Smakelijke lorem ipsum gewenst!

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik ben gister voor het eerst sinds begin oktober uit eten geweest. We wilden Afrikaans eten, we hadden twee restaurants op het oog en waren in de aanloop aan het kijken wat je tegenwoordig moet doen met reserveren enzo. Op de ene site dacht ik toch heel even met een Afrikaanse taal te maken te hebben:

Toen zag ik het: daar was een echte heuse Lorem Ipsum! De proeftekst uit de drukkerij, die gebruikt wordt om te laten zien hoe de lay-out eruit komt te zien, zonder dat de tekst zelf afleidt.

Het gebeurt wel eens vaker dat die per ongeluk blijft staan. Ik herinner me nog een nieuwsbrief bijvoorbeeld. Online kan ik het me echter niet heugen – dat is meestal snel en makkelijk aan te passen immers.

Nouja, ik kan me wel voorstellen dat restaurants nu andere dingen aan hun hoofd hebben. We zijn uiteindelijk bij het andere restaurant terechtgekomen, zonder eerst te reserveren zelfs. Heerlijk!

 

 

Wol = grappig en interessant

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Toen ik onlangs in Tekstblad de recensie van Weg met wollig! las, dacht ik: ‘dat klinkt als een ontzettend leuk boekje: geschreven door twee stand-up comedians die eerder in super-wollige omgevingen werkten en dat taalgebruik nu in een boekje aan  de kaak stellen – dat moet zowel grappig als interessant zijn’.

Nou, dat is het ook. Esther van der Voort (voormalig ambtenaar) en Huibert-Jan van Roest (voormalig advocaat) stellen in zeven hoofdstukken steeds een schaap voor: een professionele taalgebruiker die wol produceert. Ze geven een analyse van de wolligheid en advies voor het oplossen ervan: met minder woorden meer zeggen. 

‘Wollig’ vatten ze breed op. Het gaat onder andere om een totaal gebrek aan structuur, vervallen in marketing-one-liners, saaiheid, overmatige gedetailleerdheid en gebrek aan stellingname. Stuk voor stuk zijn dat voor mij herkenbare problemen. De karakters zijn wat uitvergroot natuurlijk, maar ik zie er zó mijn eigen schapen in terug.

In hun beschrijving van de wolligheid doen de auteurs soms precies wat ze het schaap verwijten, maar dan met een dikke knipoog. Die vrouw met de marketing-one-liners, die horen we denken met woorden als miracle morning, buzz, kick-off, bootcamp en Insta-fähig. De IT’er die veel liever met z’n vak bezig is dan met andere mensen (die daar toch niks van begrijpen) met Windows-emulator, VPN-omgeving, lolz en P=NP. Gelukkig zit er achterin het boek een verklarende woordenlijst!

Wat ik aan de analyses vooral goed vind, is dat Van der Voort en Van Roest op zoek gaan naar de oorzaken van de wolligheid. Te vaak blijft het waarnemen van wolligheid steken op het niveau van het symptoom, dus het taalgebruik zelf. De oplossing, ‘klare taal gebruiken’, is dan te simplistisch. Dat gaat niet zomaar namelijk. Van der Voort en Van Roest laten zien dat de wolligheid voortkomt uit persoonlijke neigingen (een chaoot als voorzitter van een vergadering), strategie (in een politieke omgeving is met veel woorden weinig zeggen veilig) en aangeleerd gedrag.

Dat aanleren gebeurt veel in opleidingen. Voor mijzelf is een stokpaardje dat hoger onderwijs te eenzijdig leert structureren: alleen de methodologische opbouw telt. In de praktijk is meestal een andere structuur handiger: die met de kern voorop. Dat zeggen Van der Voort en Van Roest ook tegen de beleidsambtenaar die ook wel onderzochte maar totaal onrealistische scenario’s wil presenteren en tegen de expert die een breed publiek het liefst z’n hele onderzoek uit de doeken zou doen, met 78 sheets in 20 minuten.

