Aansluitend bij mijn eigen ingezonden brief (zie post van gisteren): in de Groene staat een beregoed artikel van Joop van der Horst over hetzelfde onderwerp: Taalproblemen en de wegen naar mogelijke oplossingen. Nouja, eigenlijk is de titel ‘De taal verloederd nu eenmaal’ – maar knap daar niet op af, want Van der Horst kan echt wel spellen en hij is zeker geen fatalist die zegt dat de jeugd van tegenwoordig reddeloos verloren is qua taalverzorging.

Ik ben sowieso een groot fan van Van der Horst, ben het vrijwel altijd met hem eens, heb veel van zijn werk geleerd op het gebied van taalverandering (vooral over de vraag wat er ‘verloederd’) en ik leer ook elke keer weer wat nieuws – zoals dit keer over dat we niet moeten verwachten dat iedereen goed leert schrijven, zoals we ook niet van iedereen verwachten dat hij chirurg of damkampioen wordt. Aanrader!

In vier keer twintig minuten je trauma zo verwerken dat je daarna aantoonbaar gezonder bent – het klinkt te mooi om waar te zijn. Toch is het volgens James Pennebaker mogelijk – en in die twintig minuten moet je dan schrijven over dat trauma.

Aan schrijven worden wel vaker heilzame effecten toegeschreven. Zelf schrijf ik nu al jarenlang morning pages, een methode uit The Artist’s Way. Ik weet zeker dat mijn leven er zonder dat dagelijkse schrijven nu anders uit had gezien, maar bewijs voor de effectiviteit van die methode is er bij mijn weten niet.

Bij de aanpak van Pennebaker is dat anders. Hij is hoogleraar psychologie aan de University of Texas en doet al al jaren onderzoek naar het effect van schrijven. Zijn methode is: vier dagen achter elkaar twintig minuten lang vrij schrijven over je trauma of emotional upheaval en daarna kort op dat schrijven reflecteren. Dat, zo blijkt uit zijn onderzoek, is voldoende. Het meest zichtbare resultaat is de afname van doktersbezoek van de schrijvers: in vergelijking met een controlegroep gaan zij in de periode na die vier dagen minder vaak naar de dokter. Ze rapporteren ook meer welbevinden, al gaat daar tijd overheen. Direct na het schrijven zijn ze vaak verdrietig en bij een aantal stond het leven eerst op zijn kop, als gevolg van nieuwe inzichten of daadkracht.

Echt schadelijke gevolgen zijn er volgens Pennebaker niet, mits de schrijvers hun eigen grenzen bewaken en niet schrijven over iets wat ze menen niet aan te kunnen. In een enkel geval was aanvullende hulp nodig.

Writing to heal. A guided journal for recovering from trauma & emotional upheaval is een werkboek: er staan gelinieerde maar verder blanco pagina’s in, zodat je meteen aan de slag kunt. Daarnaast enige theorie over en onderbouwing van de aanpak en specialistische vervolgopdrachten. De uitwerkingen zou ik liever in een schrift of op los papier doen dan in dit boek. Dat ligt voor iedereen anders en Pennebaker zegt dan ook terecht: kies de vorm en middelen die bij je passen. Als je maar schrijft!

Ik heb nog niet vaak een boek in mijn vakgebied gelezen dat ik zo van harte kan aanraden als PresentationZen. Simple Ideas on Presentation Design and Delivery  van Garr Reynolds: verplichte kost voor iedereen die presentaties maakt. Alleen al er snel doorheen bladeren geeft een gevoel van Wauw! Er staan niet alleen inspirerende voorbeelden in van presentatiemateriaal, maar ook andere mooie foto’s die Reynolds’ ideeën visualiseren.

Reynolds’ ideeën zijn bij nadere bestudering ook de moeite waard. Veel ervan zijn bekend en staan ook al in de boeken over het maken van presentaties die ik samen met Titus schreef, maar Reynolds gaat in twee opzichten verder:

