijk tekenen: Maak je punt, van Kim Ravers.

Echt weer zo’n boek waarvan ik meteen dacht: o, dat wil ik hebben! Ik ben zelf veel bezig met visualiseren, en ik heb bovendien in de loop der jaren goede ervaringen opgedaan met tekenaars, vooral cartoonisten. Met tekenen is volgens mij in een zakelijke context nog veel meer te doen. Ik was benieuwd welke mogelijkheden dit boek zou opperen.

Het is een leuk boek, vol met grappige plaatjes en aantrekkelijk vormgegeven. Er zit veel ‘lucht’ in,dus het is aangenaam bladeren. Het boek bestaat uit vier delen: context – methode – tekentechniek – toepassingen

In het contextgedeelte worden algemene communicatieprincipes en het nut van beelden goed uiteengezet. Dat ‘punt’, van ‘maak je punt’, betekent ook dat je puntige, kernachtige boodschappen moet formuleren, en pas daarna die kunt visualiseren. Daarmee concretiseer je ze, en versterk je de kracht van je boodschap. Tussen boodschap en beeld zit een experimentele, verkennende fase.

Prima – alleen wel heel erg globaal zo, en dat betekent eigenlijk weinig houvast. Ook het toepassingendeel verdiept amper, dat lijkt vooral meer van hetzelfde. Sommigen stukke in het tekentechniek-gedeelte zijn heel summier: over ‘kies je software’ gaat één alinea. Summier en globaal – mij biedt het weinig houvast. Er zijn methodes voor tekenen en visualiseren die dat beter doen en die diepgaander zijn, dus die beter laten zien hoe je met beelden nou echt tot probleemoplossing kan komen bijvoorbeeld (voorbeeld), alleen helaas bij mijn weten niet in het Nederlands.

De methode is ook niet heel streng, anders had Ravers denk ik zelf wel bloopers opgespoord zoals die op p. 88-89. Ze vat daar haar eigen DOT-methode (3 stappen) in 4 punten samen. Als ik het goed begrijp, is het eerste punt overkoepelend, maar dat is niet zichtbaar.

Waar ik ook moeite mee heb, is dat Ravers veel gebruik maakt van poppetjes-figuurtjes (zie haar site voor voorbeelden). In het deel over vormen nemen ze veel ruimte in en ze staan overal in het boek. Ze zijn grappig en speels, maar wat mij betreft wordt het allemaal daardoor een beetje te grappig en speels. Ik werk vaak in situaties waar weliswaar beelden een rol kunnen spelen, maar waarin een adviseur de plank mis zou slaan met grappige en speelse figuurtjes. Sterker nog: daar ken ik voorbeelden van, van dat misslaan. Eigenlijk is het tekenen me zo in het algemeen net wat te lollig. Dat oogt weliswaar leuk, maar helaas zijn niet alle boodschappen altijd lollig.

Het gaat mogelijk nog net iets verder: dat soort poppetjes, dat zijn Ravers’ poppetjes, het zijn háár tekeningen. Ik zie mezelf niet dat soort figuurtjes teken, dat past niet bij mij. De eenzijdigheid van de stijl van de figuren slaat mijn creativiteit zelfs een beetje dood: het boek prikkelt mij niet om het zelf ook eens te gaan proberen. De wat neutralere figuren gaan richting de SmartArt en andere conceptuele vormen van PowerPoint en daar hoef ik zelf potlood en papier voor te pakken. Dat is persoonlijk natuurlijk, misschien inspireert het anderen wel – en voor hen is er zelfs een werkboek bij. Maar om echt een ‘volledig handboek’ te zijn, zoals de ondertitel suggereert, hadden er veel meer voorbeelden van andere tekenaars, met hun eigen stijl, in moeten staan.

Alles bij elkaar valt het boek me zo toch een beetje tegen. Volledig handboek? Zeer zeker niet: te eenzijdig, te weinig houvast, informatiedichtheid te laag. Voeg daarbij de leutige tekeningetjes en dan vind ik het voor een zakelijke context allemaal net wat te frivool. Leuk om eens in te bladeren, maar ‘mijn’ adviseurs ga ik het niet aanraden.

