Vorige week was er een interessante tekstkwestie in het nieuws. Vacaturesite Manpower plaatste een advertentie voor een baan als bagagedrager van KLM op Schiphol die geschreven was in straattaal. Daar kwam zo veel kritiek op dat Manpower besloot de vacature aan te passen. De kritiek kwam onder andere van Quicy Gario en de FNV .

Kern van de kritiek is dat het beeld van de doelgroep (zeg: VMBO’ers) dat uit de tekst naar voren komt karikaturaal, stereotyperend, discriminerende en racistisch zou zijn met vragen als ‘Ga je niet dood dan?’ en ‘Kan ik nog een beetje uitslapen?’ Ik vind dat lastig te beoordelen, ik vind het namelijk ook grappig en ludiek – wat Manpower beoogde.

Bovendien, en dat vind ik het interessante eraan, wordt doelgroepgericht schrijven al gauw stereotyperend. Ik kan me bijvoorbeeld regelmatig ergeren aan reclames voor sportspullen die een onderscheid maken tussen mannen en vrouwen, en waaruit een beeld naar voren komt dat mannen sporten voor de lol en de  prestatie en vrouwen voor de slanke lijn. Zie bijvoorbeeld een blogpost op mijn andere weblog daarover.

En dat is maar één voorbeeld, maar daar wemelt het van. Denk in het algemeen aan roze voor meisjes versus stoer voor jongetjes in de kinderwereld. Of: ik denk dat Hedy d’Ancona moeiteloos een boel stereotypering in op ouderen gerichte communicatie kan aanwijzen (afgaande op haar recente Socrateslezing). En ga zo maar door.

Dus: waar houdt doelgroepgerichtheid op en begint stereotypering? Ik weet het niet. Ik bedoel: dat is geen eenvoudige vraag om te beantwoorden. Is het erger als het gaat om een vacature dan om andere communicatie? Je bent een grens over gegaan als veel mensen negatief reageren, en dat was bij de Manpower-tekst uiteindelijk zo. Maar los daarvan: ? Ik heb heel even gegoogled en vond wel wat interessante gedachten, maar geen antwoord. Van wie wel iets weet, hoor ik graag!

Er was op de Manpower-adveretentie ook nog andere kritiek, namelijk dat de woordkeuze te gewild popi was, geschreven door een…:

wigger van in de 40 (..). die met hulp van een online straatwoordenboek dacht een popiejopie tekst in elkaar te kunnen draaien.

Die kritiek onderschrijf ik van harte!

De afgelopen twee posts verschenen ‘achter mijn rug’ terwijl ik lekker liep te wandelen in de Spaanse zon: ik was even op vakantie, in Cómpeta, Spanje, bij ontspanje.nl Lekkere week gehad en natuurlijk ook weer een paar tekstobservaties gedaan – ik kan het niet laten.

Eerst het bordje bij de olijfoliefabriek van Cómpeta. Niet alleen is dat ongelofelijk krom Engels, maar ook lijkt het erop dat de maker van het bordje meende dat die taal de harde return niet kent en dat alleen links uitlijnen uit den boze is, waardoor er heel rare gaten tussen de letters vallen:

Het opvallendst vind ik punt 2, ‘Are cleaned and screened the olives’, met z’n foute woordvolgorde en het passief als vertaling van de constructie met se. Letterlijk is dat iets als ‘de olijven maken zich schoon’, maar dat kunnen wij niet zo zeggen, en de Engelsen ook niet. Op zich is het passief daar een okee vertaling van, maar dan moet de woordvolgorde wel anders en dan krijg je een iets andere nadruk. (Nee, ik spreek amper Spaans, maar ik ben immers ooit gepromoveerd op het passief en daarom kan ik zo’n passief-achtige constructie wel herkennen.)

Op de laatste dag was ik in Málaga en daar ben ik naar het Picasso-museum geweest. Dat was me een waar genoegen, maar niet qua lezen. Op het Engelstalige foldertje kwam ik deze zin tegen, de tweede, beginnend met These themes:

Ik heb hem gister bij de koffie zitten tellen en kwam toen op 112 woorden! Op zich is zinslengte niet zo’n ramp bij een recht-toe-recht-aan zin – ik schreef de dag ervoor in het gastenboek van Ontspanje.nl ook iets ellenlangs met een opsomming erin. Maar toch, en hier gaat bovendien iets mis, want verwijst ’these themes’ naar issues of aspects uit de zin ervoor? Allebei zijn dat vage woorden, en wat de opsomming nu precies opsomt, is voor mij onduidelijk. Een ability is geen aspect uit het oeuvre, bijvoorbeeld. Dat is het risico van lange zinnen.

Bovendien is het niet alleen de lengte: de zin is erg abstract en het zijn ook nog eens kleine (de foto is vergroot), witte lettertjes op een rode achtergrond in een taal die voor een groot deel van de bezoekers niet de moedertaal is (zoals in mijn geval).

Kan het slechter leesbaar? Bijna niet!

Twee taal-observaties van de afgelopen dagen:

• Bij ons in de buurt zijn ze bezig met een groot waterbouwkundig project en in het kader daarvan wordt de oeverconstructie vervangen (link). We kregen een brief daarover met als onderwerp oevervanging. Een begrijpelijke schrijffout, want oeververvanging is een raar woordbeeld, met dat verver. Maar ik vroeg me wel af: is oevervanging nou oe-vervanging, of oever-vanging? Het woord klopt trouwens inhoudelijk ook niet echt, want de oevers worden niet vervangen, het gaat om damwanden.
• Toen ik gistermiddag op het station van Haarlem kwam, was daar de mededeling dat de verstoring op de lijn naar Leiden voorbij was, en dat er bussen reden die kant op. Voor mij was dat een verwarrende mededeling: kon ik nou wel of niet met de trein naar Leiden? Het deed me eraan denken dat er eerder deze week zoiets in het nieuws was: kunstgrasvelden zijn veilig, maar je moet je wel douchen als je erop gevoetbald hebt. Zo stond het op Teletekst, als ik me dat goed herinner, maar bijvoorbeeld ook in deze kop. Het zijn twee voorbeelden van dubbelzinnige sturing met taal. Wat moet je concluderen: de trein rijdt wel/de trein rijdt niet, en mijn kind kan wel/niet veilig voetballen op kunstgras? Voor wat betreft het kunstgras weet ik het niet. Ik ben wel met de trein in Leiden geraakt – ik had de eerste die weer over dat baanvak heen kon na een stremming.

Edit: ik plaats dit net, pak dan de krant van de mat, en zie de Fokke & Sukke van vandaag: