Mijn nieuwe boek Optimaal blijven sporten voor 45+’ers heeft een piramidestructuur met een knipoog. Ik heb hem uitgetekend op dit Padlet-canvas. Twee dingen zijn daarin niet te zien:

• De verbindingslijnen tussen de vakjes van de piramide. Daarom heb ik nummers toegevoegd. Hopelijk is het zo te volgen.
• Hoe de negen interviews in de structuur hangen – die illustreren het verhaal. Dus je ziet hier alleen de hoofdlijn van de inhoud.

Wat er netjes piramidaal aan het boek is:

• De inleiding (rood in de padlet) volgt de situatie-complicatie-vraag-antwoord-opbouw en is daarmee ‘best practice’ voor de positionering van het geheel
• De hoofdstukken zijn elk een deel-antwoord (wit) op de vraag hoe (blauw) naar aanleiding van de hoofdboodschap van het hele boek (‘hoe blijf je optimaal sporten?’ ‘door 1 t/m 6 te doen’)
• De paragrafen op hun beurt zijn elk een deel-antwoord op de vraag hoe naar aanleiding van de hoofdboodschap van het hoofdstuk (ook in wit en blauw). Idem voor de twee dingetjes op nog lager niveau onder 3.2 en 3.3. Zo wordt de structuur van boven naar onder dus steeds gedetailleerder en praktischer.

De knipoog zit hem vooral in de vrijheid die ik me heb gepermitteerd om de piramidale logica niet helemaal strak te volgen:

• De vraag is eigenlijk een dubbele: ‘hoe blijf ik goed en hoe houd ik het leuk?’ Een dubbele vraag leidt vaak tot een dubbel antwoord en daarmee tot een onduidelijk startpunt voor de logica van de piramide. Maar in dit geval is het antwoord wel weer één boodschap, daarom kon het prima zo.
• De hoofdstukken 2 en 4 hebben geen nette piramidale voortzetting.
  • Hoofdstuk 2 is eigenlijk wat ‘uitleggeriger’ dan een praktisch antwoord op de vraag hoe. Hoe je gedoseerd moet trainen is te beantwoorden in een kort zinnetje dat ook in het boek staat en dat ik vervolgens uitleg (’trainingsleer in tien principes’):

Veel lang en rustig en af en toe kort en hard, daar consistent in zijn en met voldoende rust.

• • Voor het onderwerp van hoofdstuk 4, je aanpassen aan beperkingen, is geen simpele how-to te geven. Iedereen zoekt daarin zijn/haar eigen weg, dat is de essentie ervan. Vandaar dat dat hoofdstuk bijna alleen bestaat uit persoonlijke verhalen: vier interviews.
• Als je goed kijkt, zitten er wat probleempjes in de logica van de piramide die ik voor een adviesrapport zou willen oplossen, maar die nu wat mij betreft prima kunnen; volgens mij zijn ze niet storend bij het lezen. Hier komen ze, alleen voor de echte piramide-nerds:
  • • Er is overlap tussen de hoofdstukken 2, 3 en 6, want in alledrie gaat het over goed gedoseerd trainen. In een eerdere versie van het boek stonden 3.1 en 6.1 ook wel erbij in hoofdstuk 2, maar dat werd dan een debiel lang hoofdstuk waar ik later ook weer deels op terug moest grijpen en dat een beetje ‘dramde’ over dat goed gedoseerde trainen. Het is een beetje zoeken geweest naar de herverkaveling van deze thematiek. Dat betekent natuurlijk dat er op hoger niveau ook iets net niet helemaal scherp genoeg uit elkaar getrokken is tussen die drie hoofdstukken, die zijn niet helemaal MECE, maar dat lijkt me eerlijk gezegd niet storend.
    • Zes hoofdstukken is nogal veel, en de zes paragrafen van hoofdstuk 3 ook. Niet echt té veel misschien, maar wel véél. Optimum is immers drie tot vijf elementen per vertakking van de piramide. Je ziet aan de breedte van de canvas ook al dat deze structuur wel erg breed is. Dat heeft op hoofdstukniveau te maken met het volgende punt…
    • Hoofdstuk 1 en 6 zijn afwijkend van de andere 4: van iets andere orde. Dat is misschien aan de piramide niet goed te zien, maar hoofdstuk 1 is eigenlijk essentiëler dan de andere 5. De manier van denken over veroudering die ik in hoofdstuk 1 bepleit kleurt de hele rest van het boek. Het is zelfs het enige hoofdstuk dat écht gaat over ouder worden, de andere vijf zijn leeftijdsonafhankelijk. Hoofdstuk 6 is juist ondergeschikt aan de rest: plezier houden is en blijft – als het goed is – ingebakken. Ik wilde er wat dingen over zeggen omdat ik ook wel zie dat sommige sporters het plezier toch kwijtraken. Het is een beetje een ‘grabbelton’ van dingen die met dat plezier te maken hebben.  
    • Paragraaf 3.6 is slechts op een deel van de lezers gericht: vrouwen.
    • Van de paragrafen van hoofdstuk 6 zijn 1 t/m 3 enerzijds en 4 en 5 anderzijds eigenlijk nog samen te nemen, onder iets als ‘behoud je eigen plezier’ en ‘draag zorg voor elkaars plezier’.