In het Nederlandse taalgebied is het wel een eerste stap. Hopelijk volgt er meer.

 

Toch kritisch blijven

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik was hier de afgelopen weken steeds kritisch op de toespraak en persconferenties van Rutte, alleen of met anderen. Ik had kritiek op de metaforen, de helderheid, de spindokterij en de framing. Gister vond ik Rutte voor het eerst wél goed. Ik had voor het eerst als burger geen knoop in m’n maag of erger naderhand, en voor zover ik analytisch mee zat te kijken als tekst- en communicatiedeskundige had ik ook niet veel commentaar en vond ik het vooral goed hoe hij zijn persoonlijke worsteling toonde. Voor het eerst was er ruimte voor zichtbare onzekerheid, en precies dat had ik eerder zo gemist.

Dan nog blijven er wel vier vragen voor me over:

  • Voor welk deel van de Nederlandse bevolking was dit nog te begrijpen? Eerder leek me dat een deel van mijn wrevel werd veroorzaakt door de soms noodzakelijke versimpeling. Gister was minder simpel – Ruttes woorden al, maar toen kwam ook nog die hele verhandeling van Van Dissel erachteraan die ver boven vele petjes moet zijn uitgegaan. 
  • Waarom zijn sommige belangrijke groepen niet genoemd? De horeca is al pissig, las ik, en mij viel op dat Rutte bij de contactberoepen alleen de ‘luxeproblemen’ noemde: kapper, masseur, nagelstyliste. Maar contactberoepen, dat gaat bijvoorbeeld ook over fysiotherapeuten en opticiens. Die lang hun werk verbieden geeft serieuzere vervolgschade. Ik zou me kunnen voorstellen dat die zich ook weggezet hebben gevoeld.
  • Wat is precies de politieke motivatie in zo’n persconferentie? Ik las enerzijds al interessante kritiek over dat politieke motieven nu nopen tot voorzichtigheid omdat anders de politieke kop rolt – iets wat Rutte verhult door z’n beroep op het RIVM. Aan de keuzes voor versoepeling liggen natuurlijk wel degelijk ook politieke motieven ten grondslag. Wat mij dan ook doet fronsen, is de bijna-heiligverklaring van Rutte. Sowieso vind ik het frappant dat het kennelijk voor zijn populariteit nauwelijks een rol speelt dat we geconfronteerd worden met de problemen die onder zijn bewind zijn ontstaan, zoals de bezuinigingen in de zorg, wantoestanden in de verpleeghuizen, doorgeslagen flexibilisering van de arbeidsmarkt. Ik kan dat toch niet helemaal vergeten, en helemaal vertrouwen doe ik hem dus niet. Ook niet omdat het democratisch proces onder druk lijkt te staan (voorbeeld). Voldoende grond om kritisch te blijven.
  • Zijn er nog wel voldoende journalisten die dat ook doen, kritisch blijven? De vragen na de persconferentie waren natuurlijk bedroevend, de eerste was zelfs ronduit shockerend. Ik ben in het algemeen gerustgesteld geraakt door wat ik heb zien gebeuren aan kritische dingen rond de app, maar dat kwam eerst vooral van belangengroepen (voorbeeld). De kwaliteit van de journalistiek baart me wel enige zorgen. Het is ook een hele toer in deze tijd, want journalisten zijn ook burgers die getroffen worden door de corona-crisis. Ik schrijf het over mijn eigen dubbele pet hierboven ook al: ik heb ook al wel de ervaring dat het vakmens er even niet zo aan te pas kwam als de burger heftig reageerde. Dat heeft dan tijd nodig. Het slechtste wat er nu kan gebeuren, dat zag je ook aan het proces rond de app, is van alles haastwerk maken.

 

Zonde van het puzzeltje

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Op nos.nl stond verscheen gister een interessant bericht over het verdwijnen van de solidariteit nu de grootste ‘coronapaniek’ afneemt en we mogelijk richting eerste, voorzichtige afbouw van de maatregelen gaan. Er staat echter een plaatje in waarvan mijn vak-handen gingen jeuken – met precies dit soort materiaal werk ik in de praktijk. Het vertoont kenmerken van de communicatie door experts – het is te zien dat de maker een heleboel in z’n hoofd heeft wat niet zichtbaar is geworden, en waar lezers dus naar moeten raden.

