↓
 

Louise Cornelis

Tekst & Communicatie

  • Home |
  • Lezergericht schrijven |
  • Over Louise Cornelis |
  • Contact |
  • Weblog Tekst & Communicatie

Maandelijkse archieven: november 2015

Liever saai en duidelijk

Louise Cornelis Geplaatst op 30 november 2015 door LHcornelis30 november 2015  

Bij sommige goedbedoelde stijladviezen is het middel erger dan de kwaal. Een voorbeeld daarvan kwam kort na elkaar in twee trainingen aan de orde: gekke woorden gaan gebruiken om woordherhaling te vermijden, en het ging nog om hetzelfde woord ook. Haha: om hetzelfde woord: ook.

In het eerste geval merkte ik op dat ik tevens een te schrijftalig woord vind voor ook, waarop de schrijver zei dat hij juist naar tevens was uitgeweken omdat er anders zo vaak ook in de tekst zou voorkomen. Het tweede geval was een voorbeeldtekst voor het gebruik van signaalwoorden met twee keer ook erin, vlak na elkaar.

Nou is vaak ook gebruiken wel iets om op te letten. Ik heb zelf de neiging om te vaak ook te gebruiken omdat de ook-relatie dan in mijn hoofd zit (‘dit wil ik ook nog kwijt’) en niet in de tekst (zie eerdere blogpost daarover, met ook een grappig NS-voorbeeld). Bovendien is het een zwak signaalwoord, dat alleen maar ‘en’ uitdrukt. Kan prima zijn, maar misschien is het verband preciezer aan te geven dan dat. Vaak ‘en’ uitdrukken kan bovendien op een overzichtelijkere manier: door middel van een opsomming.

Dus, alle reden om kritisch te zijn op al te vaak ook. Maar puur en alleen vanwege de woordherhaling is het geen probleem. Zulke kleine, gewone woorden storen niet als je ze veel tegenkomt. Het duidelijkste voorbeeld daarvan zijn de lidwoorden: het is nooit hinderlijk als de, het en een veel voorkomen in een tekst. Wat mij betreft zit ook in die hoek. Maar tevens niet: dat trekt wél de aandacht, want dat zegt niet alleen ‘en’, maar ook ‘ik ben een schrijftalig woord, formeel en stijfjes’.

Andere problemen die komen door het vermijden van woordherhaling zijn vage en foutieve verwijzingen en het-net-niet-helemaal-precieze-synoniem. De schrijver zoekt dan naar een ander woord, en vindt iets wat bijna hetzelfde betekent, maar net niet helemaal. Voor de lezer is het dus toch net iets anders, en dat is verwarrend. Woorden die echt helemaal synoniem zijn, bestaan niet, dat zie je wel aan ook en tevens. Ze ‘betekenen’ hetzelfde, maar ze verschillen in toon. En kijk ook maar naar de voorbeelden in het Wikipedia-lemma: als je het altijd over je auto hebt, is het gek als je die ineens wagen noemt.

Ik zou tegen zakelijke schrijvers willen zeggen: wees niet te bang voor woordherhaling. Het ergste wat je ermee kan overkomen is dat je tekst wat saai wordt. Liever saai maar duidelijk dan niet saai met andere problemen erin. Bovendien: van ook wordt een tekst niet saai.

Geplaatst in schrijftips | Geef een reactie

Logisch Turks

Louise Cornelis Geplaatst op 24 november 2015 door LHcornelis24 november 2015  

Ik was vorige week in Istanbul voor een weekje vakantie. Zoals gebruikelijk weer een vakantie-taal-observatie, iets wat me bij mijn vorige bezoek aan Turkije niet zo was opgevallen. Ik wist al wel dat het Turks een heel logische spelling heeft: elke letter heeft zijn eigen klank, dus als je een woord geschreven ziet, weet je ook hoe je het moet uitspreken, en omgekeerd. 

De taal heeft dat te danken aan de recente invoering van het Latijnse alfabet (1928), waardoor de spelling niet met van die historische ballast zit als ons onderscheid tussen ei en ij, tussen au en ou of van die rare woorden als Gorinchem dat je als Gorkum uitspreekt.

Wat me dit keer opvalt, is dat het Turks die logica doortrekt naar leenwoorden. En die worden daar eigenlijk ook een heel stuk logischer van. Het Frans bijvoorbeeld is z’n niet-uitgesproken lettergrepen kwijt, waardoor het woord voor station gar is en office wordt ofis.

