Maandelijks archief: december 2014

Blingbling

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik wilde hier een plaatje laten zien van de wikkel van een relatie-tijdschrift dat ik laatst toegestuurd kreeg. Die is namelijk helemaal glimmend zilver, en ik vond dat niet kunnen: het is een echte dunne metaallaag, niet bepaald verantwoord – zo’n wikkel kan niet eens fatsoenlijk bij het oud papier, lijkt me. Maar nu lukt het dus ook niet om ‘m te scannen, daarvoor glimt die metaallaag te sterk – de scan wordt één zwart vlak van weerkaatst licht! Het is zelfs moeilijk om bij kunstlicht te lezen wat erop staat. Niet geslaagd, vind ik.

Ik wilde hem eigenlijk vooral scannen omdat ik de tekst erop vreemd vond. Er staat namelijk het volgende citaat op gedrukt:

Waar de ogen van de consument niet stoppen, gaan de voeten voort. De verpakking moet opvallen, beleving is de beslissende factor.

Die eerste zin, die kan volgens mij niet. Er moet in zo’n constructie met ‘waar….’een tegenstelling zitten. Wél kan ‘Waar de ogen van de consumenten stoppen, gaan de voeten voort’ of eventueel ook nog ‘Waar de ogen van de consument niet stoppen, doen de voeten dat wel’. Maar hier gaan de ogen én de voeten voort. En dat kan wat mij betreft niet.

Opvallen doe je zo wel, ja. Maar mijn beleving is ronduit negatief.

Tijdens het schrijven denken aan de lezer

Louise Cornelis Geplaatst op door 3

Als één van de laatste posts van het jaar een terugblikje, namelijk op de laatste scriptie die ik heb begeleid in Groningen, als tweede begeleider. Daarmee is er een eind gekomen aan een paar jaar onderzoek doen samen met Groningse MA-studenten Communicatie- en Informatiewetenschap, al is dat einde niet per se definitief: ik kan zelf geen studenten meer ‘werven’ omdat ik geen college meer geef, maar wellicht word ik nog eens ingeschakeld door mijn Groningse collega’s, zoals in dit geval door Veerle Baaijen als eerste begeleider.

De laatste scriptie betrof die van Henk Werkman, ook een oud-student van het piramideprincipe-onderzoekscollege. Hij heeft gekeken naar het schrijfproces van schrijvers die het piramideprincipe hanteren en dat vergeleken met ‘gewone’ schrijvers, bij het schrijven van een adviesbrief. De opdracht was het schrijven van een adviesbrief. Zijn gedachte was dat piramide-schrijvers tijdens het structureren meer zouden nadenken over wat ze schrijver tegen de lezer willen zeggen (‘substantieve doelen’ heet dat in het schrijfprocesonderzoek).

Dat bleek echter niet het geval: schrijvers die het piramideprincipe gebruikten, hadden wel meer cognitieve processen met betrekking tot substantieve doelen (= ze dachten inderdaad meer na over wat ze tegen de lezer wilden zeggen), maar juist niet tijdens het plannen van de tekst, maar tijdens het eigenlijke schrijven. Die ‘knip’ had Henk namelijk gemaakt: eerst maakten de schrijvers een outline (een piramide of een gewoon bouwplan voor de tekst); daarna schreven ze hem uit. En dus pas in die tweede fase bleken de piramidale schrijvers meer na te denken.

Nou ging dit om kleine groepen en is het altijd heel lastig om iets te zeggen over cognitieve processen, want we kunnen niet in de hersenen kijken wat er precies gebeurt. Henk heeft gebruik gemaakt van retrospectieve interviews met stimulated recall: de schrijvers achteraf vragen waar ze aan dachten, op basis van hun tekst en een video-opname van hun schrijfproces. Dat is een beproefde methode, maar het blijft natuurlijk gissen naar wat er echt in de koppies gebeurt tijdens schrijven.

