Bloggen over de NACV

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Afgelopen vrijdag ben ik naar de NACV-meeting geweest, de jaarlijkse bijeenkomst van docenten academische communicatieve vaardigheden. Beetje vaste prik al sinds 2013, kan ik hier nagaan. Ik blog er dan ook steeds over, zie dit meest recente voorbeeld (ik had een jaartje overgeslagen omdat het vorig jaar kort na het VIOT-congres was).

Dit jaar vind ik dat wel moeilijk. Niet omdat het geen leuke dag was – dat was het zeer zeker wel. Maar er was bijna geen enkel raakvlak met mijn dagelijkse werk en ik kan er dus ook bijna niets uit destilleren wat interessant is voor schrijvende professionals.

Ik zag die bui eigenlijk al een beetje hangen toen ik het programma zag. Er waren geen lezingen of workshops over de relatie tussen hoger onderwijs en de beroepspraktijk. Dat soort dingen gaan wel eens met modevlagen en het was me twee jaar geleden al duidelijk dat dat thema niet zo hot is. Bovendien was het thema dit keer inclusiviteit. Een belangrijk thema, zeker als je je realiseert dat veel studenten stranden in het HBO vanwege de taal daar. Met academische communicatieve vaardigheden en met groter taalbewustzijn bij de vakdocenten is daar wat aan te doen. Dat heeft mijn warme belangstelling en ik vond de lezingen daarover dan ook interessant. Maar in mijn werk ben ik er eigenlijk nauwelijks meer mee bezig dan zelf mijn best doen op inclusief taalgebruik – waarbij ik overigens veel leer van jongeren, die zijn zo veel scherper op dat gebied.

Op basis van het programma twijfelde ik dus of ik zou gaan, maar twee dingen trokken me eigenlijk vrij gemakkelijk over de streep: dat ik het in algemene zin goed vind om te weten wat er zoal speelt in het vakgebied en dat ik er ongetwijfeld leuke mensen zou spreken: collega’s uit het vakgebied die ik sinds januari vorig jaar en soms nog langer niet had gezien.

Nou, dat kwam allebei prima uit en zo heb ik me goed vermaakt. Bovendien zat er nog een verrassing aan het eind: een lezing van Amin Asad, geen communicatie-docent, maar wel als docent rechten verkozen tot docent van het jaar op de Hogeschool Utrecht. Dat was een persoonlijk en gloedvol verhaal, zeer inspirerend.

Ik had een paar lezingen uitgekozen waar ik nog enige link met mijn dagelijkse werk verwachtte: een presentatie over de vraag wat academisch schrijven eigenlijk is, over ‘peer feedback’ en eentje over hoe vakdocenten genrebewust te maken. Die leverden wel wat op: academisch schrijven kun je bezien vanuit vier dimensies, alle met een P: product, proces, persoon en praktijk (een wat vage restcategorie met onder andere didactiek erin), voor goede peer feedback moeten studenten leren te beginnen met een vraag, en belangrijk aan het begrip genre is het besef dat dat te maken heeft met doelgerichtheid en de sociaal-communicatieve functie van tekst.

In de zijlijn hoorde ik nog wel wat aardige dingen, zoals de opmerking dat je bij revisieprocessen van studenten wel verandering ziet, maar dat dat niet per se een verbetering is (herkenbaar), dat mogelijk luistervaardigheid belangrijker wordt omdat studenten weliswaar steeds minder lezen, maar wel meer luisteren, naar podcasts bijvoorbeeld, en filmpjes kijken, en dat ‘self-grading’ best goed werkt, dus dat studenten hun eigen werk beoordelen en becijferen. Sommige dingen, zoals dat laatste, neem ik mee voor als ik weer eens college ga geven, en wie weet kan er ook wat mee in mijn praktijk – ik laat in trainingen met eigen werk op tafel eigenlijk nooit de schrijven feedback geven op de eigen tekst, waarom niet eigenlijk?

De lezing over het schrijven van studenten met ADHD vond ik interessant vanwege mijn ‘andere werk’: in de sport heb ik meer te maken met ‘neurodivergente’ mensen dan in mijn adviesrapportenwerk. Maar wat niet is kan nog komen natuurlijk.

Zo was het dus interessant, ik heb me prima vermaakt. Het was gezellig en goed verzorgd (heerlijke lunch!). En je ziet: zelfs als ik niet zo veel te melden heb, levert zo’n dag een blogpost op!

