Ik heb de persconferentie van gisteravond niet gezien, ik had ander werk te doen tussen 7 en half 9 en ik had de vorige keer al het punt bereikt dat ik dacht: waarom kijk ik hier nog naar. Vandaag daarom niets daarover, maar wel een paar coronagerelateerde dingetjes, of eigenlijk preciezer: vaccinatiegerelateerd:

• Er is de laatste tijd nogal wat kritiek verschenen op de teksten die de vaccinaties begeleiden. Ik had daar zelf al wat over geschreven, onlangs had de Volkskrant er een stuk over, en op YouTube laat een taalambassadeur zien dat het simpelweg veel te veel is. Allebei komen ze tot de conclusie dat het na een dik jaar coronacrisis écht beter had gekund en gemoeten. Inderdaad.
• op Twitter zag ik een paar mensen kritisch over het speelse gebruik van cursief op de uitnodigingsenvelop:
  Het was mij niet opgevallen, ik vind het ook niet echt erg, maar ik zou het zelf niet zo doen. Ik vind dat de keuze voor cursief geen versieringskwestie is, maar een functionele zou moeten zijn. Dat zie ik hier niet, maar storen doet dat mij niet. Dat heeft te maken met de plek. In een tekst zou ik dit wel afraden.
• Leuke talige observatie: dat je als ontvanger van het vaccin ‘ik vaccineer’ kan zeggen. Mij lijkt dat met bijbetekenis dat het een soort principe-uitspraak is, dus dat je mee-communiceert dat je geen anti-vaxer bent.
• In de zijlijn van datzelfde stukje nog twee observaties over de relatie met het Engels: dat jab in Nederland in opmars is (had ik nog niet waargenomen en zou ik zeker niet zeggen) en dat inenten het heeft afgelegd tegen vaccineren.

De Speld had vandaag wel weer een leuke: Rapport ‘Ongewenst olijk’ oordeelt hard over titels van rapporten. Ik ben voor rake, inhoudelijke titels, maar inderdaad worden ze wat al te snedig. Ongelijke leggers vind ik er zelfs echt wel overheen: het onderwerp leent zich niet voor een knipoog.

Even voor de zekerheid – misschien zijn er lezers van dit weblog die wat meekrijgen van de – ergerlijke – discussie over taalnormen (groter als) die afgelopen week is losgebarsten naar aanleiding van het verschijnen van de nieuwe e-ANS. Denk je – hoe zit dat? Lees dan deze goede uitleg van Steven Delarue.

Hoofdboodschap: er verandert he-le-maal niets, behalve dan dat de e-ANS de uitleg bij sommige taalverschijnselen is uitgebreid, genuanceerd, verbeterd, gemoderniseerd. Dikke winst. Voor de professionals – want dat is de doelgroep van de ANS.

Mijn ergernis zit ‘m erin dat er heel domme, ongenuanceerde en reactionaire dingen over geroeptoeterd worden, ook in de reguliere media (dus niet alleen op Twitter). Boel domheid, veel slecht lezen, veel scoringsdrang. Tsja….

De persconferentie van gister vond ik wel een tragisch dieptepunt  in de geloofwaardigheid van Rutte en De Jonge. Dat kon ook bijna niet anders, kort na Ruttes moties van wantrouwen/afkeuring, het lekken en weer terug moeten trekken van 21 april als datum waarop de terrassen open zouden mogen en de tromboseproblemen van de vaccins. Ik keek dan ook eigenlijk vooral weer vanuit vakinhoudelijke interesse. Hieronder de punten die mij bij Rutte het meest opvielen als ongeloofwaardige argumentatieve keuzes, iets soortgelijks zou ook kunnen voor De Jonge.