Tegen die laatste zeggen ze ook dat hij moet afleren volledig te zijn. Inderdaad is dat er in zijn opleiding ingeramd: docenten rekenen je af op onvolledigheid, al vanaf de basisschool. Dat had ik me niet eerder zo scherp gerealiseerd, ik ga ‘m onthouden. Ik maak nogal eens schrijvers mee die zeggen volledig te willen zijn, en ja, dat staat op gespannen voet met leesbaarheid. Ik daag dat dus wel eens uit, en dit is een extra ingrediënt daarvoor. Van der Voort en Van Roest concluderen: ‘Het is (…) niet zo gek dat Nederlandse kantoren overlopen met mensen die klinken als een eindeloze langspeelplaat’ (p. 31).

De oplossingen in het boek sluiten aan bij die analyse. Ze gaan dus verder dan alleen redactionele zaken. De chaotische vergaderingsvoorzitter moet een collega vragen de tijd en de agenda te bewaken, de IT’er moet oefenen met ‘koetjes en kalfjes’ en de marketing-dame moet wat meer van zichzelf laten zien. Die adviezen zijn doeltreffend en praktisch, met achter elk hoofdstuk eerst het succesverhaal van het schaap in kwestie en daarna ook nog een kort overzicht van de adviezen.

Daar is niets op af te dingen, behalve dat ik de maakbaarheid wat in twijfel trek. Iemand die zijn hele leven al onpersoonlijke en bloedeloze speeches produceert, doet dat ter gelegenheid van zijn pensionering echt niet ineens warm, betrokken en gloedvol. Dat is veel te eng. De gemeenteambtenaar die heel goed heeft geleerd elke politieke gevoeligheid te omzeilen, gaat in de volgende presentatie echt niet ineens wel met de billen bloot. Dat kan in die omgeving helemaal niet. Voordat het zo ver is, heeft haar baas het risico ongetwijfeld alweer bezworen.

Van wolligheid afkomen kan een langdurig proces zijn van individu en/of organisatie. Dat begint met bewustwording en een goede analyse van het probleem. Daar kan dit boek bij helpen. En daarbij is het ook nog eens leuk om te lezen!

 

Intervisiehobbels

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Al vanaf de eerste jaren van mijn zelfstandigenbestaan doe ik aan intervisie. Ik vond dat leuk en nuttig. Ik ervoer het als een soort plaatsvervangende collega’s: bomen over het werk zonder een direct belang en enig lief en leed delen. Ik heb diverse soorten groepjes meegemaakt, met meer en minder raakvlak, wel met altijd een sterke vertegenwoordiging van zelfstandigen. 

Aan intervisie waren altijd twee dingen lastig en dat is er – denk ik – inherent aan: het vrijblijvende karakter en de balans tussen halen en brengen. De vrijblijvendheid speelt mogelijk bij zelfstandigen meer dan elders: aan intervisie valt niet direct iets te verdienen, en betaald werk gaat daarom bij sommigen altijd voor. Ik heb zelf altijd strak agendabeheer gedaan, dus als er een intervisieafspraak in mijn agenda stond, zei ik tegen opdrachtgevers dat ik niet kon. Ook voor afgesproken voorbereiding maakte ik tijd. De beste intervisie had ik als dat commitment gedeeld werd, maar dat lag wel eens anders en daar moest wel eens wat over gesteggeld worden.

Een ander aspect van de vrijblijvendheid was het ‘duiventil’-karakter van sommige groepen, met veel komen en gaan. Bij vlagen begonnen we elke keer weer opnieuw met kennismaken, aftasten en afspraken maken.

