Past vandaag mooi in het thema ‘gek taalgebruik op/van/bij producten’: http://www.recensiekoning.nl/2011-02_11473/histor-kleurnamen Hoe komen ze erbij, bij gekke tekstjes, maar zeker ook bij rare namen voor… verf! Erg leuk!
(Met dank aan @Kwimsie voor het doortweeten van de URL).
In Onze Taal van deze maand staat en leuk artikel over ‘boemboewoede’: de irritatie die de tekst op verpakkingen van artikelen op kan wekken. Op boemboe van Conimex staan oosterse spreuken, die de schrijver van het artikel, Arjen van Veelen, woedend maken, om hun inhoud en om hun rare plek: Conimex dat aan Confucius-achtige inzichten doet, dat is een tang op een varken.
Nou heb ik ook zo mijn irritaties, ik beschreef er de afgelopen tijd al één over een flesje van Bloem, en later mijn vreugde toen er verbetering bleek te zijn (***kuch***). Naar aanleiding van het artikel realiseerde ik me dat ik op dit weblog nog nooit over mijn grootste irritatie heb geschreven, want die bestaat al veel langer dan dit weblog. Al meer dan twintig jaar zelfs, want zo lang is het minstens geleden dat mijn tandarts me adviseerde om met een specialse tandpasta voor gevoelige tanden te poetsen, ‘Sensodyne’ geheten.
Zo gezegd, zo gedaan, en vanaf het begin (als ik het me goed herinner) tot op de dag van vandaag heb ik aangekeken tegen de volgende opsomming, in deze versie afkomstig van m’n huidige tube Sensodyne Whitening:
Sensodyne whitening:
- Legt een beschermend laagje rond de tandhalzen.
- Pijnprikkels kunnen de zenuw niet meer bereiken.
- Versterkt het tandglazuur en helpt (wortel)cariës te voorkomen.
- 2 X per dag poetsen zorgt voor een blijvend resultaat
- Verwijdert veilig aanslag en geeft de tanden hun natuurlijke witheid terug. Bovendien helpt Sensodyne Whitening de aanhechting van nieuwe aanslag voorkomen.
In die twintig jaar is de bullet enorm opgerukt, en is het algemeen gebruik om hem niet meer alleen voor echte opsommingen te gebruiken, maar voor elke nieuwe gedachte of zin – kijk maar hoe enkele kranten het belangrijkste nieuws tot twee of drie bullets inkorten, of zie vrijwel elke Powerpointpresentatie. De betekenis van een bullet is verworden tot iets vaags als ‘dit had ik ook nog bedacht’.
Toch ben ik nog van de puriteinse leer: een bullet is een opsommingsteken, en dat zet je alleen voor leden van een échte opsomming. Die leden horen van dezelfde orde te zijn, en daarom ook van dezelfde grammaticale vorm. Een teken dat alleen maar ‘dit had ik ook nog bedacht’ betekent, voegt helemaal niks toe. Sterker nog: het versluiert. Het versluiert complexe relaties tussen de zinnen – en ik heb net in mijn vorige blogpost betoogt dat het helpt om relaties expliciet te maken. Een bullet is daarvoor niet het geëigende middel. Of liever gezegd: een bullet is daarvoor een geweldig middel, maar dan moet de relatie er wel één zijn van ‘volgende element in opsomming’.
Bij Sensodyne gaat het op alle fronten mis. De opsomming klopt inhoudelijk noch grammaticaal. In deze versie valt me vooral de bovendien op in de laatste bullet: hé, daar is ineens wel een relatie geëxpliciteerd, en nou juist één die een opsommend verband aanduidt. Dáár had nou juist een bullet voor gemoeten! De paar keer en in de tekst doen me ook zoiets vermoeden, al denk ik daarbij ook een keer dat de relatie complexer is dan simpelweg en: tussen ‘verwijdert veilig aanslag’ en ‘geeft de tanden hun natuurlijke witheid terug’ zit volgens mij een oorzaak-gevolg-relatie. De meest complexe verdoezelde relatie zit tussen de eerste en de tweede bullet.
Al met al kom ik tot de volgende herschrijving:
Sensodyne whitening:
- Legt een beschermend laagje rond de tandhalzen, waardoor pijnprikkels de zenuw niet meer kunnen bereiken.
- Versterkt het tandglazuur.
- Helpt (wortel)cariës te voorkomen.
- Geeft de tanden hun natuurlijke witheid terug door veilig aanslag te verwijderen.
- Helpt de aanhechting van nieuwe aanslag te voorkomen.
2 X per dag poetsen zorgt voor een blijvend resultaat!
En dat sta ik dus al ruim twintig jaar regelmatig te bedenken, bij het tandenpoetsen!
Na al die aandacht voor piramides in de vorm van piramidaal geschreven adviesrapporten, en misschien ook nog wel de laatste twee weken via associatie met al het nieuws uit Caïro, zat ik wel even met mijn ogen te knipperen toen ik het woord piramidaal op een heel andere manier gebruikt zag worden:
Als hij de volgende ochtend wakker was geworden uit zijn roes, had hij het beslist allemaal als piramidale onzin verworpen.