Een factuur is ook een tekst

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik kreeg in één week twee verwarrende facturen. In het eerste geval hoef ik alleen maar een geknipt stukje te laten zien en de verwarring is meteen duidelijk: moet ik dat nou zelf betalen of gebeurt dat automatisch? De tekst is ronduit strijdig:

In het tweede geval moet ik er even bij uitleggen dat er nergens anders iets stond over een betalingstermijn, dus niet wanneer ik zou moeten betalen of wanneer het bedrag automatisch afgeschreven zou worden, en was mijn verwarring dus hetzelfde als bij de eerste. Maar meer nog: ik dacht even dat er iets fout gegaan was met het innen. Hier is het knipje:

Over deze heb ik gemaild: het gebeurt automatisch. Want het is een incasso. Ja, okee, maar dan denk ik: waarom zou je iets toesturen met als status ‘Niet voldaan’ als het aan jezelf ligt dat je dat nog niet gedaan hebt? Daar heeft de lezer niets aan.

De eerste wacht ik even af, hopende dat de middelste zin klopt…

Maarre… hoe moeilijk is dat nou, een factuur gewoon glashelder en klantgericht maken? Ook dit genre verdient een beetje zorg!

 

ChatGPT bakt niks van een piramide-oefening

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Deze maand deden twee opdrachtgevers los van elkaar dezelfde suggestie: dat ik eens een oefening uit een training zou laten doen door AI. In beide gevallen ging het om het herschrijven volgens het piramideprincipe van een stukje tekst. Het had nog wat voeten in de aarde om dat door ChatGPT te laten doen vanwege de vertrouwelijkheidskwesties, maar in één geval is het toch wel gelukt door de inhoudswoorden aan te passen. En zo geanonimiseerd kan ik het hier ook wel delen.

Het ging om een piepklein tekstje: nog geen 150 woorden, een paragraaf uit een rapport. Als prompt gebruikte ik ongeveer mijn eigen instructie van de slide:

Maak de paragraaf beslissergericht = argumentatief = piramidaal:

  • Bepaal hoofdboodschap en beantwoord daarover de waarom-vraag.
  • Schrijf uit met hoofdboodschap voorop, zichtbare structuur en boodschaptitels.

Het resultaat viel me tegen. ChatGPT leverde iets op wat er van afstand inderdaad piramidaal uitzag: een kort stukje tekst dat er hoofdboodschap-achtig uitzag, gevolgd door drie paragrafen met inhoudelijk titels. Maar dat was het dan ook zo ongeveer. Nouja, de zinnen klopten allemaal wel, en dat blijft natuurlijk een huzarenstukje van de technologie: grammaticaal foutloos Nederlands produceren.

Maar schrijven is meer dan dat. Dit ging er allemaal mis:

  • De hoofdboodschap was niet één compacte zin, maar een meervoudige, met daarin eigenlijk al een piramidetje in zichzelf:

    Er is een tekort op deze markt dat veroorzaakt wordt door X en Y en wat leidt tot Z.

    In de bijzin zitten twee argumenten daarvoor verpakt zaten, en dan komt Z (de eigenlijke hoofdboodschap) er nog achteraan hobbelen. Als je dan ‘waarom’ vraagt, heb je een onduidelijk startpunt voor die vraag.  Je gaat dan eigenlijk dus sowieso al mis. 

  • Van de drie paragraaftitels was er een een boodschap die je als argument voor Z kon opvatten, maar de andere twee waren alleen onderwerpen. 
  • Inhoudelijk was maar een deel van de tekst in de drie paragrafen als argumenten voor de hoofdboodschap op te vatten. De rest was op z’n best te impliciet om zo dienst te doen, en soms zelfs simpelweg alleen beschrijvend, dus helemaal niet argumentatief van karakter. Dat ging ook nogal van de hak op de tak. Rommelige structuur dus.
  • Er zat nogal wat herhaling in de tekst, waaronder tussen hoofdboodschap en het niveau daaronder en tussen de paragrafen onderling. Deels was de herhaling dan net anders geformuleerd, wat inhoudelijk zelfs verwarrend was: bovenaan ging het dus over X en Y als oorzaken voor dat tekort, verderop over X en Y’ – iets wat wel op Y lijkt, maar toch net iets anders is.

