↓
 

Louise Cornelis

Tekst & Communicatie

  • Home |
  • Lezergericht schrijven |
  • Over Louise Cornelis |
  • Contact |
  • Weblog Tekst & Communicatie

Maandelijks archief: november 2018

Zullen zou overbodig zijn

Louise Cornelis Geplaatst op 28 november 2018 door LHcornelis28 november 2018  

Ik maak nogal eens mee dat een schrijver het werkwoord zullen niet mag of wil gebruiken, omdat dat overbodig is. Overbodig zou zijn.  

Pun intended.

Ik bedoel: als ik hierboven schrijf dat het werkwoord zullen overbodig is, lijkt het net alsof dat inderdaad zo is, alsof ik het ermee eens ben. Door er zou zijn van te maken, laat ik mijn twijfel doorklinken. En precies dat is de functie van zullen, naast het uitdrukken van de toekomst. Nouja, uitdrukken van de toekomst zit in dezelfde hoek, want over die toekomst zijn we nooit helemaal zeker. Zullen is meer een hulpwerkwoord van modaliteit dan van tijd. 

En ja, bij al te veel zullen klinkt er dus mogelijk al te veel twijfel en voorbehoud door in een tekst. Dan wordt het slappe hap. Maar dat wil niet zeggen dat je zullen nooit mag gebruiken. Het heeft een nuttige communicatieve functie.

Dit voorjaar zag ik een tekst waarin ik het tijdsverloop niet begreep. Het was een beleidsplan, ze waren al met sommige dingen bezig, maar andere dingen gingen ze beginnen. Dat stond allemaal in dezelfde recht-toe-recht-ane tegenwoordige tijd, en dus waren die twee soorten activiteiten niet goed van elkaar te scheiden. ‘Zet er zullen bij’, zei ik, maar voor de leidinggevende van de schrijver was dat woord absoluut taboe. Jammer-jammer. Zullen is een hartstikke nuttig werkwoord.

(Even terzijde – heb ik op dit weblog al eens verteld over die baas van een bedrijf van wie zijn mensen geen als mochten gebruiken? Groter als was er bij hem uitgeramd, en om zeker te zijn dat niemand van zijn medewerkers die ‘domme’ fout zou maken, had hij als maar helemaal in de ban gedaan. Zijn medewerkers moesten zich in bochten wringen om alternatieven te bedenken voor even groot als. Daar moet ik altijd aan denken als ik met dit soort schrijfdogma’s bezig ben.)

Vorige week besprak ik de kwestie zullen met een ander team, aan de hand van acht voorbeeldzinnen die ik uit een rapport van hen had gehaald. Mij hadden ze tijdens het gewone lezen niet gestoord, maar <control-F> speurde ze allemaal haarfijn op. In totaal nog wat meer, een stuk of twaalf, op 15 pagina’s tekst.

Wat mij betreft konden de meeste zullens wel weg, maar hoefde dat niet per se. Op zich is korter en krachtiger fijn, maar ik zei ook: jullie hebben met je tijd wel andere dingen te doen dan op dit niveau je tekst finetunen. 

We zagen inderdaad ook die disclaimer-achtige functie van zullen. Daarin schoten sommige zinnen mogelijk inderdaad wat door. Het ging namelijk om een raming van toekomstige aantallen van iets, en als er dan in één zin stond dat ‘de verwachting is dat het getal waarschijnlijk zal stijgen’, dan waren dat wel heel veel slagen om de arm: de verwachting, waarschijnlijk, en zal. Daarvan kan er dan echt wel minstens eentje weg. Maar niet allemaal, dat zie je meteen ook, dan doe  je een uitspraak over de toekomst die veel te stellig is: ‘het getal stijgt’.

En nogmaals: ja, er kunnen in zo’n zin één à twee disclaimers weg, Maar als het redigeren op dat niveau van 15 pagina’s tekst je een aantal uren kost, zou ik zeggen: laat maar. Zo belangrijk zijn zulke details van de formulering niet. 