Mij valt bijvoorbeeld aan de uitwerkingen op dat de piramidale adviesbrieven een stuk korter zijn dan de andere, zonder dat ze aan relevante inhoud veel verliezen: de niet-piramidale brieven bewegen veel meer mee met het denken van de schrijver. Henk heeft naar de kwaliteit of lengte van de brieven niet gekeken, dat hoefde ook niet, dat was niet zijn onderzoeksdoel. Maar ergens hakken schrijvers daar toch knopen over door, en hoe en wanneer en met hoe veel cognitieve inspanning dat gepaard gaat, dat is uit dit onderzoek niet te weten te komen. Zo blijft er nog een boel onontgonnen terrein over!

 

Bron: Werkman, Henk (2014) Het plannen van substantieve schrijfdoelen en het piramideprincipe. Een onderzoek naar de vraag of schrijven volgens het piramideprincipe leidt tot meer cognitieve processen met betrekking tot het plannen van substantieve doelen ten opzichte van schrijven volgens de methodologische manier. MA-scriptie CIW Rijksuniversiteit Groningen.

 

Ik ging naar Leuven en ik kwam terug met…

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Vorige week was ik, zoals gezegd, in Leuven voor het VIOT-congres, de driejaarlijkse wetenschappelijke conferentie in de taalbeheersing. Ik heb het wel naar mijn zin gehad: ik vond de sfeer aangenamer en constructiever en de gemiddelde presentatiekwaliteit beter dan wat ik me van vorige edities herinnerde. Enige minpuntje vond ik dat het logistiek nogal behelpen was: van onscherpe beamerprojectie tot bij de lunch staand een broodje wegwerken in een krappe, lawaaiige ruimte en dan daarna ontdekken dat de thee al op is… Tsja. Nouja, mijn klacht over de catering is in elk geval wel gehoord.

En het gaat om de inhoud, zullen we maar zeggen. Die kan ik niet even synthetiseren tot een hoofdboodschap die relevant is voor dit weblog. Het ging weinig over schrijven in organisaties, meestal hooguit zijdelings. Ik ga hier wat inzichten en weetjes opsommen die ik heb meegenomen, met tussen haakjes erachter steeds de naam van de spreker – met daarbij de kanttekening dat de wetenschappers zelf het ongetwijfeld allemaal veel genuanceerder zouden zeggen natuurlijk.

  • ‘Overige’ moet je als kopje in een format verbieden. Een lezer die niet vindt wat-ie zoekt, gaat daar kijken en raakt dan mogelijk nog gefrustreerder, want daar staat het natuurlijk ook niet. (Lentz&Pander Maat).
  • Structuur = groepering, detaillering, volgorde, formulering (niks nieuws, maar zo kernachtig uitgedrukt had ik dat nog nooit gezien) (Lentz&Pander Maat).
  • Grappig: er zijn appeltaartrecepten uit de middeleeuwen bekend, en als je die vergelijkt met hedendaagse, springt meteen enorm in het oog dat de structuur véél zichtbaarder is geworden. In de middeleeuwen schreven ze gewoon alles achter elkaar door, terwijl de recepten tegenwoordig witregels, inspringen, kopjes en andere markeringen hebben (Lentz&Pander Maat).
  • Mogelijk speelt bij het al dan niet oppakken en verwerken van feedback op een tekst het ‘psychologisch eigenaarschap’ een rol: heeft de schrijver echt wel het gevoel dat de tekst van hem/haar is? Zo niet, dan is-ie er misschien ook niet zo toe geneigd hem aan de hand van feedback op te knappen (Kam).
  • Als een adviseur of counselor het lastig vindt om een adviesgesprek af te ronden, komt dat vaak doordat de geadviseerde het advies nog niet heeft erkend, dus niet zoiets heeft gezegd als ‘goed idee, ga ik doen’ ofzoiets. En dat duidt dus vaak op weerstand (Stommel&Te Molder).
  • De vaste toevoeging over de beroepsmogelijkheid bij beslissingen van de Belastingdienst, zelfs als die positief uitpakken voor de ontvanger van de brief, leidt tot een boel overbodige telefoontjes (Kuyper&Brouwer).
  • Ook voorzetsels kunnen conditioneel zijn, dus een voorwaarde uitdrukken. Immers ‘Zonder paspoort kun je niet naar het buitenland’ is te parafraseren als ‘Als je geen paspoort hebt, kun je niet naar het buitenland’ (Reuneker).
  • Een filosofische die ik al langer ken maar die ik niet vaak genoeg kan benadrukken: feitelijke beweringen zijn altijd argumenten voor conclusies. Oftewel: alle verbale communicatie is inferentieel. Ik moet daar vaak aan denken als ik weer eens in discussie ga over het schrijfdoel ‘informeren’. Dat bestaat namelijk niet, volgens mij, en de lezing van Verhagen en vervolgens het hele panel van woensdag, inspireerde me maar weer eens. (Dat panel ging over de grammatica van overtuigingskracht, met acht lezingen, onder andere van mijn Leidse collega’s, van wie één (Boogaart) het had georganiseerd. Het was leuk om zo’n lange thematische lijn te hebben.)