Iets lastiger had ik het met banliyö voor banlieue (daarheen rijdt een tren), en ook bijvoorbeeld kuaför moest ik eerst uitspreken voordat ik besefte dat het om een kapper ging, ook wel berber genoemd. Want dat is dan weer wel het nadeel: je kunt niet terugvallen op vertrouwde woordbeelden.

En ja hoor, je rijdt in Turkije in een oto!

2015_11_16_0141

Geplaatst in Opvallend | Geef een reactie

Versnipper niet te veel

Louise Cornelis Geplaatst op 18 november 2015 door LHcornelis10 november 2015 2

Laatst zag ik een rapport dat tot op het laagste niveau van de structuur genummerde kopjes had: zelfs de sub-sub-sub-paragrafen hadden nummers, en ze waren elk niet langer dan één alinea. Dat oogt gestructureerd, en een koppensnellende lezer krijgt zo veel van de inhoud mee, zo betoogde de schrijver.

Ik was het daar niet mee eens. Die koppensneller moet dan ook wel met al z’n haast en vluchtigheid véél koppen lezen, en voor een iets grondigere lezer is de structuur erg versnipperd: al die kleine, losse dingetjes. Ik denk dat dat grotendeels door conventie bepaald is, en misschien is het ook wel een beetje smaak: genummerde kopjes worden alleen gebruikt als er daaronder nog een hiërarchisch niveau volgt, dus tot en met het op één-na-laagste niveau van de tekststructuur/piramide. Door daaronder nog door te nummeren, lijkt het net alsof er iets ontbreekt, namelijk: het niveau eronder.

En hoe geef je dan het laagste niveau weer? Met een opsomming of met gewone alinea’s. Daarin ervaren lezers meer verband dan tussen allemaal kleine paragraafjes. Als je de inhoud van wat anders het kopje zou zijn netjes in de eerste zin van de opsomming of alinea plaatst (‘hoofdboodschap voorop’, ook op het laagste niveau van de tekst), bedien je bovendien ook de snelle lezers, want die kunnen langs die kernzinnen scannen.

Geplaatst in schrijftips | 2 reacties

Taartdiagrammen?

Louise Cornelis Geplaatst op 13 november 2015 door LHcornelis10 november 2015  

Via het netwerk van oud-McKinsey-collega’s bereikte me een prachtige blogpost over taartdiagrammen, ook erg grappig vanwege de fraaie voorbeelden, onder andere van een piramide-taart en een taartdiagram tegen taartdiagrammen. Ik houd trouwens wel van taartdiagrammen omdat ze zo fraai een ‘geheel’ uitdrukken.

Geplaatst in Presentatietips | Geef een reactie

Neutrale hoofdboodschap

Louise Cornelis Geplaatst op 10 november 2015 door LHcornelis9 november 2015  

‘Best practice’ is een adviesrapport met een actiegerichte hoofdboodschap: dan is het echt een advies, en adviezen geven hoort bij de rol van adviseur. Maar die rol is niet voor iedereen mogelijk of wenselijk. Ik denk dan bijvoorbeeld aan accountants, bij wie de controlerende en de adviserende rollen juist uit elkaar getrokken zijn. Als je niet wil, mag of kan adviseren is een constaterende hoofdboodschap prima. Accountants kunnen bijvoorbeeld iets formuleren als ‘dit voldoet aan de regels’ of ‘we hebben X afwijkingen gesignaleerd’.  

In gesprek met accountants viel me een tijdje terug op dat die constaterende hoofdboodschappen neutraler zijn, of zeker kúnnen zijn, dan adviserende, en dat is geen toeval: adviseren is een relationele bezigheid, waarbij de adviseur zich richt op het helpen van de klant. Dat dienen van diens belangen staat op gespannen voet met de controlerende functie. Niet alleen controleert de accountant dan deels zijn eigen adviezen, maar ook is het lastig om streng te zijn tegen een klant met wie je een voor adviseren noodzakelijke vertrouwensband hebt opgebouwd.

In piramideprincipetermen betekent het dat de so what-vraag die leidt tot de overkoepelende boodschap niet is, vanuit het perspectief van de klant ‘en wat betekent dit allemaal samen voor mij?’ maar algemener, onpersoonlijker ‘wat betekent dit allemaal samen?’ In het antwoord staat dan ook geen u van het klantperspectief, maar niets persoonlijks, of hooguit wij van de schrijverskant.

Nadeel aan constaterende hoofboodschappen is dat de rapporten vaak zeurderig worden: een waslijst aan dingen die niet deugen. Ik vind dat onbevredigend, zeker als ik hoor dat de accountant zelf wel ideeën heeft over hoe dingen beter zouden kunnen. Actiegericht schrijven is prettiger, en het leidt ook tot minder weerstand. Klanten willen immers weten wat ze wél kunnen doen, in plaats van wat ze allemaal fout doen. Maar goed, soms is het nou eenmaal niet anders.