De balans tussen halen en brengen is voor mij één keer reden geweest om uit een groepje te gaan. Dat verjongde nogal, en de combinatie van nog weinig ervaring en een consumptieve houding maakte dat ik dacht: ‘jullie zitten nu zo van mijn inbreng te profiteren dat ik neig een factuur te sturen’. Dat ging overigens samen met een beperkt commitment, vooral voor het voorbereiden, iets lezen vooraf bijvoorbeeld. Ik vond dat altijd leuk, want dat kan de diepgang vergroten. Maar wel alleen als de anderen het ook doen.

Deze hobbels hebben in die bijna twintig jaar altijd wel gespeeld, bij vlagen, maar over het algemeen vond ik intervisie in een redelijk tot goed draaiend groepje zeer de moeite waard. Ik nam ze graag, die hobbels.

De afgelopen tijd ben ik er echter op eentje blijven steken: ik ben het zat. Het gaat om een groep die sowieso nu ter ziele is (we waren nog met z’n tweeën over) en een kennismaking met een mogelijke nieuwe groep. Ik dacht eerst dat dat kwam doordat vooral dat commitment ontbrak, maar dankzij een gesprek met die enig overgebleven groepsgenote kwam ik erachter dat het echte energielek voor mij ergens anders zit: gebrek aan fatsoen.

Ik hanteer in mijn leven een aantal normen en waarden, privé al, en in mijn professionele bestaan nog eens sterker: ze zijn belangrijk in de manier waarop ik mijn geld verdien. Het gaat dan om van die dingen als: je doet wat je belooft, afspraak is afspraak, ik geef mijn volledige aandacht, als iemand iets vraagt, geef ik antwoord, enzovoort. Hier is een rijtje van wat er afgelopen half jaar in twee intervisiegroepen is gebeurd:

  • Iemand belooft een datumprikker rond te sturen voor onze volgende afspraak – en dat is het laatste wat we van haar vernemen. Ze reageert in de weken en maanden daarna niet eens op eerst vragende en later bezorgde mailtjes – we zijn bang dat ze langdurig ziek is ofzoiets. Via-via horen we later dat dat niet zo is. Waarom ze nergens meer op reageert, weten we tot op de dag van vandaag niet.
  • Iemand mailt op de ene dag dat ze er echt bij zal zijn, maar op de volgende dag is ze er toch niet en als we haar telefonisch te pakken krijgen blijkt ze de afspraak ‘vergeten’ – niet voor het eerst. Ook de keer erna is ze er niet, zonder bericht. Op een gegeven ogenblik concluderen we maar dat ze is opgehouden met meedoen.
  • Eentje komt drie kwartier te laat, zonder excuses, hij zegt al lang geweten te hebben dat hij niet op tijd bij de afspraak ging zijn want hij kan ‘nooit’ op dat tijdstip. Maar we hebben dat eerder in overleg met hem bepaald. Desalniettemin wil hij wel graag een thema inbrengen.
  • Flauwe onderonsjes tijdens een serieus gesprek, deels met een seksistische ondertoon.
  • Gek webcamgedrag: kettingroken, eten, weglopen om te gaan koken, zomaar weglopen, afgedraaid zitten terwijl je zichtbaar in gesprek bent met iemand anders. Daar is nog nieuwe etiquette aan het ontstaan natuurlijk, maar dit soort dingen heb ik elders in 15 maanden niet meegemaakt.

Wat mij betreft gaat dit niet om dingen die inherent zijn aan wat geduw en getrek in een intervisiegroep. Ik vind dit flagrante schendingen van mijn normen en waarden. Ik heb zeker wel eens wat aangekaart, maar dat had niet altijd goed gevolg. Alles bij elkaar werd het me te gortig: zo kan ik niet werken.

Met die ene overgebleven groepsgenote samen ben ik echter toch nog steeds wel op zoek naar iets nieuws. Dit verhaal laat ook wel zien wat de meerwaarde is van intervisie, want even bellen met haar verhelderde voor mij waar mijn frustratie in zat. Dat was niet eens echt intervisie, dat was gewoon met elkaar praten om elkaar verder te helpen. Dat is de essentie van intervisie, en daar blijf ik in geloven.

 

De oogst aan links

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

Hier weer eens wat relevante links van de laatste tijd. De oogst is armer dan anders, maar dat is slechts schijn, want ik heb de afgelopen tijd in losse blogposts regelmatig taal- en tekstzaken uit de media opgepikt, zoals bijvoorbeeld over de ophef rond groter dan/als en over de vaccinatie-teksten. Die komen dan niet in zo’n verzamelblogpost als deze terecht, en dat is omdat ze zo actueel zijn. De schrijftips van Japke-d Bouma van laatst vond ik ook bijzonder genoeg om er meteen een blogpost aan te wijden. Wat dat betreft was het juist een rijke tijd.

Over groter dan/als eerst nog even: dat emmert nog steeds door, ik heb er sinds die post nog een boel meer over gelezen en me er ook regelmatig zeer aan geërgerd. Dat zat hem er dan vooral in dat allerlei mensen er met veel aplomb domme dingen over gingen roepen. Ik kreeg op een gegeven ogenblik een sterk gevoel van medelijden met virologen en epidemiologen, want die maken al meer dan een jaar mee dat allerlei mensen zonder verstand van zaken boude uitspraken doen op hun vakgebied, tot in prominente ‘main stream media’ aan toe. Ik kon me ineens voorstellen hoe dat voelt, en dat gaat om wezenlijkere zaken dan als of dan. Eén van die media, de NRC, corrigeerde gelukkig later wel in een ombudsmanstukje het geblaat van de eigen columnisten. Maar toen er gister wéér een ingezonden brief in die krant stond over deze kwestie (overigens wel een goeie), had ik een sterk gevoel van: waar gáát dit toch over? Hoe kan het wekenlang zo rommelen over – uh, niets.

Nou goed, daar laat ik het dus maar bij.

Wat ook doorrommelt, is de B1-discussie. Daarover onlangs wel weer een goed stuk op Frankwatching – het tij lijkt wat te keren, of liever gezegd: er lijkt goede nuance in het debat te komen. Meer mensen gaan beseffen dat ‘je moet op B1-niveau schrijven’ een holle frase is. Emeritus-hoogleraar taalbeheersing Carel Jansen roept dat al jaren en deed dat onlangs ook weer in een webinar, maar die video is er helaas niet meer.

Altijd leuk in deze blogposts, motto ‘zo hoor je het eens van een ander’: enthousiasme over het piramideprincipe, ook bij Frankwatching.

Waar ik als taalkundige erg van kan genieten zijn dit soort observaties: het ontstaan van een nieuwe naamvalsvorm in het Nederlands: ‘Yo, rectorman!’. Of deze: wat je zoal aan wilgen kunt hangen, o.a. jarretels.

Ook op Neerlandistiek: twee van mijn Leidse collega’s (en vrienden) over de ‘schoolmeestersregel’ dat je dat als moet vermijden. Grappig: ik kende die hele regel niet. Je kunt kennelijk 24 jaar dr. in de taalkunde zijn met zo’n hiaat in je regeltjeskennis. Nouja – Boogaart en Reuneker laten juist zien dat het helemaal geen grammaticaregel is, maar een stijlprincipe: als dat leidt tot een tangconstructie. Fout is dat niet, het maakt de zin hooguit wat complex. Dat nadeel van tangconstructies ken ik wel, natuurlijk. .