Uit mijn indrukken van de presentaties leid ik verder nog maar weer eens bevestiging af van het nut van ‘hoofdboodschap voorop’. Bij een paar presentaties is namelijk de pointe of de nieuwswaarde me enigszins ontgaan, omdat die ergens verstopt zat tussen uitvoerige uitweidingen over van alles en nog wat in – of misschien was-ie er zelfs helemaal niet. Het viel me vooral op dat zo veel presenteerders het nodig vonden om bijvoorbeeld de theorie waarop ze zich baseren uit te leggen. Volgens mij was dat vaak onnodig: de meeste mensen, collega’s, kennen de basistheorieën uit het vakgebied echt wel (een voorbeeld voor de kenners: centrale en perifere verwerking) , en aan de rest kun je die in een paar minuutjes toch niet zinvol uitleggen. De presentaties wekten zo soms de indruk steeds weer bij 0 te beginnen, alsof het vakgebied weinig gemeenschappelijke basis heeft waarop kan worden voortgebouwd.

En wat ze dan dus voortbouwen werd me niet altijd even helder, en dat lag aan de structuur van de presentaties. Ik vond het soms ook jammer dat de spreker door al die uitleg pas in de laatste minuten aan de eigen resultaten toekwam. Vandaar: hoofdboodschap voorop is zo gek nog niet. Zelfs niet in de wetenschap.

 

Onhandige vertrekstaat

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Zoals eerder gepost was ik de afgelopen dagen in Leuven. Over wat ik heb meegenomen daarvandaan aan relevants voor dit weblog later meer, nu even iets wat ik onderweg zag. Ik stapte heen en weer in Mechelen over en ik had daar dinsdag een royale marge. Dan vind ik het wel eens leuk om op vertrekstaten te kijken waar de treinen zoal heen gaan. Mijn oog viel op de trein terug naar Nederland, die elk uur zo stond vermeld:

Trein naar Schiphol/Amsterdam, vertrekstaat Mechelen

Mijn gedachten daarbij gingen ongeveer zo: Hé, naar Schiphol? De ‘Brusselaar’ rijdt tegenwoordig juist toch weer door naar Amsterdam? Hè, en alleen op 27 april? Hoezo? Oh, wacht, eronder is dezelfde trein, op alle dagen behalve de 27e april. Wat is het verschil? Niet veel. Ah, ik zie het – dan rijdt hij dus inderdaad wel gewoon naar Amsterdam. Oh, wacht even, dat is Koningsdag, en dan rijden er sowieso geen treinen naar Amsterdam Centraal (Amsterdam Centraal heet het tegenwoordig, niet CS). Nou snap ik het!

