Maandelijkse archieven: juni 2017

Een lezer is een DEL

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Een tijdje geleden deed ik bij een opdrachtgever een train-de-trainerstraject. De deelnemers daaraan gingen dus zelf trainingen ‘pyramid thinking’ geven, en moesten zich als het ware mijn gedachtegoed eigen maken. Ze hoefden mij niet na te papegaaien maar er wel een een eigen draai aan geven. Die eigen draai vond ik heel leuk om te zien, en het gaf mij nieuwe ideeën om bijvoorbeeld oefeningen die ik al jaren doe, eens net een beetje anders te doen.

Eén zo’n eigen draai vond ik een geweldige vondst. Ik zeg wel vaker dat je er als schrijver van uit moet gaan dat je lezer dom, lui en egocentrisch is. Dat bedoel ik niet lullig, het is meer een soort principe: je hebt als schrijver nogal een kloof te overbruggen met die van toeten nog blazen wetende lezer die graag zonder al te veel inspanning wil weten ‘what’s in it for me?’. Let er maar eens op, bij je eigen lezen. Ik beken het in elk geval zelf meteen: ja, als lezer ben ik dom, lui en egocentrisch (zie ook deze column over lezers als nare mensen, en zie dit recente voorbeeld van Jan Schultink over cliënten die een grafiek niet snappen – dom – omdat ze de zes maanden durende ontstaansgeschiedenis niet hebben meegemaakt).

Van drie woorden en het feit dat het om een principe gaat, maakten die nieuwe piramide-trainers het DEL-principe. Met DEL als acroniem dus: dom, egocentrisch, lui. Een lezer is een DEL. Geweldig! Dat ga ik met veel dank ook gebruiken!

Geslaagt!

Louise Cornelis Geplaatst op door 2

Erg leuk ikje in de NRC van afgelopen vrijdag:

Over het spelen door jongeren met taalregels in het algemeen en met geslaagt en gezakd in het bijzonder schreef ik een paar jaar geleden een artikel voor The Post Online. Sindsdien houd ik Twitter elk jaar rond de examenuitslagen in de gaten. Dit jaar viel me op dat de twee spelfouten niet zo veel voorkwamen: ik heb ze niet als trending topic gezien. Ach ja, zo’n geintje duurt niet eindeloos.

 

Vlaamse juridische taal

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Dat juridisch taalgebruik niet altijd even helder en begrijpelijk is voor gewone mensen, dat is niets nieuws – zie bijvoorbeeld dit stuk erover. Nu heb ik de laatste tijd om twee verschillende persoonlijke redenen af en toe te maken met brieven van Vlaamse advocaten, en ik moet zeggen: die maken het toch echt nog wel wat bonter. Het komt regelmatig voor dat ik werkelijk niet begrijp wat er staat. Dat ik denk: is dit eigenlijk nog wel Nederlands?

Hier is een voorbeeld van een zin waar ik een tijdje op heb moeten studeren om ‘m überhaupt ontleed te krijgen (zo van: hoe zit-ie in elkaar?):

Inzake onder hoofding werd de onroerende procedure gevoerd tot en met overschrijving van het beslag op het hypotheekkantoor.

Problemen:

  • Inzake onder – het begint al meteen moeilijk, want dat zijn toch twee voorzetsels achter elkaar? Dat is strijdig met de gewone grammatica van het Nederlands.
  • Ik ken het woord hoofding niet en ben geneigd het te lezen als iets werkwoordelijks, door die uitgang op -ing (zoals overschrijving verderop). Ik begrijp dat het Vlaams is voor briefhoofd, dus dat ‘inzake onder hoofding’ wil zeggen dat het gaat over het geval zoals vermeld in het briefhoofd – dat had ik ook wel geraden zonder te googlen.
  • Onroerende ken ik alleen met goederen als vaste combinatie, dus wat een onroerende procedure is…? Ja, het gaat om een onroerend goed. Maar ik betwijfel of dit niet juist eigenlijk te kort is.
  • Het passief – die procedure werd dus gevoerd. Door wie? In de brief blijkt het de ‘ik’ van de schrijver te zijn, maar het begint zo wel heel erg abstract en onpersoonlijk.
  • Beslag is voor mij toch vooral iets waar je lekkere dingen van bakt, dus die betekenis moet ik eerst opzijduwen. Hoe je zo’n beslag kunt overschrijven (en waarom) is me nog wel ook wat abstract.

En zo puzzel ik dus met wat moeite wel een betekenis van deze zin bij elkaar (‘Ik heb voor deze zaak de procedure voor de onroerende goederen uitgevoerd tot aan de overschrijving van het beslag’ ofzoiets) maar dan weet ik dus nog niet wat er staat.

