Het was al even geleden, maar net is er weer een Fiets Magazine verschenen met daarin een column van mij, of eigenlijk zelfs bijna een mini-essay, over de vraag: hoe krijg je je vrouw/vriendin zo ver om óók te gaan fietsen?
En ook recentelijk verschenen, niet van mij, maar ik gaf er wel tekst- of eigenlijk alinea-advies aan: het boek Vrij Spel, van Robijn Tilanus.
Ik kwam net een argument tegen voor goed spellen dat ik nog niet kende: het is veiliger. Ik internetbankierde net even, en toen kreeg ik bij ING het verzoek of ik hun nieuwe beveiligingssoftware ‘Trusteer Rapport’ wilde installeren. Ik dacht: ik doe dat niet zomaar, eerst eens even kijken of dat wat is. Dus ik googlen, en toen kwam ik op een pagina van Computable waar Cor Rosielle zegt:
Het feit dat Trusteer zelf onzorgvuldig is met de spelling van hun producten op hun eigen website (ze schrijven Trusteer Rappport soms met twee p’s en soms met drie p’s) is ook al in het voordeel van de malware-schrijvers, omdat de gebruikers niet vertrouwd worden gemaakt met een consequente spelling.
Eerder deze week kregen wij een brief van het hoogheemraadschap (althans – om precies te zijn kregen wij drie brieven van het hoogheemraadschap. Ons huis was ooit een boven- en benedenwoning; fysiek zijn die al lang samengevoegd en qua officieel adres sinds een jaar, maar we kregen de brief voor huisnummer 9, 9A en 9B – terwijl dat dus allemaal door één brievenbus in één huis belandt. Maar dat terzijde.)
De brief was gericht ‘aan de bewoners en perceeleigenaren aan een kade’ en had als onderwerp ‘U hebt een eigendom en/of woont aan een kade. Wat betekent dat voor u?’ Dit is hem (klik erop om ‘m leesbaar te krijgen):
Ik had er moeite mee – wat bedoelen ze nou eigenlijk, wat is de strekking, wat moet ik hiermee? Ik geloof: niets. Via die genoemde website is met enig speurwerk te achterhalen dat ze volgend jaar iets gaan doen aan onze kade. Maar wij wonen daar niet echt langs of op, en ik geloof ook niet dat onze schutting de kade beïnvloedt.
Onze 80-jarige buurman heeft echter een huisje waar zijn duiven in wonen, en hij was dus lichtelijk in paniek. We konden hem niet anders geruststellen dan door te zeggen dat het nog minstens een jaar duurt allemaal. Maar wat precies – geen idee. De website helpt wel iets, maar het is erg lastig om die algemene informatie op een concreet geval toe te passen.
Redactioneel is er wel het een en ander te verbeteren aan de brief. Er kan wat overbodige informatie uit, en wat er staat kan concreter met behulp van de informatie op de website. Maar dan nog blijft het een veel te algemene brief: aan eigenaren en/of bewoners en/of gebruikers, waarvan sommige wel en andere niet schuttingen en huisjes enzo hebben die wel of niet aan de regels voldoen en die wel of niet of tijdelijk weggehaald moeten worden, of waarvoor wel of niet een vergunning aangevraagd moet worden.
Als er zo veel vrijheidsgraden zijn, kun je nooit een duidelijke strekking (‘so what’) formuleren, want die verschilt te zeer per lezer. Soms kan een stroomschema in zo’n situatie soelaas bieden, maar dat wordt hier al gauw toch ook te ingewikkeld. Je kunt dus ook nooit een goede brief schrijven. Mijn advies hier zou dan ook zijn: niet doen. Sowieso niet nu communiceren, maar pas op het moment dat het actueel is. En dan niet in algemene zin, maar specifiek: wat betekent het voor deze lezer.
Een mogelijkheid zou bijvoorbeeld maatwerk zijn. Ongetwijfeld begint dat ‘iets’ wat ze gaan doen aan de kade met een inspectie. Zorg ervoor dat je dan een aantal brieven of kaartjes hebt die je bij bewoners in de bus kunt doen, met een boodschap die voor hen van toepassing is: ‘Beste bewoner, u hebt daar een schutting staan en die moet tijdelijk weg’ of ‘de boom in uw achtertuin mag daar niet staan’ – enzovoort. Liefst een kaartje per situatie, en anders een duidelijk en concreet invulformulier, waarop de inspecteur kan aankruisen wat van toepassing is.
De rest van de bewoners kun je eventueel laten weten dat er iets op til is, maar zonder allerlei moeilijke en dreigende dingen over moeten vrijmaken, legaal, terugplaatsen, vergunning, teleurstellingen enzo. Zo van: er gaat gewerkt worden, en als u niets hoort, hoeft u niets te doen.
Het is jammer dat de (semi-)overheid zo’n sterke neiging heeft om brieven te schrijven (zie hierover ook De brievenbus van mevrouw de Vries). Soms kun je dat beter laten. Doe het goed, of doe het niet. En goed wil zeggen: maatwerk.
Net uit: Tekstblad nr. 3 van dit jaar, met daarin een column van mij met een schrijfadvies voor de plek van de hoofdboodschap, losjes gebaseerd op een post in dit blog, die weer gebaseerd was op piramide-onderzoek van Groningse studenten, en dus met dank aan Alette, Josien, Hilde en Sharissa.
Het is mijn laatste Tekstblad-column. Ik stop ermee omdat mijn inspiratie verminderde en ook omdat ik niet-betaalde werktijd vrij wilde maken voor andere dingen, zoals het boek over schrijven en organisatieverandering. Jammer natuurlijk, dat zeker, maar ik zal vast nog wel eens wat schrijven voor Tekstblad, en geïnteresseerden in mijn visie zijn hier op dit weblog van harte welkom.
In het redactioneel van dit nummer word ik mooi uitgezwaaid – ben ik blij mee! Ik citeer:
Deze editie bevat bovendien de laatste bijdrage van columniste Louise Cornelis. Louise laat zich lezen als een pittige tante, die in een luchtige en herkenbare stijl schrijft over schrijven en schrijfadviezen. Ze is wars van de sirenestijl (‘doe dit, doe dat’), maar geeft steeds een genuanceerd beeld van wat een goede tekst maakt. Onze dank is innig en gemeend.
Graag gedaan!
Het boek bestaat al sinds 2010, maar ik heb het pas onlangs leren kennen. Vandaar dat ik nu pas kan zeggen dat ik erg enthousiast ben over Helder denken. De routeplanner voor je brein van Kees Kraaijeveld en Suzanne Weusten.
In de eerste plaats oogt het boek al heel mooi, zeker gezien het onderwerp. Kleuren, diagrammen, foto’s, schema’s, tabellen, veel wit, tussenkopjes… het is prachtig en functioneel vormgegeven. Dat is een soort practice what they preach, want de auteurs betogen dat het bij helder denken helpt om je redenatie of argumentatie uit te tekenen. Zo kom je eerder achter de zwakke plekken erin. Helemaal mee eens – niet voor niets lijken de argumentatieladders in dit boek sterk op piramides. Vorm, inhoud en leereffect gaan hier dus heel mooi samen.
In de tweede plaats heeft het boek een rijke inhoud. Drie onderdelen haal ik eruit. Voor alle drie geldt dat het boek zich daarmee onderscheidt van vergelijkbare boeken die ik ken:
Tot slot bevat het boek leuke doe-dingetjes: opdrachten, een quiz, raadsels… en die zijn af en toe best pittig! Je kunt het dus lezen en ermee aan de slag – en dat is beslist de moeite waard! Ik ben me sinds een paar dagen weer een stuk bewuster van m’n denkfouten. Al is dat vast ook een beetje beschikbaarheidseffect.
Gisteren was een mooie column-dag, vond ik.
Eerst las ik de column ‘Sneller, hoger, vlakker‘ in Mare, het Leidse universiteitsblad. Thomas Blondeau steekt daar de draak met een rapport van NWO: enerzijds met het modieuze jargon (governance, verankeren, Chief Scientific Advisor, en er is volgens mij geen sector waar het woord excellent zo vaak gebruikt wordt als in de academische wereld – het is daarmee één van mijn ergste jeukwoorden geworden) en anderzijds met het totstandkomingsproces – dat er ‘kutjefuck’ nog aanbevelingen bij moeten ook. Een niet bepaald piramidaal schrijfproces dus, maar erg grappig en herkenbaar geschreven. En wat zou het fijn zijn als er in een rapport gewoon wél mocht staan ‘Niets meer aan doen, Hij gaat lekker zo’.
Later trof in de NRC de dagelijkse column van Frits Abrahams zo’n beetje dezelfde roos. Abrahams vindt bij de tandarts het tijdschrift Management Scope en daar citeert hij uit, bijvoorbeeld:
Trends aan het eind van het vorige decennium stonden primair in het teken van de total cost of ownership. Outsourcing en offshoring hebben een eerste boost gegeven aan grootschalige efficiencyverbeteringen. Sinds enkele jaren geven virtualisatie van applicaties, unified communications en cloud een nieuwe stimulans aan verdere kostenverlaging.
En jahoor, ook hier toch excellence, in het Engels, en daarnaast een shift naar outside-in, flagstores en dingen doen buiten je comfortzone.