Dat laatste, dus geen treinen naar Amsterdam Centraal op Koningsdag, dat spreekt voor Nederlanders wat meer vanzelf van voor Belgen (al moet ik toch nog echt even denken, oja, de 27e, niet de 30e april). Maar om daar dan een heel aparte regel voor aan te maken op de vertrekstaat en dan ook nog eens de uitzondering vóór het gewone geval te vermelden, dat lijkt me toch niet bepaald handig. Die ene, kleine uitzondering kun je wel met een voetnootje afdoen: ‘*rijdt op 27 april niet verder dan Schiphol’.

En zo reisde ik dus geïnspireerd verder naar mijn taalbeheersingsconferentie. Er is nog een boel te verbeteren op het gebied van de schriftelijke presentatie van informatie!

En oja, de Brusselaar heet in Vlaanderen de Amsterdammer. Logisch, maar toch vond ik het even grappig: ‘Die trein is niet de Amsterdammer, dat is de Brusselaar!’ En nu vraag ik me af: is-ie dan één dag per jaar de Schipholler?

 

Even weg

Louise Cornelis Geplaatst op door  

De komende drie dagen ben ik naar het VIOT-congres, de driejaarlijkse taalbeheersingsconferentie, dit keer in Leuven. Ik ben benieuwd, ik heb er zin in, en ik zal naderhand natuurlijk de belangrijkste nieuwtjes hier rapporteren.

Anders dan de vorige keer presenteer ik er zelf niet. Toen de deadline voor het indienen van voorstellen verstreek, was ik nog aan het twijfelen of ik zou gaan of niet. Ik vind het namelijk nogal duur dit jaar: het inschrijfgeld is hoger dan anders, en doordat het in Leuven is, komen er nog fikse reis- en verblijfkosten bij. Plus dat het niet mogelijk is om ‘even’ te gaan en verder gewoon door te werken, zoals ik drie jaar geleden deed.

Maar juist daarin zat het aanknopingspunt om wél te gaan: het is relatief rustig met gewoon werk, dus ik kan er wel even tussenuit. Dus ik ga, en ik hoop dat het de moeite en het geld waard is. En ik heb al eerder een keer doorgegeven aan het VIOT-bestuur dat ze hun conferenties toegankelijker zouden kunnen maken voor de niet-wetenschappers als er bijvoorbeeld de mogelijkheid was om tegen gereduceerd tarief één dag te komen.

De regie dat je krijgt?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Naast de kruidnoten, kerstbomen en vuurwerk is er sinds een aantal jaren een twijfelachtige nieuw eindejaarsverschijnsel bijgekomen: de lawine aan reclames van zorgverzekeraars. Niet fijn, en al helemaal niet als ze zo gaan formuleren als op deze poster die ik vorige week op het station van Leiden zag:

De regie - dat

Dat is een foute verwijzing, want regie is een de-woord; het moet die zijn.

En dan wringt het bij mij ook nog een beetje dat een Wetenschappelijk Onderzoeker, Promovendus (met drie hoofdletters nogalliefst!) patiënten heeft die ze regie kan geven. Huh, patiënten, het is toch geen arts, en wat voor onderzoek is dat dan, moet dat niet gecontroleerd?

Nou ga ik toch niet overstappen, maar zo al helemáál niet!

576 zinloze woorden

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Eentje uit mijn collectie ‘gekke teksten’. Ik vulde gister het contactformulier in van een Duits hotel, en kreeg per omgaande een bevestiging daarvan. Daarin stonden de dingen die ik net had ingevuld, nouja, prima. Maar daaronder stond een enorme lap tekst, maar liefst 576 woorden, ‘Datenschutzhinweis’:

1. Inhalt des Onlineangebotes

Die Redaktion übernimmt keinerlei Gewähr für die Aktualität, Korrektheit, Vollständigkeit oder Qualität der bereitgestellten Informationen. Haftungsansprüche gegen die Redaktion, welche sich auf Schäden materieller oder ideeller Art beziehen, die durch die Nutzung oder Nichtnutzung der dargebotenen Informationen bzw. durch die Nutzung fehlerhafter und unvollständiger Informationen verursacht wurden, sind grundsätzlich ausgeschlossen, sofern seitens der Redaktion kein nachweislich vorsätzliches oder grob fahrlässiges Verschulden vorliegt. Alle Angebote sind freibleibend und unverbindlich. Die Redaktion behält es sich ausdrücklich vor, Teile der Seiten oder das gesamte Angebot ohne gesonderte Ankündigung zu verändern, zu ergänzen, zu löschen oder die Veröffentlichung zeitweise oder endgültig einzustellen.