Tot slot zoals bijna altijd hier de drie meest saillante links van mijn geliefde blog Slidemagic:

 

 

Vaccineren en taal

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb de persconferentie van gisteravond niet gezien, ik had ander werk te doen tussen 7 en half 9 en ik had de vorige keer al het punt bereikt dat ik dacht: waarom kijk ik hier nog naar. Vandaag daarom niets daarover, maar wel een paar coronagerelateerde dingetjes, of eigenlijk preciezer: vaccinatiegerelateerd:

  • Er is de laatste tijd nogal wat kritiek verschenen op de teksten die de vaccinaties begeleiden. Ik had daar zelf al wat over geschreven, onlangs had de Volkskrant er een stuk over, en op YouTube laat een taalambassadeur zien dat het simpelweg veel te veel is. Allebei komen ze tot de conclusie dat het na een dik jaar coronacrisis écht beter had gekund en gemoeten. Inderdaad.
  • op Twitter zag ik een paar mensen kritisch over het speelse gebruik van cursief op de uitnodigingsenvelop:
    Het was mij niet opgevallen, ik vind het ook niet echt erg, maar ik zou het zelf niet zo doen. Ik vind dat de keuze voor cursief geen versieringskwestie is, maar een functionele zou moeten zijn. Dat zie ik hier niet, maar storen doet dat mij niet. Dat heeft te maken met de plek. In een tekst zou ik dit wel afraden.
  • Leuke talige observatie: dat je als ontvanger van het vaccin ‘ik vaccineer’ kan zeggen. Mij lijkt dat met bijbetekenis dat het een soort principe-uitspraak is, dus dat je mee-communiceert dat je geen anti-vaxer bent.
  • In de zijlijn van datzelfde stukje nog twee observaties over de relatie met het Engels: dat jab in Nederland in opmars is (had ik nog niet waargenomen en zou ik zeker niet zeggen) en dat inenten het heeft afgelegd tegen vaccineren.

 

Ja, en?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In mijn werk met schrijvende professionals gaat het er vaak over dat je als deskundige niet alleen de feiten moet geven, maar ook moet zeggen wat ze betekenen. Dat moet sowieso, maar zeker als je schrijft voor leken.

De vraag ‘en wat betekent dat’ zit altijd in ons hoofd – wij mensen kunnen niet anders. We zijn altijd op zoek naar betekenis, naar interpretatie. In het piramideprincipe is dat de vraag ‘omhoog’, die je kunt verwoorden als de vraag naar de interpretatie, ‘wat betekent dat allemaal samen’, dus of in het Engels, so what?

Of met Ja, en? zoals hier laatst op Twitter. Die relatie maakt scherp duidelijk waar de schoen wringt in de oorspronkelijke tweet, geschreven door een deskundige. Zal wel, die getallen, maar wat wil het zeggen?

Goede schrijftips van Japke-d. Bouma

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Opvallende tips om duidelijker te schrijven van Japke-d. Bouma in de NRC eerder deze week. Het zijn namelijk allemaal procestips, en dat is niet zo gebruikelijk. Als het gaat over beter schrijven, gaat het veel vaker over het product ervan, de tekst. Over B1 en andere begrijpelijke taal bijvoorbeeld, over hoofdboodschap voorop, jargon vermijden, enzovoort.

Maar schrijven is ook een proces. En van een goed proces knapt het product inderdaad ook op. Daar krijg je blije lezers van.

Mijn favoriete tip is trouwens de laatste, 9. In mijn woorden: vraag door voordat je gaat schrijven. Wat je van tevoren kunt verhelderen, scheelt later in jouw schrijfinspanning en in de kwaliteit van het stuk.

 

Een heel raar rolmodel

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Zaterdag had ik weer zo’n moment dat ik dacht: de overheidscommunicatie rond corona, ik snap er helemaal niks van en ik vind het soms bijna niet te geloven zo slecht. Ik trof toen in de NRC deze paginagrote advertentie aan:

In de eerste plaats snap ik de keuze voor deze boodschap, dit thema helemaal niet. Zoals ik het inschat, zou de overheid op dit moment maar één boodschap moeten geven: laat je vaccineren. Dat is het grootste belang. De rest lijkt me inmiddels een gepasseerd station. Mensen die nu nog niet of niet meer thuiswerken, die krijg je echt niet meer zo ver. Over thuiswerken is het persconferenties lang niet meer gegaan. Dit is dus een losse flodder. Die nogal wat mag kosten.