Ik ben nog steeds bezig met De ontdekking van de hemel, daar komt dit citaat uit (p. 691). (Zeldzaam overigens, dat ik zo lang doe over een boek. Nouja, het zijn dan ook 927 pagina’s, en zo vreselijk veel tijd om te lezen had ik de laatste weken niet. Ik vorder; ben op p. 873. Maar dat terzijde.)
Inderdaad vind ik in de on-line woordenboeken ‘reusachtig groot, immens, kolossaal’ als betekenis van piramidaal – zo had ik het ook geïnterpreteerd, maar ik kan me niet herinneren het woord ooit eerder zo gebruikt te zien worden. Piramidale onzin geeft op Google inderdaad een aantal hits, maar niet veel, dus heel frequent is het niet. Piramidaal wordt wel vaker gebruikt, maar dan in de betekenis: piramide-vormig. Die ligt veel meer voor de hand.
Ik ga het onthouden, wie weet kan ik het ook eens over piramidale onzin hebben.
De afgelopen dagen was ik naar Londen. Erg leuke dagen gehad. Voor een taalliefhebber is die stad altijd al de moeite waard, niet alleen vanwege al dat Britse Engels – waarom is het toch af en toe zo hilarisch? We waren naar een voetbalwedstrijd en dan staat er vooraf dit bord op het veld:
Londen is ook de stad met het museum waarin Rosetta’s Stone staat. Die had ik al eens eerder gezien, gelukkig, want nu zag ik alleen de bovenkant, van een afstandje: het was er erg druk omheen. Voordeel (museum is gratis) heeft ook nadeel (dringen!).
En in Londen is op dit moment ook een geweldige tentoonstelling voor taalliefhebbers: Evolving English, in de British Library. Ook daar was het vrij druk, ook die tentoonstelling was gratis. En veel taaldingetjes zijn nogal priegelig natuurlijk: handgeschreven en gedrukte teksten. Ik heb dus het bijbehorende boek maar gekocht om het allemaal nog eens rustig te bekijken.
Maar het was toch ook erg leuk, bijvoorbeeld om van die heel oude handschriften te zien, met het oudst bekende geschreven Engels, een stukje manuscript van James Joyce, een eerste druk van Shakespear. Om of reconstructies te horen van hoe Engels in de middeleeuwen misschien geklonken heeft.
Het allergrappigste vond ik nog wel een Anglo-Saxon alfabet waaraan je kon zien dat de schrijver eerst de F vergeten was – die stond er later boven geschreven. Bijzonder toch om een schrijffout van anderhalf millennium geleden te zien.
Dus: houd je van taal en ben je in de buurt, ga dan voor 3 april naar de British Library. Ik raad het van harte aan!
Eindelijk ben ik eens De ontdekking van de hemel aan het lezen van Harry Mulisch, een tijdje geleden verkozen tot beste boek uit de Nederlandse literatuur. Het was er nooit zo van gekomen, en ik had ook sterk de indruk dat het nogal een pretentieus werk was, met z’n 900 pagina’s en alle erin verwerkte kennis en intertekstualiteit. Laatst las ik in het alumniblaadje van Nederlands aan de VU bijvoorbeeld dat daar gewerkt wordt aan een annotatie ervan, dus uitleg van al die kennis en verwijzingen, en de verwachting is dat dat boek op zich ook weer de 900 pagina’s gaat halen. Daar ben ik niet zo dol op, dat je wel heel geleerd en belezen moet zijn om een boek op waarde te schatten.
Maar goed, me er toch maar aan gewaagd, en het verhaal boeit me wel (ben op p. 140). De vele hints naar allerlei geleerdheid, daar ga ik een beetje overheen, moet ik bekennen, dat zal wel.
Wat me verder het meest opvalt is dat Mulisch eigenzinnige komma’s zet. Anders geformuleerd: met mijn kennis van de taalnormen, staan er een heleboel foute komma’s in, bijvoorbeeld voor gedachtestreepjes, voor ‘dat’ en voor bijvoeglijke bijzinnen die volgens mij beperkend bedoeld zijn. Ik kan me niet voorstellen dat zo’n boek slecht geredigeerd is, dus het zal wel opzet zijn, de stijl en de wens van de schrijver. Ik moet bekennen: mij stoort het. Elke komma is een pauzetje, en zo veel pauzetjes die niet hoeven, vind ik haperen.
ja, dit is kommaneuken. En het is nogal wat om van een (inmiddels overleden) schrijfgrootheid te zeggen dat ik z’n komma’s niet vind deugen. En toch is dat wat ik met deze post wil zeggen.
Deze blogpost beginnen met vier zo onschuldig ogende cijfers is wellicht een subversieve daad: eerder deze maand werden mensen beboet omdat ze het getal ‘1312’ op een t-shirt hadden staan. Ik had geen flauw idee, maar politie-agenten die dat wél hebben, voelen zich erdoor beledigd. Weer wat geleerd.