2. Verweise und Links

Bei direkten oder indirekten Verweisen auf fremde Webseiten (“Hyperlinks”), die außerhalb des Verantwortungsbereiches der Redaktion liegen, würde eine Haftungsverpflichtung ausschließlich in dem Fall in Kraft treten, in dem die Redaktion von den Inhalten Kenntnis hat und es ihr technisch möglich und zumutbar wäre, die Nutzung im Falle rechtswidriger Inhalte zu verhindern. Die Redaktion erklärt hiermit ausdrücklich, dass zum Zeitpunkt der Linksetzung keine illegalen Inhalte auf den zu verlinkenden Seiten erkennbar waren. Auf die aktuelle und zukünftige Gestaltung, die Inhalte oder die Urheberschaft der gelinkten/verknüpften Seiten hat die Redaktion keinerlei Einfluss. Deshalb distanziert sie sich hiermit ausdrücklich von allen Inhalten aller gelinkten / verknüpften Seiten, die nach der Linksetzung verändert wurden. Diese Feststellung gilt für alle innerhalb des eigenen Internetangebotes gesetzten Links und Verweise sowie für Fremdeinträge in von der Redaktion eingerichteten Gä  stebüchern, Diskussionsforen und Mailinglisten. Für illegale, fehlerhafte oder unvollständige Inhalte und insbesondere für Schäden, die aus der Nutzung oder Nichtnutzung solcherart dargebotener Informationen entstehen, haftet allein der Anbieter der Seite, auf welche verwiesen wurde, nicht derjenige, der über Links auf die jeweilige Veröffentlichung lediglich verweist.

3. Urheber- und Kennzeichenrecht

Die Redaktion ist bestrebt, in allen Publikationen die Urheberrechte der verwendeten Grafiken, Tondokumente, Videosequenzen und Texte zu beachten, von ihm selbst erstellte Grafiken, Tondokumente, Videosequenzen und Texte zu nutzen oder auf lizenzfreie Grafiken, Tondokumente, Videosequenzen und Texte zurückzugreifen.
Alle innerhalb des Internetangebotes genannten und ggf. durch Dritte geschützten Marken- und Warenzeichen unterliegen uneingeschränkt den Bestimmungen des jeweils gültigen Kennzeichenrechts und den Besitzrechten der jeweiligen eingetragenen Eigentümer. Allein aufgrund der bloßen Nennung ist nicht der Schluss zu ziehen, dass Markenzeichen nicht durch Rechte Dritter geschützt sind!
Das Copyright für veröffentlichte, von der Redaktion selbst erstellte Objekte bleibt allein beim Autor der Readaktion der Seiten. Eine Vervielfältigung oder Verwendung solcher Grafiken, Tondokumente, Videosequenzen und Texte in anderen elektronischen oder gedruckten Publikationen ist ohne ausdrückliche Zustimmung der Redaktion / des Autors nicht gestattet.

4. Datenschutz

Sofern innerhalb des Internetangebotes die Möglichkeit zur Eingabe persönlicher oder geschäftlicher Daten (Emailadressen, Namen, Anschriften) besteht, so erfolgt die Preisgabe dieser Daten seitens des Nutzers auf ausdrücklich freiwilliger Basis. Die Inanspruchnahme aller angebotenen Dienste ist – soweit technisch möglich und zumutbar – auch ohne Angabe solcher Daten bzw. unter Angabe anonymisierter Daten oder eines Pseudonyms gestattet. Die Nutzung der im Rahmen des Impressums oder vergleichbarer Angaben veröffentlichten Kontaktdaten wie Postanschriften, Telefon- und Faxnummern sowie Emailadressen durch Dritte zur Übersendung von nicht ausdrücklich angeforderten Informationen ist nicht gestattet. Rechtliche Schritte gegen die Versender von sogenannten Spam-Mails bei Verstößen gegen dieses Verbot sind ausdrücklich vorbehalten.