Dan kan ik verder de woorden nog wel okee vinden, maar het beeld… hoe is het mogelijk.

Bellen tijdens het wandelen is niet verboden, maar iedereen heeft wel de ervaring hoe alleen op de wereld zulke bellers zijn, en hoe veel last je daar als mede-weggebruiker van kunt hebben. Je ziet het hier zelfs aan Sannes blikrichting – weg uit het hier-en-nu. En ja, dat kan storen, ook op het voetpad, maar als ik het goed zie, loopt dat links en loopt Sanne dus ook nog eens op een fietspad – middenop. Dat weet ik niet helemaal zeker, maar dat ik daaraan twijfel is al veelzeggend.

En dan laat ze ook nog een hond uit. Bellend je hond uitlaten – ik ken enkele hondenbaasjes die dat heel erg vinden: je bent dan met je aandacht niet bij je hond. Waarom heb je die dan eigenlijk?

De Rijksoverheid laat op een voorlichtingsfoto iemand zien die midden op een mogelijk fietspad bellend haar hond loopt uit te laten. Als rolmodel voor thuiswerken. Ik blijf het raar vinden dat de Rijksoverheid het niet beter doet dan dit. Ze hebben daar echt goede mensen zitten, met verstand van communicatie. Ze weten dat pretesten van dit soort dingen verstandig is. Hebben ze dat niet gedaan, of zaten er geen oplettende fietsers en hondenbaasjes in die steekproef?

 

De gouden groep van taaladvies

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik schreef hier vrijdag over de zoektocht naar een ‘regel’ over verwijzen met een persoonlijk versus aanwijzend voornaamwoord. Uiteindelijk vond ik daar iets over in de ‘krochten’ van de e-ANS (paragraaf 5.6.3.3.1!). In de paar taaladviesboeken die ik raadpleegde (ik heb een zwikje in de kast staan) of op de taaladvieswebsites waar ik zocht, vond ik er niets over.

Dat kan twee dingen betekenen:

  • Ik zoek niet goed. Dat is een berucht probleem bij taaladvies: de termen waarin mensen zich iets afvragen, zijn niet altijd de termen die de taaladviseurs gebruiken. Dat geldt voor leken in het bijzonder – vaak moet je al de juiste grammaticale term weten, zoals persoonlijk en aanwijzend voornaamwoord, om op te kunnen zoeken hoe iets zit. Maar wie weet zoek ik ook wel verkeerd – geen idee. Ik weet niet wat ik fout doe, dan, want anders zou ik het wel oplossen.
  • Het staat er niet. Dat kan sowieso, en in een artikel in Onze Taal van deze maand (nr. 4 van 2021) staat daar iets over, in een artikel over een eeuw taaladviesboeken (p. 4-6). Nouja, niet over wat ik niet gevonden heb, maar wel over dat taaladviesboeken elkaar nogal nadoen. Martin van der Meulen laat zien dat taaladviesboeken al jarenlang dezelfde taalfouten en -vragen behandelen: omdat of doordat,hen of hun, tijdigste of meest tijdige, een aantal is/zijn, elf of ieder, het huis dat/wat. Dat zijn, zo betoogt Van der Meulen, niet per se de lastigste gevallen. He is meer zo dat het een ‘gouden groep’ taalfouten is er er nou eenmaal bijhoort: ‘Als je een taaladviesboek schrijft, dan móet je deze kwesties wel noemen’. Het zijn ook wel kwesties waar veel over getwijfeld wordt, maar dat is een kip-ei-kwestie: mensen blijven zich bewust van zo’n kwestie omdat die telkens wordt herhaald. ‘Zo helpt taaladvies zijn eigen problemen in stand te houden’. 

Ik had me dat nooit gerealiseerd maar ik denk dat het klopt. En net zoals het over een paar onderwerpen altijd gaat, gaat het dus over andere onderwerpen nooit.

Behalve op dit weblog dan.