 

Geplaatst in schrijftips | Geef een reactie

Lees!

Louise Cornelis Geplaatst op 16 november 2018 door LHcornelis12 november 2018  

Mooie column van Harald Merckelbach in de NRC van afgelopen zaterdag (W2). Onder de kop ‘Waarom zou je überhaupt boeken lezen?’ begint Merckelbach met slecht nieuws: 70 % van wat je leest is binnen een dag al niet meer uit je geheugen op te graven. Je leest vooral voor de vergetelheid. 

Maar, zo schrijft hij, lezen van boeken verbetert je taalvaardigheid. Het is goed voor je woordenschat en je grammaticale behendigheid. Je gaat daarvan steeds beter lezen, maar ook beter schrijven. Literaire fictie is het allerbeste.

Zijn pleidooi is vooral gericht op studenten. Hij schrijft:

Als academici geachte worden één ding redelijk te beheersen dan is het schrijven: beleidsnota’s, ,vonnissen, notulen, verwijsbrieven, wetsteksten en zo meer. Cursussen in academisch schrijven kunnen studenten onmogelijk van deze (…) competentie voorzien. Daarvoor zijn zulke cursussen te incidenteel. Er is maar één begaanbare route naar duidelijk schrijven en dat is veel lezen.

Ik ben het daar zeer mee eens. Door lezen ontwikkelt zich zelfs iets wat bij mijn weten in geen enkele schrijfcursus kan worden aangeleerd, en dat is gevoel voor schrijftaalzinnen. Ik heb bij eerstejaars studenten wel schrijfwerk aangetroffen waarvan ik dacht: ze hebben geen flauw idee van wat een fatsoenlijke schrijftaalzin is, en ik kan ze dat niet uitleggen. Het enige wat helpt, is veel lezen. Goede dingen lezen.

Twee kanttekeningen:

  • Cursussen academisch schrijven bereiden sowieso niet goed voor op schrijven in de praktijk; ze kweken vaak juist verkeerde gewoontes aan, zoals langdradigheid en navelstaarderij (je leert in de wetenschap je eigen proces rapporteren in plaats van een boodschap overbrengen). 
  • Grammaticale behendigheid door lezen – ja. Maar niet alle schrijfvaardigheden knappen automatisch op van veel lezen. Mij valt op hoe weinig ’transfer’ er is binnen één persoon van lees- naar schrijfervaringen. Bijvoorbeeld: als lezer hebben ze hun teksten graag allemaal kort en overzichtelijk, als schrijver willen ze vooral volledig zijn. In mijn trainingen ben ik blij als ik het schot tussen lees- en schrijfervaring weet te slechten. 
Geplaatst in Uncategorized | Geef een reactie

Belangrijk instrument hapert

Louise Cornelis Geplaatst op 12 november 2018 door LHcornelis12 november 2018  

… maar gelukkig is dat tijdelijk. Ik ben mijn stem kwijt! Nouja, hij doet het wel een beetje weer, maar dat voelt nog bepaald niet fijn. Ik ben sinds een week verkouden, het leek niks voor te stellen, maar donderdag nam het virus mijn strottenhoofd in bezit, zo voelde het. Donderdagmiddag heb ik nog wel een training gegeven, dat ging wel, maar het voelde alsof ik met mijn stembanden aan het gewichtheffen was.

Vrijdag was mijn stem foetsie en moest ik mijn werk voor die dag afzeggen. Misschien maar beter ook dat dat zo duidelijk was, want ik kreeg in de loop van de middag zelfs lichte koorts. Nou moe! 

Inmiddels ben ik alweer aan de beterende hand. Maar ik ben nog hees en praten is inspannend. Gelukkig heb ik twee werkdagen zonder veel praten, zodat ik mijn stembanden nog veel rust kan geven. Want ik ben me er wel van bewust dat ik voorzichtig moet zijn met mijn stem. Ik heb hem voor mijn werk maar al te hard nodig.

