Er was de afgelopen dagen veel te doen over de fouten die 70+’ers hebben gemaakt bij het stemmen per post. Standaardreactie van velen: dan hadden ze maar beter moeten lezen, de instructie is duidelijk.
Maar zo werkt het dus niet. Zelfs als de tekst van de instructie glashelder is, gaat er makkelijk van alles mis. Veel mensen lezen inderdaad niet of nauwelijks. Ga maar na bij jezelf hoe veel jij leest van alle papier die je voor je krijgt – lees jij – bijvoorbeeld – de hele gebruiksaanwijzing van een nieuw apparaat?
Zelfs als je leest, dringen de instructies niet door tot de juiste plek. Papier is helemaal niet goed in het bewerkstelligen van gedragsverandering. Helemaal niet als je dingen moet doen die tegen je gewoontes en intuïties ingaan. Dat was hier het geval: het is gek om niet alles in één envelop te doen en ongewoon om een handtekening te zetten op een stempas. Zo logisch is de procedure dus niet. Als zelfs Jan Terlouw makkelijk de fout in gaat, weet je het wel.
Dus ja, dan gaat het fout, en dat ligt aan een te rotsvast vertrouwen in wat tekst kan doen. Daar was voor gewaarschuwd, maar het ministerie heeft het onvoldoende serieus genomen. Beter is het om de procedure zo te ontwerpen dat die de kans op fouten verkleint. Niet voor niets zijn stembureaus zo ingericht dat je als vanzelf de juiste dingen doet.
Mogelijk was de tekst ook helemaal niet zo heel helder. Ik heb de instructie voor de 70+’ers niet zelf gezien, maar ik zie wel een paar onhandige dingen in de informatie voor de ‘gewone’ stemmers die ik van de Gemeente Rotterdam kreeg.
In de eerste plaats is het veel en onhandig papier en dus gehannes. De instructies zijn verspreid over de achterkant van de kandidatenlijst en een apart foldertje, plus ook nog de RIVM-gezondheidscheck. De kandidatenlijst is een enorm vel, vanwege de 35 partijen.
Op de achterkant van de lijst staan de stembureaus, met daarachter icoontjes die onderaan de pagina (hannes-hannes met het grote vel) worden verklaard. Daar gaat van alles mis.
Deels gaat het om details, zoals de ontbrekende n achter slechtziende en de gekke hoofdletter van Briefstemmen. Iets belangrijker vind ik al dat een stembureau kennelijk voor invalide(n?) toegankelijk is, maar wat het is voor blinden en slechtzienden is onduidelijk, en wat is auditief precies? Ik snap de strekking wel, maar het stáát er niet. Het lijken me voor de gebruiker drie soortgelijke betekenissen (‘als u beperking X heeft, kun u bij dit stembureau terecht’) maar ze zijn op drie verschillende manieren verwoord. In de tekst gaat het overigens over minder validen en visueel beperkten, er staat niets over gehoor.
Het ergste vind ik dat Stemstraat en Vroeg stembureau nergens worden uitgelegd. Auto stemstraat heet het stembureau in de lijst, en als ik dan via het icoontje van een auto vind dat dat stemstraat wil zeggen, zit ik in een cirkel. Bij vroeg stembureau denk ik, mede door het klokje, aan een stembureau dat eerder dan om half 8 open gaat. Maar nee, dat zijn de stembureaus die gister en eergister ook al open waren. Denk ik, want dat staat nergens: de term vroeg stembureau heb ik nergens verder aangetroffen, hooguit vervroegd stemmen of op 15 of 16 maart stemmen.
De icoontjes komen in de tekst nergens terug, behalve dat voor invaliden en blinden en slechtziende(n), dat staat in het losse foldertje – maar dat voor auditief dan weer niet, en de rest dus ook niet. En hoe zit het nou precies met dat Inleverpunt Briefstemmen? In de tekst staat alleen dat je je briefstem voor 12 maart op de post moet doen. Hopelijk stond dat duidelijker in de informatie voor de 70+’ers.
Ook nog knullig: op de stempas staat dat je voor het dichtstbijzijnde stembureau op een website moet kijken, maar de hele lijst zit er op papier bij. Dat staat er alleen als je op zoek wil naar een ander stembureau. Online blijk je de actuele drukte te kunnen zien – verrassend, dat staat op papier nergens.
Ik kom er wel uit natuurlijk, maar dat is het punt niet. Mij baart het zorgen dat de overheid communicatie aan een hele grote groep burgers zo slordig ontwerpt. Dit kan en moet echt beter!
PS – Dan plaats ik dit blog en lees ik dat het briefstemspotje nog steeds op de radio is – doe dat voor 12 maart! Nouja, of vandaag dus nog ergens inleveren, maar daar hebben ze maar geen nieuw spotje voor gemaakt. Over slordig gesproken….