5. Rechtswirksamkeit dieses Haftungsausschlusses

Dieser Haftungsausschluss ist als Teil des Internetangebotes zu betrachten, von dem aus auf diese Seite verwiesen wurde. Sofern Teile oder einzelne Formulierungen dieses Textes der geltenden Rechtslage nicht, nicht mehr oder nicht vollständig entsprechen sollten, bleiben die übrigen Teile des Dokumentes in ihrem Inhalt und ihrer Gültigkeit davon unberührt.

Niet alleen lijkt me dit een voorbeeld van Duitse gründlichkeit, het laat ook zien dat juristen een heel andere opvatting hebben van tekst en lezen dan uh, ik ben geneigd hier ‘normale mensen’ te schrijven, nouja, laat ik het bij mezelf houden: dan ik. Want ik zou zeggen: zinloos, dit, dit leest geen mens. Niet doen, dus, want lezeronvriendelijk. Al sla je het gelukkig ook makkelijk over.

Zo hoor je het eens van een ander

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In Schrijven Magazine van december/januari komt Janneke Jonkman aan het woord in de rubriek #leestips en zij zegt:

IMG

Op die allerlaatste zin na – ik zag Cameron nooit in het echt – zouden het mijn woorden kunnen zijn. Ik las het fragment met een schokje van herkenning. En hier gaat het om, hè: juliacameronlive.com Onovertroffen, voor schrijvers en alle andere mensen die graag creatiever willen worden. Zie ook mijn Tekstblad-column over de eerste vijf jaar morning pages (inmiddels zijn het er 9!).

De lol van redigeren

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Weer even een tussendoor-berichtje. Ik zit nog steeds tot over mijn oren in het bewerken van Adviseren met Perspectief. De nieuwe druk staat helemaal in de steigers, en vanmiddag ben ik bezig met het rechttrekken van alle nummeringen en verwijzingen. Ik heb de volgorde van tekstdelen veranderd, een nieuw hoofdstuk toegevoegd, figuren en voorbeelden verwijderd, toegevoegd en verschoven, en dus is het nu één grote puinhoop van niet meer kloppende verwijzingen naar ‘zie figuur 13’ en ‘eerder besproken in paragraaf 4.3’.

Dat weer rechttrekken vind ik één van de vervelendste klusjes van redigeren, beken ik. Het vereist veel concentratie – daarnet had ik alle figuren opnieuw genummerd, bleek ik er in een hoekje toch één overgeslagen te hebben, en hop, kon ik weer opnieuw beginnen. Maar verder is het niet heel interessant. Wel heel noodzakelijk.

Veel liever doe ik de dingen die ik tot en met vanochtend deed. Dat waren voor een deel echt nieuwe dingen, maar voor een groter deel herstructureren. Sinds ik met de herziening bezig ben gegaan, is namelijk langzaam-maar-zeker een nieuwe structuur voor Adviseren met Perspectief uitgekristalliseerd die dubbelop beter is:

  • Ik practice meer wat ik preach in de zin van logisch-inhoudelijk structureren; de structuur is nu een nette piramide.
  • De structuur sluit beter aan bij hoe ik in de praktijk tegenwoordig werk met de methode, bijvoorbeeld met een striktere scheiding tussen inhoudelijk structureren en het bepalen van de volgorde in de tekst of presentatie (hoofdboodschap voorop of niet).

Daar ben ik blij om, het ging gepaard met een aantal kleine Eureka-momentjes toen de puzzelstukjes in elkaar vielen, en dat is de grote lol van structureren en dus ook van herstructureren en met zo’n herziening bezig zijn: het gevoel van ‘Yes, dit is goed!’ Oftewel: hij wordt goed, die derde druk!