• De loze beloften van de zoveelste routekaart of openingsplan of hoe het nu ook heten mag, en dat het einde nu echt, maar dan ook écht, in zicht is. Dat er op 28 april weer meer kan, als dan de piek van de derde golf voorbij is – maar die is nog niet eens bereikt, zo begrijp ik van de deskundigen die ik volg op Twitter. Je weet sowieso eigenlijk nu al dat je die datum kan schudden, want ziekenhuisopnames volgen de besmettingen en die dalen niet, dus zullen de ziekenhuiscijfers ook niet dalen. Weer een worst voor de neus, al vraag ik me af of er nog iemand is die er iets van gelooft. En dan Rutte maar klagen dat die datum van 21 april voor de terrassen ‘een eigen leven’ is gaan leiden…. 
• Het ontwijken van de verantwoordelijkheid. Rutte begon bijvoorbeeld met het aanhalen van een ziekenhuisbestuurder die schreef over de twee werelden waarin hij leeft: buiten het ziekenhuis, waarin mensen op terrasjes willen zitten, en binnen het ziekenhuis, waarin mensen zich uit de naad werken voor de derde golf. Rutte herkende die twee werelden, zei hij, en het kabinet worstelt ermee. ‘Ja,’ dacht ik, ‘en dat dat zulke tegengestelde werelden geworden zijn, dat heb je zelf mee in de hand gewerkt – bijvoorbeeld door zo’n hoog aantal besmettingen te accepteren, en mensen al maandenlang worsten voor de neus te houden over versoepelingen.’ Ik denk daarbij ook regelmatig dat de framing waar ik me al een jaar aan stoor, van de kwetsbaren die suggereert dat er ook onkwetsbaren zijn, hier een rol in speelt. Die tweedeling wordt er al meer dan een jaar ingepeperd en zet die twee groepen tegen elkaar op. Terwijl de crux van een besmettelijk virus is dat we er allemaal verantwoordelijkheid in hebben.
• Misplaatste superioriteit. De hele persconferentie lang vond ik dat het klonk alsof het veel beter gaat dan dat het gaat, en op twee momenten van Rutte schoot dat echt door:
  • ‘Net als de landen om ons heen’ (3’15) – oja? In Duitsland liggen de besmettingen lager, het VK is daadwerkelijk aan het versoepelen na een zeer succesvolle vaccinatiecampagne, Denemarken doet het op alle fronten beter. Nederland is niet ‘net als de landen om ons heen’, Nederland doet het relatief slecht, met de torenhoge viruscirculatie en het lage vaccinatietempo. 
  • Het moment waarop ik me verslikte: rond 6’45 zegt Rutte ‘kijk eens hoe ver we met elkaar zijn gekomen’. Pardon? 20.000 doden and counting, een overbelaste zorg, uitgestelde andere zorg, een maandenlange kwakkellockdown, grote polarisatie, steeds meer psychische problemen, mensen die het virus niet serieus nemen (vgl. deze interessante observatie van Sharon van Rouwendaal gister), steeds minder draagvlak voor de maatregelen, de vaccinatie-traagheid en -chaos… en daar moeten we trots op zijn?

Dan was er natuurlijk ook nog het bordje met de basismaatregelen. Goed idee! Alleen maar een jaar te laat!

Edit: net wordt me op Twitter nog iets helder: de groepsimmuniteit is terug van weggeweest en als je door die bril kijkt, doet Nederland het natuurlijk inderdaad goed/beter dan Duitsland. Misschien verklaart dat iets van het positieve beeld in de persconferentie. Tsjonge. De prijs aan doden, zieken (ernstig en/of landurig) en andere schade is wel heel hoog.

Er was de afgelopen dagen veel te doen over de fouten die 70+’ers hebben gemaakt bij het stemmen per post.  Standaardreactie van velen: dan hadden ze maar beter moeten lezen, de instructie is duidelijk.

Maar zo werkt het dus niet. Zelfs als de tekst van de instructie glashelder is, gaat er makkelijk van alles mis. Veel mensen lezen inderdaad niet of nauwelijks. Ga maar na bij jezelf hoe veel jij leest van alle papier die je voor je krijgt – lees jij – bijvoorbeeld – de hele gebruiksaanwijzing van een nieuw apparaat?