Geplaatst in Opvallend | Geef een reactie

Formuleer weloverwogen

Louise Cornelis Geplaatst op 8 november 2018 door LHcornelis8 november 2018 2

Wat mij betreft zijn er voor stijl geen absolute moetens en mag-niets. Die vermaledijde lijdende vorm bijvoorbeeld – ik weet, wellicht als geen ander, dat die ook vaak functioneel is. Het gaat erom dat je goede keuzes maakt.

Laatst had ik nog z’n voorbeeld bij de hand. De officiële lezer van een adviesrapport is niet altijd degene die de adviezen uit moet voeren. Een adviseur schrijft bijvoorbeeld voor het MT of voor een bewindspersoon, de uitvoerders zitten lager in de hiërarchie of zijn de ambtenaren. Een gebiedende wijs gebruiken voor de adviezen is dan eigenlijk een beetje gek: je spreekt de lezer aan alsof die het moet doen. 

Voor die gebiedende wijzen zijn alternatieven. In een rapport stond bijvoorbeeld geadviseerd: ‘Werk de eisen uit’, ‘Onderzoek de alternatieve mogelijkheden’ en ‘Optimaliseer het systeem’. Daar kun je iets van maken als ‘

We adviseren u de volgende activiteiten te laten ondernemen: het uitwerken van de eisen, het onderzoeken van de alternatieve mogelijkheden en het optimaliseren met het systeem.

Dan zijn de gebiedende wijzen vervangen door naamwoorden (naamwoordstijl, ook vaak verguisd maar ook vaak functioneel). 

Ik besprak dit alternatief laatst met een groepje adviseurs en die merkten – terecht – op dat je zo wel twee dingen ten nadele verandert:

  • De formulering met de naamwoorden is minder krachtig dan die met de gebiedende wijzen
  • De zinnen met de naamwoordstijl zijn lastiger te begrijpen.

Klopt allebei. Wat je kwijtraakt door het veranderen van het werkwoord in een naamwoord is het werkwoord als ‘spelverdeler’ in de zin. Aan de hand van het werkwoord weet je wat wiens rol is in de zin: het onderwerp van het werkwoord is de handelende persoon, het lijdend voorwerp is het object van de handeling, eventueel is het meewerkend voorwerp de ‘ontvanger’ van de handelig, en de rest is ‘perifeerder’. Dat bepaalt het werkwoord en dat is fijn: krachtig en begrijpelijk.

Wat mij betreft is het dus een keuze: wil je krachtig en eenvoudig schrijven, kies dan voor gebiedende wijzen. Wil je de lezer alleen aanspreken op wat hij/zij echt moet doen, gebruik dan naamwoorden.

Wat je ook doet: formuleer weloverwogen.

 

Geplaatst in schrijftips | 2 reacties

Ook welke verandert niet

Louise Cornelis Geplaatst op 1 november 2018 door LHcornelis1 november 2018 2

Vorige week schreef ik over de geringe veranderingen op het gebied van zakelijk presenteren. Wat ook amper verandert, is het gebruik van onnodige schrijftaal. Sterker nog: in mijn waarneming rukt die weer op. De laatste tijd valt het gebruik van welke in plaats van die me erg op (zie dit advies) – wat wel de ‘verwelking‘ genoemd wordt. Ik heb er in een maand tijd zeker vijf keer wat van gezegd, en dat was soms ook tegen jonge mensen. En meer dan eens ook nog eens omdat het niet alleen onnodig stijf en formeel was, maar ook ronduit grammaticaal fout, want verwijzend naar een het-woord….

Tsja, het is deftigdoenerij en dat is vast van alle tijden, maar als je dan fouten maakt, val je wel erg door mand. Net zoals te(n) alle(n) tijde(n) gebruiken in plaats van altijd en daar dan drie spelfouten in  maken… Schrijf alsjeblieft gewoner – zoals je het zegt! 