Dit is een vrij extreem voorbeeld, maar bij lange na niet het enige. Nou ben ik in dit geval niet de beoogde lezer – de brief is gericht aan een advocaat. Die zal er wel soep van kunnen koken. Maar de gewone burger die dit betreft, krijgt de factuur die erbij zit. En die heeft dus ook geen idee waar hij voor betaalt. En dat is toch lullig.

In het andere geval, andere advocaat ook, hebben we moeten bellen voor opheldering omdat de brief volgens ons twee strijdige boodschappen bevatte. De persoon aan de andere kant van de lijn was niet de advocaat zelve, die krijg je nooit zomaar te pakken, en ze snapte het zelf ook niet. Ze zou het navragen, en we wachten nog op antwoord….

Het lijkt me toch dat ze daar echt wat aan moeten gaan doen! Want dit heeft mijns inziens niets met ‘juridische waterdichtheid’ te maken. Dit is gewoon slecht. Juristen doen het soms wel anders lijken, maar soms is iets gewoon vaag, krom of fout, ook als het in juridisch jargon is opgeschreven.

Aankondigen: leesteken maakt uit

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het begint hier op mijn blog een hobby te worden: problematische aankondigingen spotten. Zie de vorige, met daarin een verwijzing naar nog eentje. Ik heb weer een mooie! Uit Schrijven Magazine dit keer – nogalliefst, ben ik geneigd te zeggen, maar ook daar zit ongetwijfeld wel eens een redacteur niet op te letten.

Dit is ‘m, op p. 6 van het nummer 3 (jaargang 21, juni 2017), in een stukje met ‘Schrijfgedrag’ als titel:

De vijf meest voorkomende problemen van beginnende schrijver zijn het schrijfontwijkend gedrag: te weinig tijd om te schrijven, overmoedigheid, perfectionisme en onzekerheid.

De opsomming begint bij de dubbele punt, en dan zie ik maar vier problemen, die bovendien niet alle vier onder ‘schrijfontwijkend gedrag’ vallen. Ik denk dat het simpelweg zo is dat de dubbele punt een komma had moeten zijn, en dat ‘schrijfontwijkend gedrag’ dus het eerste probleem is:

De vijf meest voorkomende problemen van beginnende schrijver zijn schrijfontwijkend gedrag, te weinig tijd om te schrijven, overmoedigheid, perfectionisme en onzekerheid.

Nou zijn het er weliswaar vijf, maar dan heb ik nog het idee dat er iets niet klopt, omdat  oorzaak en gevolg door elkaar lopen – want veel schrijfvermijdend gedrag komt voort uit perfectionisme en onzekerheid.

En zo rammelt er wel meer aan het stukje. Maar dat ligt niet zozeer aan de aankondiging. Daarvoor geldt dat ik deze post ook ‘een leesteken maakt veel uit’ had kunnen noemen!

 

 

Koekkoek!

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Als ik op vakantie ben geweest, plaats ik hier vaak daarna een talige observatie (zoals hier). Nou ben ik gewoon thuis, althans, ik ben wel twee weekends achter elkaar voor uiteenlopende leuke dingen de grens met Duitsland over geweest, zij het maar net: vorige week was ik in Bocholt, afgelopen weekend in Kranenburg en Kleef. Dat is allemaal op steenworp afstand van de Nederlandse grens.

Toch merk je dat in Bocholt minder dan in Kreis Kleef, en dat zit ‘m in de taal: voor zover ik begrepen heb, is de omgeving van Bocholt altijd Duitstalig geweest (nouja, altijd… voor zo lang als je Nederlands en Duits kunt onderscheiden van elkaar) maar die van Kleef tot in de 19e eeuw Nederlandstalig. Dat is nog te zien aan straatnaambordjes, zoals dit in het centrum van Kleef:

Wat het extra grappig maakt, naast de k te veel in Koekkoek, is dat me de dag ervoor in Nijmegen was opgevallen dat ze daar het woord gas gebruiken voor steeg (Pepergas, Keumegas). Talenkluts, de straten in die regio!
 

Piramidale moties op komst?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Voor liefhebbers van schrijven volgens het piramideprincipe: het is leuk om even te kijken naar de Twitter-timeline van (door mij gewaardeerde vakgenoot) Jeanine Mies.

Op 2 juni retweet ze een bericht van Liesbeth van Tongeren over dat een motie is aangenomen. De motie betreft het ontwikkelen van technologische oplossingen om smartphonegebruik in het verkeer te beperken.