Zelfs als je leest, dringen de instructies niet door tot de juiste plek. Papier is helemaal niet goed in het bewerkstelligen van gedragsverandering. Helemaal niet als je dingen moet doen die tegen je gewoontes en intuïties ingaan. Dat was hier het geval: het is gek om niet alles in één envelop te doen en ongewoon om een handtekening te zetten op een stempas. Zo logisch is de procedure dus niet. Als zelfs Jan Terlouw makkelijk de fout in gaat, weet je het wel.

Dus ja, dan gaat het fout, en dat ligt aan een te rotsvast vertrouwen in wat tekst kan doen. Daar was voor gewaarschuwd, maar het ministerie heeft het onvoldoende serieus genomen. Beter is het om de procedure zo te ontwerpen dat die de kans op fouten verkleint. Niet voor niets zijn stembureaus zo ingericht dat je als vanzelf de juiste dingen doet.

Mogelijk was de tekst ook helemaal niet zo heel helder. Ik heb de instructie voor de 70+’ers niet zelf gezien, maar ik zie wel een paar onhandige dingen in de informatie voor de ‘gewone’ stemmers die ik van de Gemeente Rotterdam kreeg. 

In de eerste plaats is het veel en onhandig papier en dus gehannes. De instructies zijn verspreid over de achterkant van de kandidatenlijst en een apart foldertje, plus ook nog de RIVM-gezondheidscheck. De kandidatenlijst is een enorm vel, vanwege de 35 partijen. 

Op de achterkant van de lijst staan de stembureaus, met daarachter icoontjes die onderaan de pagina (hannes-hannes met het grote vel) worden verklaard. Daar gaat van alles mis.

Deels gaat het om details, zoals de ontbrekende n achter slechtziende en de gekke hoofdletter van Briefstemmen. Iets belangrijker vind ik al dat een stembureau kennelijk voor invalide(n?) toegankelijk is, maar wat het is voor blinden en slechtzienden is onduidelijk, en wat is auditief precies? Ik snap de strekking wel, maar het stáát er niet. Het lijken me voor de gebruiker drie soortgelijke betekenissen (‘als u beperking X heeft, kun u bij dit stembureau terecht’) maar ze zijn op drie verschillende manieren verwoord. In de tekst gaat het overigens over minder validen en visueel beperkten, er staat niets over gehoor.

Het ergste vind ik dat Stemstraat en Vroeg stembureau nergens worden uitgelegd. Auto stemstraat heet het stembureau in de lijst, en als ik dan via het icoontje van een auto vind dat dat stemstraat wil zeggen, zit ik in een cirkel. Bij vroeg stembureau denk ik, mede door het klokje, aan een stembureau dat eerder dan om half 8 open gaat. Maar nee, dat zijn de stembureaus die gister en eergister ook al open waren. Denk ik, want dat staat nergens: de term vroeg stembureau heb ik nergens verder aangetroffen, hooguit vervroegd stemmen of op 15 of 16 maart stemmen. 

De icoontjes komen in de tekst nergens terug, behalve dat voor invaliden en blinden en slechtziende(n), dat staat in het losse foldertje – maar dat voor auditief dan weer niet, en de rest dus ook niet. En hoe zit het nou precies met dat Inleverpunt Briefstemmen? In de tekst staat alleen dat je je briefstem voor 12 maart op de post moet doen. Hopelijk stond dat duidelijker in de informatie voor de 70+’ers.

Ook nog knullig: op de stempas staat dat je voor het dichtstbijzijnde stembureau op een website moet kijken, maar de hele lijst zit er op papier bij. Dat staat er alleen als je op zoek wil naar een ander stembureau. Online blijk je de actuele drukte te kunnen zien – verrassend, dat staat op papier nergens.

Ik kom er wel uit natuurlijk, maar dat is het punt niet. Mij baart het zorgen dat de overheid communicatie aan een hele grote groep burgers zo slordig ontwerpt. Dit kan en moet echt beter!

PS – Dan plaats ik dit blog en lees ik dat het briefstemspotje nog steeds op de radio is – doe dat voor 12 maart! Nouja, of vandaag dus nog ergens inleveren, maar daar hebben ze maar geen nieuw spotje voor gemaakt. Over slordig gesproken….