Actiegericht schrijven is fijner. Vind ik. Maarja, ik ben dan ook geen accountant. 

Geplaatst in schrijftips | Geef een reactie

Sterke presentatie-trilogie

Louise Cornelis Geplaatst op 4 november 2015 door LHcornelis4 november 2015  

Ik verwijs hier wel eens vaker naar het weblog van Jan Schultink over het ontwerpen van investerings- en andere zakelijke presentaties, dat in de loop der jaren een paar keer van naam is gewijzigd en nu Slidemagic heet – en dat trouwens alleen al om doorheen te bladeren een lust voor het oog is, dankzij het ‘artwork’. En vandaag in het bijzonder breng ik hem weer eens onder de aandacht hier omdat ik vind dat hij een goede ’trilogie’ heeft: de posts van vandaag, gister en eergister zijn me uit het hart gegrepen. Boodschappen: vul niet per se alle tijd die je krijgt, ga na hoe het komt dat je op een vraag alleen maar een heel lang antwoord kunt geven, en pas op met al te gelikte presentaties. Van harte aanbevolen!

Geplaatst in Presentatietips | Geef een reactie

Een perspectiefwisseling te veel?

Louise Cornelis Geplaatst op 3 november 2015 door LHcornelis18 december 2015  

Nog maar eens een keertje over de lijdende vorm, ik kan het niet laten. In mijn proefschrift daarover beweer ik dat het passief een perspectief-effect heeft – het boek heet niet voor niks Passive and Perspective. Ik kan dat uitleggen aan de hand van een simpel voorbeeld. Als je zegt ‘de man zette de computer aan’, identificeer je je in dat zinnetje met de man, als menselijke ‘aanzetter’ (handelende persoon). Je doet dat als spreker en je vraagt de hoorder zich in diezelfde positie in te leven. Als je zegt ‘de computer werd aangezet’ is er nog steeds een aanzetter, en de gedachte aan die handelende persoon wordt nog wel opgeroepen, maar zonder dat die identificatie-mogelijkheid er is. Volgens mij is dat de essentie van het passief.

Ik heb net Verdwijningen gelezen, een boek dat uit het Zweeds vertaald is, en waar ik af en toe struikelde over zinnen waarvan ik denk dat het vertaalproblemen zijn. Er staat bijvoorbeeld ergens dat iemand ‘gehurkt rende’, nou, daar kan ik me niets bij voorstellen. En ik struikelde ook over een passief, volgens mij omdat die qua perspectief niet kan. Het is, zoals wel meer goede Zweedse boeken, een thriller, en de zin staat in een passage over één van de moorden. We kijken mee met de moordenaar naar het slachtoffer en dan staat er:

Hij bestudeerde het gezicht voor hem. Aanvankelijk meer verbazing dan schrik. Of pijn. Toen veranderde de gezichtsuitdrukking plotseling, de ogen werden opengesperd, tot het leek alsof ze uit hun kassen werden gedrukt. De man snakte, hapte piepend naar lucht, terwijl zijn armen in een soort fladderende beweging recht opzij werden gestoken.

De eerste lijdende vormen, werden opengesperd en werden gedrukt, snap ik: vanuit het perspectief van de moordenaar is het kennelijk net alsof zijn slachtoffer dat niet zelf doet, het is een soort depersonificatie van het slachtoffer. Die functie van de lijdende vorm ken ik, ik besteed er in mijn proefschrift ook aandacht aan (en vergelijk wat ik onlangs schreef over Vals Licht). In de zin erna echter wordt het slachtoffer echter weer persoon: de man snakte en hapte.

Dat kan nog, maar dan die laatste, werden gestoken. Dat is me een perspectiefwisseling te veel, en één moment denk ik: …door iemand anders?? Maar nee, dit moet weer het slachtoffer zelf zijn die handelt.

Ik weet niet of het komt doordat het inderdaad een wisseling te veel is, of dat die twee verschillende perspectieven (‘identificatiefiguren’) in één zin elkaar bijten. Ik weet wel dat het Zweeds een andere lijdende vorm heeft dan het Nederlands. Kan het in het Zweeds makkelijker?

Het is trouwens een heel spannend boek!