Het piramideprincipe heeft zich bij het schrijven weer onmisbaar betoond. Ik ben jaren bezig geweest met het boek, het heeft diverse invalshoeken, positioneringen en structuren gekend. Ik heb in die tijd talloze piramides getekend. Zo kristalliseerde het uit. Op het laatst heb ik nog al m’n piramidale denkkracht in moeten zetten om dat belangrijke hoofdstuk 1 recht te trekken, daarover schreef ik eerder. Het was me een genoegen. Nouja, dat was niet altijd meteen het geval, want het was soms ook ploeteren. Maar dankzij het instrument piramideprincipe ging dat geploeter wel de goede kant op en ben ik blij met het eindresultaat.

Ik schreef het vorige week al: ik had deze maand ook nog wat bemoeienis met mijn nieuwe boek (klik op die link als je een preview van de cover wil zien). Ik had het manuscript eind augustus ingeleverd, wat vroeg was gezien de doorlooptijd tot aan het verschijnen in maart. De uitgever klopte dan ook eind september bij me aan met de vraag of ik kans zag er deze maand nog een slag overheen te doen. Ze vond het al goed genoeg, maar het kon nog beter. Dat kriebelde natuurlijk, ook al had ik voor mijn gevoel amper tijd.

Het is gelukt om het inderdaad nog net wat strakker te trekken op het gebied van informatiedosering en structuur, plus nog wat kleine dingetjes. Dat ging allemaal tussendoor, zoals in de trein en in het weekend af en toe een uurtje. Dat dat lukte, was leerzaam: het gaat ook zonder zichtbare ruimte in mijn agenda, en met ‘af en toe even’ kom ik ook een eind. Want het ging goed en was ook weer leuk om mee bezig te zijn.

Ik denk inderdaad dat het nóg beter geworden is. Ook dat was leerzaam: ik had er al mijn best op gedaan, maar als het dan echt moet, blijkt het nog beter te kunnen. Zo is het bijna 4000 woorden korter geworden, van de nu 70.000. Dat ging zonder veel verlies aan inhoud, dus vooral met de kaasschaaf.

Ik heb bovendien wat structuurprobleempjes opgelost. Een deel daarvan zag ik dankzij frisse ogen, enkele andere had ik in augustus wel gesignaleerd, maar daarbij had ik toen ‘laat maar zitten’ gedacht. Mijn aandacht was toen al erg op de kleine dingen gericht en ik kreeg die moeilijk ’teruggeschakeld’ naar structuur. Storend voor lezers was het niet, leek me. Maar nu waren ze snel opgelost en dat is toch fijn.

In september had de uitgever zelf een redactieslag gedaan tot en met het eerste hoofdstuk (daar zit een ‘warming-up’ en een inleiding voor), en het geheel aan een manuscriptbeoordelaar voorgelegd. Ik heb dus mijn koers bepaald op wat ik van hen hoorde. Naast dat strakker trekken leerde ik er ook wat kleine dingen van:

• Dat het woord nogalliefst geen bestaand Nederlands woord is. Voor mij is het een doodgewoon woord, maar het staat niet in de Woordenlijst en als je het googlet, vind je het op…. dit weblog. Voor mijn man is het ook een gewoon woord, maarja, hem beïnvloed ik al dik twintig jaar!
• Dat ik vaak zelfs gebruik. Dat is een interessante, ontdekte ik. Eerder had een proeflezer me er al op gewezen dat ik ook enzovoort vaak gebruik. Beide hebben te maken met iets wat in mijn hoofd zit, maar wat een lezer niet altijd kan volgen. Zelfs gebruik ik soms als iets mijn eigen verwachtingen overtreft, maar de lezer deelt die niet altijd. En bij enzovoort zit er kennelijk nog meer in mijn hoofd, maar ook daar moet de lezer naar raden en dat kan ‘zelfs’ arrogant overkomen. Dat je met iets wat je schrijft verwijst naar iets in je eigen hoofd in plaats van in de tekst, dat is een bekende – ik ben daar vaak mee bezig als ik adviesrapporten redigeer: vage verwijzingen, aannames en gedachtesprongen. Deze twee neiginkjes van mijzelf waren blinde vlekken.

Zelf geredigeerd worden maakt me in de toekomst een betere schrijver. Ik ben benieuwd wat er op dat gebied nog volgt. Talige eindredactie is de volgende stap namelijk.

Voor nu ben ik blij dat het manuscript opnieuw naar de uitgever kan, en dat de komende weken dus iets minder druk worden. Net de laatste paar dagen hield het boek me weer erg bezig, nam het dus veel ruimte in mijn hoofd, en dat is moeilijker te verenigen met de aandacht die mijn andere werk vraagt. Dat gaf op het allerlaatst wel echt stressverschijnselen. Maar ach, als dat een goed boek oplevert en ik er zo veel van leer, was het de moeite waard.

De Schrijfakademie is een site met schrijfoefeningen voor middelbare scholieren, een mooi initiatief van de universitaire opleidingen Nederlands, docenten, schrijvers en uitgeverijen. Er staat een ‘vingeroefening’ op in adviserend schrijven, en die is gebaseerd op mijn boek; ik heb er zelfs naar meegekeken. Erg leuk, en mooi om scholieren al zo te leren schrijven – dat gaat prima overigens, dat heb ik al vaker gehoord. Scholieren zijn immers nog niet ‘doorkneed’ met het academische stramien, en het hele idee van ‘hoofdboodschap voorop’ – een vraag beantwoorden meteen nadat die gesteld is – vinden ze dus nog heel logisch. Wat het ook is!