Ik heb ChatGPT in een paar vervolgrondes gevraagd het resultaat te verbeteren, maar dat werkte averechts. Ik vroeg bijvoorbeeld om de tekst argumentatiever te maken: ‘verander de beschrijvende passages in argumenten voor de hoofdboodschap’. ChatGPT vatte dat kennelijk op als ‘maak de tekst ronkender’: er waren zinnen aan toegevoegd die niet tot het origineel te herleiden waren en die wel goed klonken, althans, als je van opgeblazen taal houdt:

Om deze uitdagingen aan te pakken, zijn gerichte beleidsmaatregelen en investeringen (…) essentieel.

Tsja, dat is niet helemaal wat ik bedoel met ‘argumentatief’. Bovendien had ChatGPT er toen ook nog een paragraaf ‘conclusie’ onder gezet, daarmee helemaal ingaand tegen het piramideprincipe. Op zich een interessante interpretatie van ‘argumentatief’….

Nou goed. Als een van mijn trainingsdeelnemers zoiets zou opleveren, zou ik denken: die snapt er helemaal niets van, kan niet schrijven en heeft er met de pet naar gegooid. Het illustreert voor mij wel wat ik maar blijf herhalen in trainingen als antwoord op de vraag of AI het schrijven gaat overnemen: AI denkt niet, interpreteert niet, begrijpt niet wat het zelf schrijft, is niet intelligent – voor goed schrijven in het algemeen en voor het piramideprincipe in het bijzonder heb je menselijke hersenen nodig!

 

Je lezer leren kennen

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik kreeg onlangs in een training een vraag waar ik niet direct een antwoord op heb. Nog steeds niet, maar hier wel wat gedachten.

Hier ging het om: Het was in die sessie veel gegaan over schrijven als maatwerk. Daarvoor moet je je lezer best goed kennen. Stel, je moet iets schrijven voor iemand die je niet goed kent, maar je hebt wel de mogelijkheid tot een gesprek. Welke vragen stel je dan aan die persoon om een goed beeld te krijgen van die lezer? 

Er zitten minstens twee kanten aan die vraag, namelijk: hoe leest die persoon en wat voor voorkennis heeft die? Over de eerste vraag weet ik wat meer dan over de tweede. Althans, ik kan er wat zinnigs over zeggen want er is onderzoek naar. Niet naar die ene persoon natuurlijk, maar er is wel wat bekend over hoe lezers van zakelijke teksten lezen. Ik heb daar zelf wel eens wat over geschreven bijvoorbeeld.

Lezers willen de tekst liefst zo kort mogelijk, digitaal, met plaatjes, een expliciete structuur, de hoofdboodschap goed vindbaar voorop, en zonder vertaal- en andere blunders. Op al die wensen zijn echter ook weer uitzonderingen, zo is me gebleken. Desalniettemin lijkt het mij in het algemeen een veilige keuze om ze wel in te willigen.

Die wensenlijst bleek uit interviews van studenten met zakelijke lezers. Ik heb ook nog twee scripties begeleid, waaruit onder andere bleek dat lezers hartstikke eigenzinnig zijn – op de gekste manieren lezen, eigenlijk, onder andere afhankelijk van tekst, leesdoel en situatie. Bovendien hebben ze ook niet zo’n goed zelfinzicht hebben als het op lezen aankomt: ze doen andere dingen dan wat ze zeggen. Met een lezer praten over diens lezen heeft niet zo veel zin. Hooguit zou je misschien dat wensenlijstje kunnen aflopen om zo’n eventuele uitzondering te achterhalen.

Over het peilen van de voorkennis van de lezer weet ik veel minder. Er is niet iets als een soort checklist die je je lezer voor kan leggen, en als die er wel zou zijn, zou die waarschijnlijk te veel op een verhoor of examen gaan lijken om bruikbaar te zijn. Ik weet er wel een paar zijdelingse dingen over:

  • Nogal voor de hand liggend: opleiding en werkervaring zeggen natuurlijk veel. Daarmee krijg je mogelijk al een belangrijk onderscheid te pakken: is je lezer een leek of een vakgenoot?
  • Ook voor de hand liggend: met iemand praten over het onderwerp geeft echt wel een indruk van de mate waarin die persoon in de materie zit. Nog beter daarvoor: kijken naar de stukken die die zelf schrijft en/of leest over dat onderwerp. Voor het peilen van de voorkennis van de lezers van Optimaal blijven sporten voor 45+’ers heb ik bijvoorbeeld veel gebruik gemaakt van forums en tijdschriften, naast de talloze gesprekken die ik voerde met sporters uit de doelgroep.
  • Voorkennis als zodanig is eigenlijk niet datgene wat je moet peilen om goed te kunnen schrijven. Het gaat om parate kennis, inzetbaar op het moment van lezen. Er zijn van die dingen die je ergens heus wel weet, maar waar je toch net even niet aan dacht… Schrijvers zijn geneigd die parate kennis van hun lezers te overschatten. Dat is de aard van schrijven: je bent zelf bezig geweest met de materie dus je zit er tot over je oren in. Vrijwel elke lezer heeft daarop een achterstand.
  • Je lezer kan weliswaar met hetzelfde als jij bezig zijn, maar dan toch een dusdanig andere invalshoek of beleving hebben dat elkaar begrijpen niet vanzelfsprekend is. Dat is een notoir probleem in de communicatie tussen overheid en burger en ook bijvoorbeeld in de juridische wereld. Ik had het hier eerder over het passeren van een hypotheek; taal van de notaris voor een gelegenheid die ik zelf zou verwoorden als ‘we krijgen de sleutel van ons nieuwe huis’.
  • Bij veel rapporten en dergelijke die ik redigeer voor mijn opdrachtgevers ga ik uit van mezelf: snap ik het zo? Ik ben nooit vakinhoudelijk deskundig, daar moet ik wel rekening mee houden. Daarom vind ik het okee om vakinhoudelijke termen en afkortingen te moeten googlen. Dan moet ik wel zonder te scrollen in één keer vinden wat het is, anders is het al te ingewikkeld.

Met die laatste drie bullets ga ik in het algemeen aan de voorzichtige kant zitten. Dat doe ik vanwege die valkuil van overschatting. Dat een lezer een keer wat ergernis over een uitleg te veel heeft vind ik minder erg dan dat de tekst te moeilijk is. Dat leidt tot onbegrip en kan een lezer bovendien het gevoel geven dom te zijn.

Je kunt er ook voor kiezen om de lezer op de tenen te laten lopen. Dat is niet mijn opvatting van schrijven. Althans, niet voor adviserend schrijven. Er zijn wel andere schrijfsituaties waarin je het de lezer moeilijk mag maken. Ik vind het als lezer ook wel eens leuk om ‘moeilijke’ boeken tot een goed einde te brengen (voorbeeld).  Maar dan ben ik niet de cliënt van een adviseur. Ik vind dat het past bij adviseren om de lezer tegemoet te komen: adviseren is een dienend beroep. De relatie tussen schrijver en lezer is zo een afspiegeling van die tussen adviseur en cliënt.

Meer in het algemeen: een afspiegeling van de relatie van van mens tot mens.

 

Ik zal niet immuun zijn voor bromvliegen

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb in de kerstperiode een erg leuk boek gelezen: Het bromvliegeffect. Alledaagse fenomenen die stiekem je gedrag sturen, van Eva van der Broek en Tim den Heijer. Het is inhoudelijk interessant en relevant, maar vooral ook grappig en meeslepend geschreven. Het gaat over allerlei van die ‘fenomenen’, talige zowel als niet-talige. De titel van het boek verwijst bijvoorbeeld naar de vlieg die welbekend is maar die ik alleen van horen zeggen ken en die ervoor zorgt dat mannen beter mikken in het urinoir.

De talige gedragsstuurders hebben natuurlijk mijn bijzondere interesse. Daarbij kwam ik er in het boek een tegen die ik niet helemaal begrijp maar die mij wel helpt anderen te begrijpen. In een kader ‘Let op je woorden’ gaat het over de toekomende tijd. De auteurs constateren daarin dat het Nederlands geen aparte werkwoordsvorm nodig heeft om over de toekomst te praten. Je kunt immers zeggen  ‘Getver, morgen regent het weer’. In veel andere talen, waaronder het Engels, kan dat niet: een extra hulpwerkwoord is nodig, ‘it will rain again’. Daaraan verbinden de auteurs de conclusie dat Nederlanders meer sparen, rijker met pensioen gaan, minder roken, veiliger vrijen en minder dik zijn dan Britten:

Gemiddeld zijn mensen die de toekomst in hun taal op afstand houden, minder begaan met hun toekomstige zelf.

Fascinerend, maar ik ben nog niet helemaal overtuigd, want er zijn tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk wel meer verschillen dan de hulpwerkwoorden, dus ik betwijfel het oorzakelijke verband.

Vervolgens maken ze een stap naar een taaladvies:

Als je iets voor elkaar wilt krijgen, kun je het woord ‘zal’ dus beter vermijden.