 

Geplaatst in Leestips, Opvallend | Geef een reactie

Recente berichten

  • Het passief is niet neutraal
  • Met genderneutraal verwijzen gaat een subtiel ander onderscheid verloren
  • Ik mag sturen
  • De richting van de vragen hoort bij lezergerichtheid
  • Doe toch echt maar het gewonere woord

Categorieën

  • Geen rubriek (10)
  • Gesprek & debat (30)
  • Gezocht (9)
  • Leestips (313)
  • Opvallend (541)
  • Piramideprincipe-onderzoek (98)
  • Presentatietips (153)
  • schrijftips (886)
  • Uncategorized (45)
  • Veranderen (38)
  • verschenen (202)
  • Zomercolumns fietsvrouw (6)

Archieven

  • mei 2025
  • april 2025
  • maart 2025
  • februari 2025
  • januari 2025
  • december 2024
  • november 2024
  • oktober 2024
  • september 2024
  • augustus 2024
  • juli 2024
  • juni 2024
  • mei 2024
  • april 2024
  • maart 2024
  • februari 2024
  • januari 2024
  • december 2023
  • november 2023
  • oktober 2023
  • september 2023
  • augustus 2023
  • juli 2023
  • juni 2023
  • mei 2023
  • april 2023
  • maart 2023
  • februari 2023
  • januari 2023
  • december 2022
  • november 2022
  • oktober 2022
  • september 2022
  • augustus 2022
  • juli 2022
  • juni 2022
  • mei 2022
  • april 2022
  • maart 2022
  • februari 2022
  • januari 2022
  • december 2021
  • november 2021
  • oktober 2021
  • september 2021
  • augustus 2021
  • juli 2021
  • juni 2021
  • mei 2021
  • april 2021
  • maart 2021
  • februari 2021
  • januari 2021
  • december 2020
  • november 2020
  • oktober 2020
  • september 2020
  • augustus 2020
  • juli 2020
  • juni 2020
  • mei 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • januari 2020
  • december 2019
  • november 2019
  • oktober 2019
  • september 2019
  • augustus 2019
  • juli 2019
  • juni 2019
  • mei 2019
  • april 2019
  • maart 2019
  • februari 2019
  • januari 2019
  • december 2018
  • november 2018
  • oktober 2018
  • september 2018
  • augustus 2018
  • juli 2018
  • juni 2018
  • mei 2018
  • april 2018
  • maart 2018
  • januari 2018
  • december 2017
  • november 2017
  • oktober 2017
  • september 2017
  • augustus 2017
  • juli 2017
  • juni 2017
  • mei 2017
  • april 2017
  • maart 2017
  • februari 2017
  • januari 2017
  • december 2016
  • november 2016
  • oktober 2016
  • september 2016
  • augustus 2016
  • juli 2016
  • juni 2016
  • mei 2016
  • april 2016
  • maart 2016
  • februari 2016
  • januari 2016
  • december 2015
  • november 2015
  • oktober 2015
  • september 2015
  • augustus 2015
  • juli 2015
  • juni 2015
  • mei 2015
  • april 2015
  • maart 2015
  • februari 2015
  • januari 2015
  • december 2014
  • november 2014
  • oktober 2014
  • september 2014
  • augustus 2014
  • juli 2014
  • juni 2014
  • mei 2014
  • april 2014
  • maart 2014
  • februari 2014
  • januari 2014
  • december 2013
  • november 2013
  • oktober 2013
  • september 2013
  • augustus 2013
  • juli 2013
  • juni 2013
  • mei 2013
  • april 2013
  • maart 2013
  • februari 2013
  • januari 2013
  • december 2012
  • november 2012
  • oktober 2012
  • september 2012
  • augustus 2012
  • juli 2012
  • juni 2012
  • mei 2012
  • april 2012
  • maart 2012
  • februari 2012
  • januari 2012
  • december 2011
  • november 2011
  • oktober 2011
  • september 2011
  • augustus 2011
  • juli 2011
  • juni 2011
  • mei 2011
  • april 2011
  • maart 2011
  • februari 2011
  • januari 2011
  • december 2010
  • november 2010
  • oktober 2010
  • september 2010
  • augustus 2010
  • juli 2010
  • juni 2010
  • mei 2010
  • april 2010
  • maart 2010
  • februari 2010
  • januari 2010
  • december 2009
  • november 2009
  • oktober 2009
  • september 2009
  • augustus 2009
  • juli 2009
  • juni 2009
  • mei 2009
  • april 2009
  • maart 2009
  • februari 2009
  • januari 2009
  • december 2008
  • november 2008
  • oktober 2008
  • september 2008
  • augustus 2008
  • juli 2008

©2025 - Louise Cornelis
↑