Vorige week was ook Fleur Snelder bij mij klaar met haar Masterscriptie CIW, net als die van Albert een voortvloeisel uit het piramideprincipe-onderzoekscollege (waarvan ik overigens afgelopen maandag de derde editie heb afgetrapt, met maar liefst 40 studenten – daar volgt natuurlijk te zijner tijd meer over op dit weblog).

Fleur heeft in haar onderzoek geprobeerd meer licht te werpen op het verschijnsel dat weliswaar een boel niet-ingewijden in het piramideprincipe de structuur niet doorzien (door mij het ‘je gaat het pas zien als je het doorhebt’-verschijnsel genoemd), maar dat er toch een aantal zijn die het piramidale rapport wél snappen. Vanwaar dat verschil?

Uit eerder onderzoek, onder andere in dat van Fleur en Jan tijdens het college, hadden we wel wat vermoedens over het verschil tussen de begrijpers en de niet-begrijpers. Het leek erop dat lezers met inhoudelijke kennis van het onderwerp beter uit de voeten konden met het piramidale rapport, en wellicht kunnen ook jongere, schoolse lezers er beter mee uit de voeten dan oudere, zakelijke lezers. Immers, jongere lezers hebben nog minder vaak traditioneel opgebouwde rapporten gelezen en dus nog minder ‘vastgeroeste’ genre-verwachtingen, en bovendien zijn schoolse lezers eerder geneigd om een tekst ‘braaf’ van A tot Z te lezen, waar zakelijke lezers hun eigen strategie hebben en soms recht-toe-recht-aan naar het hoofdstuk ‘aanbevelingen’ doorbladeren – maar zo’n hoofdstuk is er niet in een piramidaal rapport.

Dus heeft Fleur die twee variabelen, inhoudelijke voorkennis en leeftijd/lees-aard met elkaar vergeleken – tenminste, een verkenning gedaan op dat gebied, het was geen dusdanig grootschalig onderzoek dat ze ‘harde’ conclusies kon trekken, maar haar onderzoek leverde wel inzichten op.

Fleur legde een rapport over griepvaccinaties voor aan studenten en zakelijke lezers met een medische opleiding (zoals HBO-V) of werkzaamheden aan de ene kant, en andere studenten en zakelijke lezers aan de andere.  Ze vroeg hen de hoofdlijn uit het rapport te halen en ze stelde enkele interviewvragen naar hun begrip en leeservaring.

Uit de resultaten blijkt niet dat de genre-verwachtingen uitmaken bij deze groep, maar wel de inhoudelijke voorkennis. Net als we al vermoedden, hadden de lezers met voorkennis het rapport beter door dan de lezers zonder die kennis. Waarschijnlijk komt dat simpelweg doordat ze bekend zijn met de inhoud en de gebruikte termen. Ook uit de literatuur is het belang van achtergrondkennis tijdens het lezen bekend, zowel voor schoolse als voor zakelijke lezers.

De lezers zonder voorkennis vonden het maar ‘moeilijk’ en onbekend terrein. Maar dat was voor een deel koudwatervrees, want vaak rapporteerden lezers een geringer begrip van het rapport dan wat ze lieten zien: hun samenvatting van de hoofdlijn was best wel goed, en toch zeiden ze dan het maar een moeilijk rapport te vinden (‘best wel lastig’). De deelnemers aan het onderzoeken leken een beetje onzekere lezers te zijn – en die onzekerheid was onnodig.

Tussen schoolse en zakelijke lezers was dus weinig verschil. Hooguit gaven de zakelijke lezers aan dat het rapport ‘anders’ was dan ze gewend waren. Maar ze konden er redelijk tot goed mee uit de voeten.

Dat viel ook op: waar in eerdere experimenten wel eens geen enkele respondent het rapport snapte, viel dat hier wel mee. Hoe kan dat nou? Nou, dat is mooi voor vervolgonderzoek. Wat we namelijk vermoeden, is dat onder studenten de leeftijd uitmaakt: jongerejaars zijn waarschijnlijk nog minder ‘geïndoctrineerd’ met de traditionele, methodologische opbouw, en snappen een piramidaal rapport eerder, waar ouderejaars al sterkere genre-verwachtingen hebben.  In Fleurs onderzoek waren de schoolse lezers vooral jongerejaars, en al eerder vond Jan in zijn scriptie iets soortgelijks. Het wordt tijd om daar eens wat systematischer naar te kijken!

Bron: Snelder, Fleur (2012) Het piramideprincipe: Is de piramide zonder de nodige bagage een zware beproeving? een exploratief onderzoek naar de rol van voorkennis en genreverwachtingen bij verschil in doorzien van piramidale rapporten tussen zakelijke en schoolse lezers. Masterscriptie RuG.