Die stap is me te groot, maar zullen vermijden is wel een taaladvies dat veel voorkomt. Je zou krachtiger schrijven zonder dat hulpwerkwoord. Aha, denk ik dan, dit zit daarachter. Okee, maar ik redeneer als taalkundige nog even door.

Dat die stap me te groot is, is deels omdat ik de redenatie van een kenmerk van de moedertaal naar een voorschrift voor een losse taaluiting niet kan volgen, maar ook omdat ik niet geloof dat zullen de toekomst op afstand houdt omdat het een toekomende tijd is. Dat is het volgens de schoolgrammatica, maar zullen, en overigens ook het Engelse will, zijn daar aan de haren bijgesleept, want de Germaanse talen moesten en zouden een ‘futurum‘ hebben, net als het Latijn. Zullen kan inderdaad naar de toekomst verwijzen, maar dat hoeft niet (‘het zal wel zo zijn’), en bovendien kunnen meer werkwoorden dat, gaan op de eerste plaats (‘morgen gaat het alweer regenen’).

Zullen is daarbij een modaal hulpwerkwoorden. Het drukt een mate van (on)waarschijnlijkheid uit (zie de ANS), zoals bij een belofte (‘ik zal dat wel doen’). Die modale kant van de betekenis gaat verloren bij rücksichtslos alle zullens schrappen; ik heb wel eens meegemaakt dat de tekst daar echt verwarrend door werd. Ik kan me bovendien voorstellen dat formuleringseffect op het gedrag eerder door de modaliteit komen dan door de tijd. De twijfel die erin doorschemert past niet bij grote doortastendheid.

(Vandaar dat ik een voorbeeld dat in een voetnoot staat niet vind kloppen. Volgens de laatste noot van hoofdstuk 5 kun je als goed voornemen beter zeggen ‘Maandag zeg ik mijn NS-abonnement op’ dan ‘Ik zal mijn NS-abonnement opzeggen’. Maar volgens mij zegt niemand het zo, als je het serieus meent – je gebruikt dan ga. Nouja, als het belangrijkste dingetje om kritisch op te zijn in een voetnoot staat, dan is het dus een goed boek).

De concreetheid van maandag, dat vind ik dan wel weer een heel goed idee. Met dat soort ‘fenomenen’ kun je dus inderdaad gedrag sturen, en word ook ik de hele tijd gestuurd. Want Het Bromvliegeffect maakt bewust van al dat gestuur. We denken wel dat we vrije, autonome wezens zijn, maar we worden de hele tijd beïnvloed. Denk alleen maar aan reclame. En nee, daar is niemand immuun voor, ook niet de mensen die menen dat wel te zijn.

 

 

Zwift is over-expliciet

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Sinds een paar maanden ben ik actief op Zwift, het online fietsplatform. Dat is hartstikke leuk, maar voor mijn taalgevoel wel een stevige uitdaging. Of liever gezegd: er komt voor mij altijd wel wat redigeren bij kijken, en het valt me op dat de meeste mede-zwifters dat niet doen.

Als je dat wilt, zet Zwift automatisch je activiteit (training, groepsrit, wedstrijd) door naar Strava, het sociale medium voor duursporters. Dat doet het nogal over-expliciet. Daardoor krijg je steevast nogal wat woordherhaling, zoals hier:

Zwift – Race: Zwift Epic Race – The London Pretzel (E) on The London Pretzel

Dat is 2X Zwift, Race en The London Pretzel, op een beperkt totaal aantal woorden – bijna verdubbelend! Ik zou daar ‘Zwift Epic Race – The London Pretzel’ van maken. Ook zonder dat (E), wat de niveau-aanduiding is. Dat vind ik  niet nodig in een Strava-titel. Dat geef ik immers ook niet aan bij andere activiteiten. Zwift gaat daar soms best ver in door zelfs het vermogen per kilo aan te geven, een nog preciezere niveau-aanduiding:

Zwift – Group Ride: Rapha Festive 500 with Coco @ 2.6 W/KG on Greatest London Flat in London

Enne – nogal logisch dat de Greatest London Flat in (virtueel) London is, hè.

Ik vind het sowieso eigenlijk helemaal niet nodig om aan te geven wáár de fietstocht was. Dat zie je immers op de GPS-registratie bij de activiteit, want virtueel ziet dat er hetzelfde uit als in de echte wereld (wat op zich grappig is natuurlijk). Maar bovendien doe ik dat bij een fietstocht in de echte wereld ook niet. Ik schrijf niet achter een ritje hier in de buurt op Zuid-Beveland erachter, dat zou raar zijn. Dus ook dat vind ik over-expliciet.

