In een geval van extreme beroepsdeformatie viel mijn oog zaterdag op een gek zinnetje, in piepkleine lettertjes, achterop het etiket van het kleine flesje zonnebrandcreme dat manlief en ik kregen bij de start van de Ride for the Roses. Een gebaar dat ik zeer waardeer! Het ging om Kruidvat Solait SPF 30, 50ml.
Ik trok het etiket op de achterkant los, op aangeven van een pijltje aan de voorkant, en trof daar in het Nederlands ‘Gebruiksaanwijzing’ en ‘Waarschuwing’ aan. Onder de eerste kop gaat het om royaal en regelmatig aanbrengen; onder de tweede staan allemaal dingen over het risico van blootstelling aan de zon, bijvoorbeeld:
Verbranding door de zon beschadigt de huid permanent en dient vermeden te worden! Overmatige blootstelling aan de zon kan een ernstig gezondheidsrisico veroorzaken.
Daarmee heb ik het wel zo’n beetje afgedekt, op één zin na:
Vermijd contact met ogen en (bad)kleding om vlekken te voorkomen.
Die volgt meteen op het citaat hiervoor, zonder markering (geen harde return of witregel) en dus onder het kopje ‘Waarschuwing’. Ik vond dat een vreemde eend in de bijt, na vijf lange zinnen over de risico’s van de zon. Ik heb zoiets wel de ‘and now for something completely different‘-relatie genoemd: een zin met een onzichtbaar en onduidelijk verband met het voorafgaande. Ik bedoel: ik snap de zin, nouja, soort-van (vlekken in je ogen?), het zijn sowieso onbeholpen formuleringen, maar dat is het probleem niet. Ik snapte niet wat die zin er daar toe deed.
Pas later dacht ik: het is ook een waarschuwing. Niet voor de risico’s van de zon, maar voor vlekken (en iets met je ogen wat impliciet blijft). Als je het zo opvat, staat het daar in elk geval goed gesorteerd. Want dat is iets wat je doet als je structureert: sorteren en categoriseren. ‘Vermijd contact’ kun je opvatten als element van de categorie ‘Waarschuwingen’.
Ik zou echter geneigd zijn de zin op te vatten als lid van de categorie ‘Gebruiksaanwijzing’. Mij zegt het namelijk iets over hoe de zonnebrandcreme te gebruiken, en in die zin is het van een andere orde dan de andere waarschuwingen.
Maar: het is ook weer anders dan de rest van de gebruiksaanwijzing, die als strekking heeft: smeer dit vaak en veel. Daar is ‘wees voorzichtig met ogen en kleren’ mee in tegenspraak. Hmm.
Je hebt hier dus een zinnetje dat zich niet makkelijk schikt in de bedachte, functionele tweedeling. Dan heb ik nog een pragmatische redenen om het bij ‘Gebruiksaanwijzing’ te zetten: dat stukje tekst is korter. De lange riedel over de gevaren van de zon, ik kan me niet voorstellen dat iemand die serieus leest. De kans dat de ogen vallen op het korte Vermijd-zinnetje daar onderaan, acht ik kleiner dan onder de kortere ‘Gebruiksaanwijzing’.
Maar ook daar is weer iets tegenin te brengen: de allerlaatste zin valt misschien juist wel op.
Het zou interessant zijn om bij lezers te onderzoeken waar deze zin het beste kan staan. Behalve dan dat het belang daarbij klein is: niemand leest deze teksten, denk ik. Nouja, behalve iemand met beroepsdeformatie dan. En die gaat er ook nog eens over nadenken en schrijven. Omdat dit, in het klein, voor mij een herkenbaar probleem is: zo lastig kan structureren zijn!