Geplaatst in schrijftips | 2 reacties

Recente berichten

  • Schrijven doe je niet alleen
  • Mijn ethische antenne aanscherpen
  • Over weefsel, 150 en een popconcert: 3 college-onderwerpen
  • De piramide van Optimaal blijven sporten
  • ‘Optimaal blijven sporten voor 45+’ers’ is verschenen

Categorieën

  • Geen rubriek (9)
  • Gesprek & debat (30)
  • Gezocht (9)
  • Leestips (290)
  • Opvallend (477)
  • Piramideprincipe-onderzoek (96)
  • Presentatietips (149)
  • schrijftips (814)
  • Uncategorized (39)
  • Veranderen (36)
  • verschenen (194)
  • Zomercolumns fietsvrouw (6)

Archieven

  • maart 2023
  • februari 2023
  • januari 2023
  • december 2022
  • november 2022
  • oktober 2022
  • september 2022
  • augustus 2022
  • juli 2022
  • juni 2022
  • mei 2022
  • april 2022
  • maart 2022
  • februari 2022
  • januari 2022
  • december 2021
  • november 2021
  • oktober 2021
  • september 2021
  • augustus 2021
  • juli 2021
  • juni 2021
  • mei 2021
  • april 2021
  • maart 2021
  • februari 2021
  • januari 2021
  • december 2020
  • november 2020
  • oktober 2020
  • september 2020
  • augustus 2020
  • juli 2020
  • juni 2020
  • mei 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • januari 2020
  • december 2019
  • november 2019
  • oktober 2019
  • september 2019
  • augustus 2019
  • juli 2019
  • juni 2019
  • mei 2019
  • april 2019
  • maart 2019
  • februari 2019
  • januari 2019
  • december 2018
  • november 2018
  • oktober 2018
  • september 2018
  • augustus 2018
  • juli 2018
  • juni 2018
  • mei 2018
  • april 2018
  • maart 2018
  • januari 2018
  • december 2017
  • november 2017
  • oktober 2017
  • september 2017
  • augustus 2017
  • juli 2017
  • juni 2017
  • mei 2017
  • april 2017
  • maart 2017
  • februari 2017
  • januari 2017
  • december 2016
  • november 2016
  • oktober 2016
  • september 2016
  • augustus 2016
  • juli 2016
  • juni 2016
  • mei 2016
  • april 2016
  • maart 2016
  • februari 2016
  • januari 2016
  • december 2015
  • november 2015
  • oktober 2015
  • september 2015
  • augustus 2015
  • juli 2015
  • juni 2015
  • mei 2015
  • april 2015
  • maart 2015
  • februari 2015
  • januari 2015
  • december 2014
  • november 2014
  • oktober 2014
  • september 2014
  • augustus 2014
  • juli 2014
  • juni 2014
  • mei 2014
  • april 2014
  • maart 2014
  • februari 2014
  • januari 2014
  • december 2013
  • november 2013
  • oktober 2013
  • september 2013
  • augustus 2013
  • juli 2013
  • juni 2013
  • mei 2013
  • april 2013
  • maart 2013
  • februari 2013
  • januari 2013
  • december 2012
  • november 2012
  • oktober 2012
  • september 2012
  • augustus 2012
  • juli 2012
  • juni 2012
  • mei 2012
  • april 2012
  • maart 2012
  • februari 2012
  • januari 2012
  • december 2011
  • november 2011
  • oktober 2011
  • september 2011
  • augustus 2011
  • juli 2011
  • juni 2011
  • mei 2011
  • april 2011
  • maart 2011
  • februari 2011
  • januari 2011
  • december 2010
  • november 2010
  • oktober 2010
  • september 2010
  • augustus 2010
  • juli 2010
  • juni 2010
  • mei 2010
  • april 2010
  • maart 2010
  • februari 2010
  • januari 2010
  • december 2009
  • november 2009
  • oktober 2009
  • september 2009
  • augustus 2009
  • juli 2009
  • juni 2009
  • mei 2009
  • april 2009
  • maart 2009
  • februari 2009
  • januari 2009
  • december 2008
  • november 2008
  • oktober 2008
  • september 2008
  • augustus 2008
  • juli 2008

©2023 - Louise Cornelis
↑