Wat mij als taalkundige eraan opvalt, is hoe zeer beledigen een kwestie is van interpretatie. Er is natuurlijk op zich helemaal niets beledigends aan twee enen, een drie en een twee. Alleen als je die combinatie van cijfers op de juiste manier weet te interpreteren, neem je er aanstoot aan. Dat zit dus niet in de betekenis, maar in de interpretatie (die in dit geval ook nog eens niet algemeen bekend is). Het gat tussen wat er eigenlijk staat en wat dat doet, is in zo’n geval heel groot. En het menselijk interpretatievermogen is helemaal reusachtig.
Viel dit weblog zomaar een week stil… ik was geveld door, tsja, een erge verkoudheid of een milde griep? Jammer dat virussen zich niet eerst voor komen stellen; ik was benieuwd of deze misschien Spaans sprak – want uit Mexico? Het vele hoesten schijnt een kenmerk zijn van die griep. Maar geen idee, en wat maakt het uit: inmiddels aan de beterende hand.
Mijn oog viel gister op iets aanverwants dat ook een stuk beter is geworden. Net als toen ik in oktober verkouden was, gebruik ik “Echinacea Extra Forte” druppels van het merk Bloem. Toen viel me op hoe slecht het tekstje op het flesje was; ik wijdde er een blogpost aan. Zouden ze die gelezen hebben? Want kijk nou, dit staat op mijn huidige flesje:
Echinacea Extra Forte is een weerstandsverhoger voor het hele gezin met een uitgebreide en krachtige invloed op het afweersysteem. Deze druppels kunnen door alle gezinsleden van klein tot groot gebruikt worden om de weerstand te verhogen. Het hoofdbestanddeel is Echinacea. Dit bekende plantenextract activeert het immuunsysteem van het lichaam. Verder bevatten de druppels de extracten van Cat’s Claw en Plantago die de invloed van Echinacea goed ondersteunen.
Volgens mij is het nog steeds wat te moeilijk (systeem, extract) en ontbreken er een paar komma’s (achter gezinsleden en groot, en achter Plantago) en kan het hier en daar nog steeds beter, maar het is wel een heel grote stap vooruit ten opzichte van de vorige versie. Mij spreekt de nadruk op gezin en ‘van klein tot groot’ niet zo aan, maar dat is een marketingkeuze natuurlijk.
Op mijn Sensodyne-tandpasta-tubes staat al jaren- nee, decennia-lang dezelfde manke opsomming. Goed om te merken dat er bedrijven zijn die hun teksten wél verbeteren.
Eén van de leuke dingen van taalkundige zijn is dat als de inhoud van iets je niet interesseert, je altijd nog naar de vorm kan luisteren en taalkundige observaties kan doen. Vanochtend had ik er één, waarvan ik dacht: het is heel logisch, maar toch klinkt het vreemd in mijn oren.
Ik ben vanochtend naar een viering geweest in het kader van Taizé Rotterdam. We zijn gastgezin en hebben twee Oekraïense dames te logeren (Oekraïne is daarmee hét land van 2010 voor mij – zie hier), van de in totaal 30.000 bezoekers aan onze stad. Vanochtend was ik met hen mee naar de plaatselijke dienst. De Grote Kerk van Overschie zat vol met jongeren uit allerlei landen. Voordat het begon, vond ik dat al een feest: een soort Toren van Babel in dit hoekje van Rotterdam. Zo’n gebedsdienst gaat ook in verschillende talen. Engels en Italiaans kon ik goed herkennen; met de Slavische talen heb ik daar iets meer moeite mee, ik identificeerde Pools, Russisch en Oekraïens, en een mij verder onbekende Zuid-Slavische taal, die ik alleen als zodanig herkende omdat er een paar keer het woord Bok in voortkwam, in die talen het woord voor God – en het enige woord dat ik dan tussen alle st, sjt, stsj, en sjst herken.
Nou is Bok voor God voor ons al grappig genoeg, maar wat me trof, was het dat óók een paar keer Boku werd: God in een naamval. Natúúrlijk wordt het woord God ook verbogen, we doen het zelf ook als we er een s achter plakken – en toch keek ik even verbaasd op.
God verbuigen, het is toch een beetje vreemd.
Ik herlees net even m’n blogpost van hieronder. Key line, best practice en sense of urgency in één post?! Ja, het is wel te merken: Louise heeft vorige week weer een dagje tussen de managementconsultants doorgebracht (;
Een mooi voorbeeld van een argumentatieve analyse is het artikel ‘Ieders waarheid, een geconstrueerde waarheid’ . Het gaat erover hoe makkelijk Alberto Contador tot dopingzondaar werd uitgeroepen toen er 0,00000000005 gram per milliliter clenbuterol tijdens de Tour de France in zijn bloed werd aangetroffen. Schrijver Bram Brouwer laat zien hoe vervolgens de drogredenen/valse beschuldigingen over elkaar heen buitelden.
Een mooi voorbeeld van kritische argumentatieve analyse in de praktijk – al laat dit artikel ook wel zien dat je naast kennis van argumentatie ook veel vakkennis nodig hebt om je goed te kunnen verweren.