Die over-explicietheid geeft mij redactionele jeuk. Anders gezegd: ik vind de titels te lang en lelijk. Ik pas ze daarom altijd aan. Afgelopen maandag maakte ik van

Zwift – Group Ride: Zwift Women’s Training Club Monday Magic ✨ (E) on France Classic Fondo in France

:

Zwift Women’s Training Club – Monday Magic ✨

Merk op dat club group ride implicieert – geen echte woordherhaling, maar wel een overbodigheid.

Ik kan zien in Strava dat ik de enige aanpasser was. Dit waren namelijk volgens Strava de ‘andere sporters’ met wie ik bezig was:

Tsja, zal wel beroepsdeformatie zijn…

 

Laatste post van het jaar

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Na mijn vorige post was ik een weekje weg: we zijn de week voor de kerstvakantie wezen uitwaaien op Schiermonnikoog, een van de weinige plekken in Nederland waar dit een helder bordje is:

Hier sta ik een van mijn hobbies uit te oefenen: kaart lezen:

Op Schiermonnikoog was het toen nog heerlijk rustig, en die week werd gevolgd door een – tot nu toe – rustige kerstvakantie waarin ik nauwelijks werk. Ik moet zeggen: dat doet goed. De laatste werkweken van het jaar waren niet eens heel druk, maar ik kan voelen dat het wel een bijzonder en intensief jaar is geweest. De verhuizing van Rotterdam naar Kapelle doet persoonlijk veel, maar ook zakelijk. Een aantal maanden lang stond werk wat minder centraal dan anders, en dat doet het ergens nog steeds: ik ben minder gaan werken. Bovendien moet ik daarvoor langer reizen, wat zorgvuldige planning vereist.

Na een maand of acht kan ik de eerste balans opmaken en concluderen dat het met Louise Cornelis Tekst & Communicatie in Kapelle goed gaat. Ik heb financieel een goed jaar achter de rug met verhoudingsgewijs veel interessant werk. Voor dat mindere werken heb ik immers vooral bezuinigd op de ‘beginnerstrainingen’ en dus bleven de uitdagendere werkzaamheden over. Ik kijk bijvoorbeeld met plezier terug op een train-de-trainers-traject bij een opdrachtgever die die trainingen zelf is gaan doen. Voor het – groeiende – Adviescollege ICT-toetsing heb ik af en toe hard gewerkt en dat blijft onverminderd uitdagend en prettig. Bij twee andere opdrachtgevers doe ik naast trainingen ook schrijfbegeleiding, en de trainingen bij het Havenbedrijf zijn naar een ‘next level’ gegaan, met een speciale over beslissergericht schrijven. Daar leerde ik zelf ook weer veel van. Dat leren ging ook door met lezen en met bezoeken aan een congres en symposium. Op dit weblog deed ik weer trouw verslag. Ik heb dit jaar ook elders weer wat gepubliceerd, zoals voor Tekstblad en Fiets Magazine.

Het reizen gaat eigenlijk ook wel goed. Ik heb in de eerste maand meteen de grootste treinen-ellende meegemaakt, met grote vertraging en een keer opgehaald moeten worden uit Bergen op Zoom. Sindsdien gaat het redelijk tot goed. Ook die zorgvuldigere planning. Ik heb in oktober even een periode gehad waarin ik te vaak heen en weer moest, maar dat bleef tot twee weken beperkt en het was ook niet alleen het reizen toen – er zat wat tegen net in die tijd. Het enige echt lastige blijft de onbetrouwbaarheid van de spoorlijn. Ik ben al heel wat keren net goed weggekomen. Dan nam ik bijvoorbeeld voor de zekerheid een trein eerder en dat was dan maar goed ook, want dan reed de trein erna zomaar niet. Als ik ergens heen moet, is het eerst wat ik doe nadat de wekker is gegaan: checken of de trein wel rijdt. Gelukkig hebben we ook nog een auto. Maar dan mis ik waar ik ook wel erg van heb genoten: lekker lezen in de trein of nog wat werk doen. Want dat is het positieve: regelmatig heb ik genoten van de lange treinreis en/of die productief kunnen besteden. Ik ervaar ook wat het betekent om in de ‘periferie’ te wonen. De nieuwe dienstregeling van de NS die meer treinen zou geven, geeft er hier minder, want de intercity houdt er eerder mee op (niet nadelig voor mij overigens) en het bericht over de maanden zonder trein is hier bikkelhard aangekomen (ook daar krijg ik hopelijk niet te veel last van – maar toch). 