• Hij legt meer nadruk op de esthetische kwaliteit van de presentaties: zijn ontwerpen zijn zeer mooi en raken daardoor aan een diepere gevoelslaag. In vergelijking daarmee zijn onze oplossingen vooral functioneel en daarmee ook rationeel. Reynolds pleit voor meer ‘muziek’, spel en empathie in presentaties, en dat is te zien. Desalniettemin blijven ze wel zakelijk en dus goed bruikbaar. Wat zouden presentaties ervan opknappen als ze inderdaad warmer zouden worden!
• Voor hem is het maken van echt goede presentaties een ‘way of life’. Dat blijkt natuurlijk al uit het Zen in de titel van het boek, maar bijvoorbeeld ook uit zijn adviezen: het is nodig om bij de voorbereiding van een presentatie de eenzaamheid op te zoeken: ‘Life’s creative solutions require alonetime’ citeert hij dr. Bucholz (p. 57) en het houden van een presentatie vraagt vaardigheden als mindfulness en daadwerkelijk in contact kunnen treden met je publiek. Centrale waarden als het streven naar eenvoud en naar het leveren van een echt zinnige bijdrage overstijgen ook het gebied van presentaties maken.  En ook hierin heeft Reynolds gelijk. Aleen als je in je leven genoeg ruimte vrijmaakt om je creativiteit tot bloei te brengen, kun je daadwerkelijk creatieve Powerpoint-sheets maken. En dat vraagt om meer dan alleen een goede voorbereiding van de presentatie – het gaat om een andere houding ten opzichte van je werk en in je leven.

Ware levenslessen dus, met daartussen allerlei tips, adviezen, uitleg en voorbeelden. Een mooi inzicht vind ik bijvoorbeeld het idee om ernaar te streven het publiek nooit meer dan 80 % vol te laten worden van je presentatie – analoog aan het Japanse gebruik om nooit je nooit voller te eten dan tot 80 % van je maaginhoud. Met andere woorden: overvoer je publiek niet. Als ze nog ‘hongerig’ zijn na je verhaal, vragen ze zelf wel om meer.

Een enkele keer bekruipt mij wel het gevoel dat ik ook wel terughoor van de lezers van onze boeken: het klinkt allemaal heel mooi en ik ben het er zeer mee eens, alleen is het in de praktijk toch allemaal wel een stuk moeilijker dan het in zo’n boek lijkt. Kost dat niet ontzettend veel tijd? En hoe kom ik bijvoorbeeld aan zulke mooie foto’s als die van Reynolds?

Deels helpt Reynolds zelf met een praktische oplossing: bij het boek krijg je gratis credits voor het downloaden van goed stockfotomateriaal. En deels zet hij aan tot denken. Als jij met een presentatie van een uur aan 30 mensen niet zo veel weet te bereiken, heb je 30 uren verpest. Als je die 30 uur extra had geïnvesteerd, had je wellicht iets kunnen maken waarmee de presentatie tot iets bijzonders was uitgegroeid. Wat kies je dan?

Ik neem me voor om de volgende keer dat ik een presentatie moet maken PresentationZen erbij te pakken om me te laten inspireren, en om eens rond te kijken of er tussen die stockfoto’s wat van mijn gading zit. Meer in het algemeen ga ik streven naar meer schoonheid in mijn werk. In mijn leven, dus, bedoel ik. 

Zie ook http://www.presentationzen.com/ en http://www.garrreynolds.com/Presentation/index.html

In de trainingen die ik geef over presenteren, gaat het vooral over de activiteiten die je onderneemt in de voorbereiding op de presentatie, zoals het nadenken over de werkvorm en het maken van het presentatiemateriaal, al dan niet in Powerpoint. Er zit natuurlijk nog een heel andere kant aan presenteren, en dat zijn de persoonlijke vaardigheden die je nodig hebt op het moment zelve. Het gaat dan om zaken als stem, houding en oogcontact.

Durf, leer en presenteer. Zet jezelf neer begint precies waar mijn trainingen (en boeken over Powerpointpresentaties) ophouden. Over het schrijven van een presentatietekst gaat welgeteld anderhalve bladzijde. Het specialisme van schrijfster Pauline van Aken (SBS6, Nickelodeon) ligt ergens anders: ze is van opleiding logopedist en kreeg bekendheid door voor RTL4 de lichaamstaal van politici te analyseren.

In het boek staan behartigenswaardige dingen over presentatietechnieken. Van Aken benadrukt terecht dat het gaat om authenticiteit, jezelf zijn, en niet om het aanleren van een paar trucjes. Doel is dan ook te werken aan het verbeteren van eigenwaarde, kracht en zelfvertrouwen. Daar word je een betere presentator van. Die verbetering boek je door in een positieve cirkel van bewustwording en aanpassing te komen. Ben ik het allemaal helemaal mee eens.

Het is wel de vraag of je zo’n groei kan starten en stimuleren door het lezen van een boek. Het lijkt mij typisch een proces waar je persoonlijke coaching en training bij nodig hebt. Dat is mijn belangrijkste kritiekpunt op het boek: het zijn maar liefst 280 pagina’s, en heb je hier nou werkelijk wat aan?