Het is Engels, het is hip, het is voor gewone mensen vrijwel onleesbaar en het getuigt volgens mij van te veel alleen maar met gelijkgestemden communiceren. Als het je niet meer opvalt dat het gek is, zo formuleren, wordt het de hoogste tijd om veel vaker met buitenstaanders over je werk te praten, of, liever nog, voor hen te schrijven. Niet alleen vanwege de formuleringen, maar ook omdat in een kleine wereld ronddraaien vertekeningen geeft in je denken. Je helemaal suf publiceren, is dat wel zo ‘excellent’ bijvoorbeeld? In dezelfde Mare stond daar een nogal kritisch stuk over…
In september verscheen de (bij mijn weten) eerste piramidale masterscriptie, van Marlies Ruitinga. Dat vond ik toen al erg leuk, maar om het nóg leuker te maken, is deze scriptie genomineerd voor de Columni-scriptieprijs! Marlies heeft de prijs niet gewonnen, maar opvallend is wel dat de jury de leesbaarheid van de scriptie zeer heeft gewaardeerd. Ik citeer uit het juryrapport:
(…) Het is een originele en zeer praktische scriptie. (…) De vormgeving van de scriptie is verrassend door de opbouw en het gebruik van inzetjes om definities uit te leggen. Ze hanteert als structuur het piramideprincipe, en past die zeer consequent toe. Dit komt de leesbaarheid ten goede, en daarmee onderscheidt ze zich zeker van alle andere scripties. In haar inleiding geeft ze zelf aan dat ze deze uitdaging graag aan wilde gaan: ze is daar wat ons betreft zeker in geslaagd. Kortom: Het is een compact, concreet en praktisch bruikbaar onderzoek!
Erg leuk – en dat dit maar moge inspireren tot meer!
In september schreef ik hier een enthousiast stukje over het boek Zin. Lust in je leven door schrijven, van Geertje Couwenbergh. Vandaar dat ik hier ook graag vermeld dat er inmiddels een cursus is die zij geeft en die op dat boek is gebaseerd. Lijkt me een aanrader!
Ik heb de afgelopen dagen met veel plezier Wie gelooft die renners nog? van Hans Vandeweghe gelezen. Inhoudelijk vond ik het zeer interessant en ook enkele tekstuele keuzes vond ik opmerkelijk – en daar gaat het op dit weblog over. Het boek begint met een ‘Handleiding tot dit boek’, met dit als eerste alinea:
Het maakt mij niet uit hoe u dit boek leest, want elk hoofdstuk staat min of meer op zichzelf, maar het zou handig zijn als u eerst dit stukje leest, en vervolgens de inleiding, enzovoort. zo werkt het concept ‘boek’ nu eenmaal, en zeker een boek over doping is geen verzameling korte verhalen of columns.
Ik snap niet precies wat de schrijver hiermee wil zeggen – maakt het nou wel of niet uit hoe ik lees? Maar ik vind het ook een opvallende en daardoor grappige poging om de lezer te sturen – want o, wat zijn lezers eigenwijs! Ze gaan hun eigen gangetje met teksten en dat heb je als schrijver maar te accepteren. In mijn eigen piramideprincipe-onderzoek bleek al een aantal keren dat ze bovendien nogal blind zijn voor leeswijzers. Ik vraag me dus ook af hoe veel lezers zich wat hebben aangetrokken van Vandeweghes handleiding.
Daarna volgt een dijk van een inleiding, die mij aan het eind zelfs behoorlijk wist te raken, als Vandeweghe uitlegt aan wie hij het boek opdraagt en waarom. Dat zet een zeer hoge verwachting – als een inleiding van non-fictie al ontroert…
Het boek viel me tekstueel daarna wat tegen, moet ik zeggen. Niet inhoudelijk, daarin geeft het veel stof tot nadenken. Maar ik had in de handleiding wel behoefte gehad aan instructies over twee andere onderwerpen, of liever gezegd, twee redactionele keuzes stoorden me:
Het boek wekt de indruk met haast tot stand gekomen te zijn, toen doping ineens ‘hot’ werd. Nouja, vooruit dan maar – ik ben omwille van de inhoud en het standpunt blij dat het er is!
Een half uur geleden staarde ik naar dit weblog en dacht ik: ‘ik zou eigenlijk iets willen schrijven, want zo veel stelde het de laatste dikke week niet voor. Maar ik heb echt géén inspiratie’. Al mijn schrijfinspiratie is kennelijk gaan zitten in mijn nieuwe vakboek (goed op dreef, veel denkwerk) en in een stortvloed aan voorstellen: de afgelopen maand brak ik een acquisitie-record. Opmerkelijk, in een periode van economische malaise, maar wel fijn natuurlijk. Ik moet voor de herfst ook al echt mijn agenda in de gaten houden.
Ik zette dus een punt achter de werkweek, en pakte de krant. Zoals altijd eerst naar de pagina met Fokke & Sukke en het Ikje. En aah, wat een mooi ikje! Daar móet ik over schrijven.
Waar het op neerkomt is dat twee mensen van rond de 90 een telefoongesprek voeren, met deze passage:
“Hoe is nu je dag? Hoe laat sta je op?”
Even is het stil. Hij zucht: “Ik sta niet meer op. Ik word tegenwoordig opgestaan”.
En laat niemand, niemand, niemand ooit nog beweren dat je het passief moet vermijden! Anders dan met wordt opgestaan is dit echt niet uit te drukken! Prachtig gebruik van de vermaledijde constructie!
NRC, dank voor de just-in-time inspiratie! Nu is het weekend!
(Wie meer hierover wil weten, leze mijn serie over de lijdende vorm uit december 2011, deel 1, 2 en 3 of meer in het algemeen mijn Tekstblad–column over moeten’s en mag-niet’s. Voor mijn proefschrift had ik indertijd ook een paar prachtige voorbeelden van functionele, ja, zelfs literaire passieven!)