* * *

Ik heb voor 2025 geen bijzondere voornemens. Het mag een gewoon jaar worden, wat mij betreft: lekker consolideren. Ik hoop op een beter jaar voor de wereld. En ik wens jullie alle goeds!

 

Een roman met argumentatieschema’s

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Van collega Marieke Bos kreeg ik een geweldige boekentip: Als, dan. Een logische roman van Janneke de Bijl. Ik moest dat boek inderdaad echt wel lezen, want er staan tekeningen in die recht uit mijn werk lijken te komen: heuse piramides. Dat heeft alles met die logica uit de ondertitel te maken. De hoofdpersoon in het boek, Eefje, studeert filosofie en houdt erg van de rechtlijnigheid van de logica en de argumentatietheorie.

Dat komt wel heel erg dichtbij. Ik vond het hilarisch om in een boek uitleg te lezen van het verschil tussen enkelvoudige, meervoudige en samengestelde argumentatie – iets wat ik zelf ook regelmatig uitleg. En dan dus compleet met de schema’s erbij.

Eén keer schoot ik in de lach toen ik las hoe een ander personage in het boek duidelijk de drogreden van het hellende vlak bezigde – iets wat ik mogelijk vooral opmerkte omdat het een paar hoofdstukken eerder over drogredenen was gegaan – en Eefje dat meteen erna ook zo benoemde. Dus ik las daar zomaar letterlijk mijn eigen gedachte, en dat was erg grappig.

Eefje komt sowieso wel een beetje dichtbij. Het gaat niet goed met haar op een manier die ik ergens wel herken. Niet zo precies in haar achtergrond en gedrag, en ze is ook duidelijk van een andere generatie dan ik, maar dat ze worstelt met angst en twijfel en dan steun ontleent aan de abstracte wereld van kennis en boeken, dat herken ik wel, en zeker ook uit mijn eigen studententijd. Ik vind het een rake typering van iemand die, zoals dat heet ’te veel in haar hoofd zit’. Ik had bij het lezen ook wel met haar te doen.

Het is dan ook helemaal niet zo’n vrolijk boek, ook al heeft het wel meer humor. Eefje heeft een rake manier van observeren en het boek leest lekker, in goed behapbare hoofdstukken. De opeenvolging van gebeurtenissen is ook ‘logisch’, althans, zo is de presentatie. Zo werd ik vlot maar dwingend meegevoerd in Eefjes toenemende gekte. Met een open einde ook nog, en dat stelt me bepaald niet gerust. Maar van zulke boeken houd ik wel.

 

De verkeerde vraag stellen

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik lees altijd met interesse de nieuwsbrief van SIOO. Een tijdje geleden stond daarin een ‘white paper’ aangekondigd met als titel ‘Adviseurs zijn niet immoreel. De meeste adviseurs deugen’. Ik had wel drie redenen om die te willen lezen: ik werk met adviseurs, ik ben zelf adviseur, en ik heb gewerkt voor de firma die tegenwoordig gezien wordt als misschien wel de meest immorele van allemaal, althans in één geval: McKinsey (ik doel op de schokkende rol in de opioïden-crisis).

Ik heb de white paper inmiddels gelezen, interessant verhaal. Het leverde me één belangrijk inzicht op, met een haakje naar mijn eigen werk: één van de oorzaken van de beeldvorming van externe adviseurs als ‘immoreel’ is dat de adviseur vaak een andere diagnose stelt van het probleem van de organisatie van de organisatie zelf. Meestal is de vraag ‘platgeslagen’: in een survey bleek dat ongeveer twee derde van de adviseurs vindt dat ‘inkoop’ geen recht doet aan de complexiteit van het vraagstuk. Dan krijg je ofwel dat de adviseur aan de slag gaat op basis van de originele vraagstelling, maar dat helpt dan niet, of dat die eerst maar een ‘braaf’ voorstel doet om binnen te komen en vervolgens gaat afwijken van dat voorstel, om met het echte probleem aan de slag te gaan – maar dat overvalt de opdrachtgever ook dan. Dit speelt vooral bij de overheid, en al helemaal bij tenders.