Dat is vooral te zien aan het ontbreken van structuur in de opsomming. Die bevat zeventien punten. Dat is sowieso veel, te veel – een onoverzichtelijke waslijst. De titel Waarom ‘opstart’ complexer is dan ‘lock down’ suggereert dat er zeventien antwoorden volgen op die vraag, en dat klopt deels, maar net niet helemaal. Het derde punt bijvoorbeeld, daar is iets impliciet, anders klinkt het juist als onderbouwing van dat het makkelijker wordt (‘meer beheersbaar’). De markeringen, allemaal hetzelfde, suggereren bovendien een lijstrelatie: alle elementen gelijkwaardig naast elkaar, als 17 losse redenen. Dat is niet zo, sommige horen meer bij elkaar dan andere. Het tweede punt bijvoorbeeld lijkt me een specificering van de ‘vele onzekerheden’ in het eerste punt. Dit is heel typerend: de maker heeft duidelijk een aantal gedachten één voor één opgeschreven, het logische verband daartussen zit in z’n hoofd, maar voor de lezer, die dat niet ziet, is het een puzzeltje.

Oplossing? Die kan ik niet zomaar aandragen, dat vergt vakkennis: de verbanden die ín dat deskundige hoofd zitten, kan ik ook niet raden. Maar ik zou de maker wel kunnen helpen ze expliciet te maken. Daartoe is het piramideprincipe een fraai instrument: er een simpele, kloppende vraag-antwoord-dialoog van maken, en gaandeweg categoriseren en hiërarchie aanbrengen.

Misschien is een aanknopingspunt de tekst in de tweet. Mogelijk staan daar de hoofdpunten of de categorieën: “Veel onzekerheden. Minder saamhorigheid. Verschil in persoonlijke situatie = verschil in risicobereidheid. Er is tijd = discussie, kritiek, twijfel.” Dat zijn vier punten, een stuk overzichtelijker dan de zeventien. En als je van de laatste twee de stukjes achter het =-teken  neemt, kan ik ze nog begrijpen als antwoorden op die waarom-vraag ook. 

De andere plek waar te zien is dat er meer in het hoofd van de maker zit dan dat zichtbaar is geworden, is de visualisering met rood-oranje-groen. Ik snap daar niks van. Ik snap de betekenis van de stoplichtkleuren niet in iets wat een ‘redeneerlijn’ moet zijn, ik weet niet waar de rondddraaiende figuren op slaan, en ik vind het zelfs grappig dat een ‘duidelijke redeneerLIJN’ in drie rondjes draait.

Dan komt er nog bij dat ‘afwegingskader’ een heel vaag woord is – de redeneerlijn resulteert in een afwegingskader? Daar ga ik heel glazig van kijken. Jammer, en ook een beetje een stijlbreuk met de zeventien punten, die ik helderder vind.

Oplossing? Nou, dit beeld weglaten, wat mij betreft – het voegt niets toe. Als je een beeld wilt toevoegen, bepaal dan eerst goed wat dat moet uitdrukken. Daarvoor moet je, denk ik, een knoop doorhakken tussen de twee hoofdgedachten waarop de pagina nu hinkt: is het analyse (‘waarom complexer?’) of advies (‘complexiteit vergt duidelijke redeneerlijn’). Vervolgens zou het beeld ofwel complexiteit ofwel een écht duidelijke lijn moeten uitdrukken. Of allebei, op twee pagina’s. Dat zou ook helpen voor de leesbaarheid. 

En nogmaals: ik doe dit niet om in een grote crisis te zitten zeuren over de vorm. Ik doe dit omdat heldere communicatie essentieel is – cruciaal gaat zijn in die inderdaad zeer complexe opstartfase, waarin beleidsmakers inderdaad zo’n heldere redeneerlijn zullen moeten presenteren om voldoende draagvlak te krijgen. Ik las elders al dat alleen ‘houd vol’ roepen ‘t niet gaat worden de komende tijd.

En ik doe dit ook omdat Marco Zannoni zulke interessante dingen zegt dat het zonde is om die in een puzzeltje te verstoppen.