Het boek is zeker leesbaar. Er staan interviews tussen met toonaangevende presentatoren. Die zijn wel leuk om te lezen, vooral vanwege de anekdotes. Aad van de Heuvel is bijvoorbeeld bij de televisie terechtgekomen door een misverstand: hij ging iemand bij de KRO interviewen, maar die dacht dat hij kwam solliciteren! (p. 239)

De geïnterviewden benadrukken allemaal het belang van authenticiteit en je eigen kracht ontwikkelen, maar ze geven ook wel tips, en samen met de adviezen van Van Aken zit je dan toch weer sterk in de hoek van de tips en trucks: al die technische dingen (oogcontact maken, ademen met je buik, op twee voeten staan, open houding, gebaren…) waar je tijdens een presentatie aan moet denken en die je juist úit je eigen kracht kunnen halen. Dat dilemma, dat in elk werken aan persoonlijke vaardigheden op de loer ligt, lost het boek niet echt goed op.

Ander minpunt is dat het boek niet gaat over presenteren zoals je dat doet in het bedrijfsleven. Met presenteren wordt vooral bedoeld de activiteit van een presentator bij radio of televisie, aangevuld met bijvoorbeeld het pleiten van een advocaat. Voor dat soort monologen op basis van uitgeschreven tekst zijn de tips zeer nuttig.

Voor presenterende adviseurs zijn ze óók nuttig, want ook die zijn wel eens op vergelijkbare manier bezig. Hun presentaties kennen echter een veel hogere mate van interactiviteit. Dat aspect komt totaal niet aan de orde. En dat is het belangrijkste manco voor ‘mijn’ doelgroep. Als je je daar overheen kunt zetten en de 280 pagina’s niet schuwt, is het boek een aanrader.

Beetje onverwachte boekentip, wellicht, want Catherine Sanderson’s Petite Anglaise. Een leven, een liefde, een weblog zou je kunnen lezen als chicklit: een iets oudere en internationalere versie van Bridget Jones. Sanderson woont samen maar haar relatie is uitgeblust, ze heeft een kind van twee waar ze dol op is maar dat ook een handenbinder is, en ze werkt als secretaresse. Haar weblog gaat over haar dagelijkse ditjes en datjes als carrièremoeder, en is eerst alleen opvallend omdat ze dat, als Engelse, is in Parijs.

Maar dan gebeurt het. Via het weblog leert ze een man kennen. Er springt een vonk over, en ‘petite anglaise’, haar on-line pseudoniem, gooit haar leven om om met hem samen te kunnen zijn. Maar is James wel verliefd op Catherine, of alleen op haar weblog-alter-ego petite anglaise? En in hoeverre vallen die twee samen? De lezers van het weblog kunnen bovendien de romance op de voet volgen – net als Catherine’s ex.

En dát is het interessante aan het boek. Er ontstaat een liefde op basis van een moderne vorm van schriftelijke communicatie, een weblog. De schrijfster daarvan worstelt met haar identiteit: is ze Catherine of petite anglaise? Wat doet het schrijven van een weblog met een mens? Dit boek geeft daar een smeuïg voorbeeld van. Misschien toch wel meer een vrouwen- dan een mannenboek, maar beslist meeslepend en interessant. Enige minpuntje is dat het matig vertaald is, met van die uitglijders als het eten van ‘gebakken rijst’ bij de Chinees – dat heet in echt Nederlands toch zeker nasi.

Door het boek nieuwsgierig geworden naar het echte weblog nam ik ook daar eens een kijkje, en ik moet zeggen dat dat me tegenviel: de navelstaarderij die ik het in het boek probleemloos vond, staat me bij het echte weblog meteen tegen. Er is in petite anglaise’s leven maar plaats voor één, en dat is zij zelf. Als je iets minder geïnteresseerd bent in haar wel en wee, is er eigenlijk geen reden om het blog te lezen.

Al gebeurt er dus in het blog wel af en toe iets spectaculairs, in de liefde, maar ook op het werk. Nadat het boek af was, is Sanderson ontslagen. Haar baas vond het onacceptabel dat ze wel eens over haar werk schreef. Volgens hem was het bedrijf herkenbaar. Sanderson heeft haar ontslag aangevochten en die rechtszaak gewonnen. Sinds haar ontslag werkt ze overigens van haar schrijven.

Moraal van het verhaal: kijk uit wat je doet met het schrijven van een weblog. Nieuwe liefde, verbroken relatie, ontslag… het kan allemaal! Oei, een heftig begin van een weblog over schriftelijke communicatie…

Louise