Wat ik in de eerste plaats hiervan is hoe vragen bij mij binnenkomen. Standaard is dat: ‘doe ons maar een training’. Bij doorvragen gaat het soms om heel andere problemen, veelal rond leiding ven (voorbeeld) en sowieso is het rendement van een losse training zo ongeveer nul. Dus die vraag doet geen recht aan de complexiteit van het vraagstuk ‘beter schrijven’ en is inderdaad te plat of te smal. Ik kan gelukkig meestal zelf een voet tussen de deur krijgen en dat leidt dan tot een betere probleemdefinitie, meteen al of anders gaandeweg. Maar ik ben ooit wel eens bij een tender betrokken geweest waar nou eenmaal een boel trainingen waren ingekocht, terwijl er van alles loos was rond dat schrijven. Als onderaannemer was het leuk en interessant werk en verdiende ik er een aardig centje aan, maar als burger dacht ik wel eens: zonde van de publieke middelen. Maar ik zou daar niet zomaar een oplossing voor weten.

Ik herken de worsteling ook van schrijvende adviseurs, namelijk met de oorspronkelijke vraag of vragen. De ‘braven’ zijn geneigd zich daaraan te houden. Dat dat te ‘braaf’ is, daarmee confronteer ik ze wel eens. Ik herinner me een situatie waarin de opdrachtgever tien vragen had gesteld. Die één voor één beantwoorden, zo zei ik, lijkt meer op een proefwerk op school dan op een adviestekst. De uitdaging daar is dan om op zoek te gaan naar wat er ‘achter’ die tien vragen zit: de vraag achter de vraag. Waar zit die opdrachtgever écht mee? Bovendien zit er altijd tussen het stellen van de vraag en het beantwoorden ervan tijd. In die tijd kunnen zaken anders zijn komen te liggen. De kunst van goed adviserend schrijven is om een hoofdboodschap te brengen die nieuw, actueel en saillant is. Daar bedenk je dan de vraag bij – een soort omgekeerd proces. In de onderbouwing van de hoofdboodschap beantwoord je gaandeweg de ooit gestelde vragen, voor zover die nog relevant zijn. Zo schrijf je een tekst die op dat moment de opdrachtgever zo veel mogelijk vooruit helpt.

Ik heb al vaak gezegd: ‘en als je dat goed doet, gaat je opdrachtgever echt niet checken of je wel precies de oorspronkelijke vraag of vragen beantwoord hebt’. Maar dat schat ik misschien wat te rooskleurig in. Die opdrachtgevers zijn er misschien wel degelijk, of ander hun hoofden inkoop wel. Want dat begreep ik uit de white paper: veel opdrachtgevers zijn ontevreden over hun externe adviseurs. De reactie daarop is om nog stringentere inkoopvoorwaarden te formuleren, wat het hele probleem eigenlijk alleen maar versterkt. Ik heb daar geen oplossing voor, er is ook echt geen ‘quick fix’. Ik blijf het alleen wel ter discussie stellen.

De white paper was dus zeer de moeite waard.

Overeind blijft wel ook dat het sowieso immoreel is om te adviseren hoe je mensen zo verslaafd mogelijk maakt aan zware pijnstillers.

 

Omlijste Powerpoint

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Onlangs was ik naar een symposium van het Adviescollege ICT-toetsing, als gast, dus niet in functie. Maar ik kon het niet laten natuurlijk om toch wat observaties te doen. Zoals van de omlijsting van het scherm voor de Powerpoints van de sprekers:

 

 

Zo’n scherm met een lijst als van een schilderij had ik nog nooit gezien. Qua sfeer paste wel bij de plek: de Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte in Den Haag. Je ziet ‘m terug in de kroonluchter die ik mee-fotografeerde. Klassiek en stijlvol was het zeker!

Ik vond het mooi, maar het viel me wel op, en eigenlijk, vind ik, moet dat niet. Dat gold ook voor de lijntjes waarmee het projectievlak in negenen was gedeeld. Een enkele keer hinderden die bovendien de leesbaarheid – in het donkergroene vlak kun je dat al een beetje zien aan de streep door I-Stravegie JenV.

De hinder was niet erg, en dan is er voor klassiek en stijlvol wat mij betreft ook wel wat te zeggen. Dan mag je als publiek ook wel een beetje merken dat je bent op een plek waar Powerpoint niet thuishoort, en waar, zo stel ik me voor, bij andere bijeenkomsten over literaire thema’s als poëzie, eloquente sprekers uit het hoofd voordragen.

ICT is andere koek. Daar mag best een Powerpointje bij. Mij hielp het om de voordrachten te volgen.