Jeanine zet er meteen al bij dat de vorm van de notie niet met z’n tijd is meegegaan: het is een voorstel met twee argumenten, maar de argumenten komen eerst, dus dat is niet piramidaal. De vaste vorm van zo’n motie is bovendien zelfs één doorlopende zin, met standaardformules als  ‘gehoord hebbende de beraadslaging, overwegende dat’ en ‘en gaat over tot de orde van de dag’. Zo praat en schrijft verder niemand.

Liesbeth van Tongeren reageert op de tweet: of Jeanine iets beters weet. Op 9 juni tweet die niet alleen haar piramidale herschrijving (voorstel eerst, en dan de twee argumenten), maar ook een inhoudelijke analyse: de piramide legt bloot dat er een gat zit in de logica, dus dat de argumenten het voorstel niet precies afdekken. Ook dat gat dicht ze.

Van Tongeren reageert opnieuw, en wel enthousiast! Nouja, inhoudelijk klopt het nu niet helemaal meer, maar dat ligt eraan dat Mies een buitenstaander is én dat de oorspronkelijke tekst niet eenduidig was. Voor mij is dat heel herkenbaar en bovendien laat het zien dat je met behulp van het piramideprincipe zwakke inhoudelijke plekken in je betoog op kunt sporen – en verbeteren. Een groot pluspunt! 

De opzet met dictum eerst en daarna de argumenten, daar wil Van Tongeren wel eens mee experimenteren. Ik ben benieuwd, dus ik ga @jeaninemies en @groenliesbeth in de gaten houden!

 

Groot Dictee: liever kwijt dan rijk

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Even geleden was in het nieuws dat het Groot Dictee stopt. Ik had toen even geen gelegenheid om erover te bloggen, maar ik wil nu toch nog even zeggen dat ik daar niet mee kan zitten, dat ik het wel een opluchting vind eigenlijk.

Ik heb vanaf het begin moeite gehad met het hele verschijnsel, vooral omdat het de indruk wekte dat foutloos spellen onmogelijk is: zelfs de beste deelnemers maakten nog fouten. Maar spellen is helemaal niet zo heel moeilijk, want het grootste gedeelte van de dagelijkse woorden houdt zich braaf aan een paar simpele regels, en de gekke uitzonderingen weet je als je ze vaak gebruikt – als je fokker bent van przewalskipaarden, dan weet je hoe je przewalskipaard schrijft, anders niet, maar dan doet het er ook niet toe. Of je zoekt het even op (heb ik net ook gedaan), of je gebruikt de spellingschecker.

Daar komt nog bij dat al te veel aandacht voor spelling me niet zint. Er zijn hele volksstammen die ‘goed schrijven’ vereenzelvigen met ‘goed spellen’ en die dus mensen dat ze ‘niet kunnen schrijven’ terwijl ze alleen maar zwak zijn in spelling. Maar spelling is maar een piepklein onderdeel van schrijven, en – in tegenstelling tot het creatieve gedeelte – nog uitbesteedbaar ook. Jammer dat zo’n dictee deze mensen het gevoel geeft dat ze fout op fout stapelen. Nog meer schrijf-faalangst is niet waar zij op zitten te wachten.

Deze zelfde gedachten vond ik fraai verwoord in een opiniestuk in de NRC, door oud-deelnemers Pepijn Hendriks en Wouter van Wingerden. Zij deden zelf mee, maar vinden dat het dictee ‘de liefde van het grote publiek voor het Nederlands in de weg zit’. Dus: misschien een beetje abrupt einde en erg bepaald door de kijkcijfers, maar toch liever kwijt dan rijk.

Een simpel verband hoef je niet te expliciteren

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik houd van signaalwoorden en de meeste schrijvers mogen er best meer van gebruiken, maar ik weet: je kunt ook overdrijven. In de tekst die één van de studenten Tekstontwerp en persuasieonderzoek analyseerde komen er nogal wat voor, in de alinea onder de foto:

Deze damesschoen is ontworpen om pijlsnel te reageren op elke manoeuvre. Daarnaast heeft de ULTRABoostX een dynamische voetboog waardoor je een ultraflexibele pasvorm en bewegingsvrijheid ervaart. En Adidas heeft met deze fits like a glove-running shoe nog een aantal andere secret weapons uit de kast gehaald. Materialen waardoor de hardloopschoen net een pantoffel is. Neem bijvoorbeeld het materiaal STRETCHWEB, dat verwerkt is in de flexibele rubberen loopzool en zorgt voor een ongeëvenaarde demping. Daarnaast heeft de zool ook het materiaal Continental™ Rubber. En dat zorgt weer voor optimale grip op zowel natte als droge weggedeelten. Als laatste hebben we nog het TORSION® SYSTEM, dat zit tussen de hiel en voorvoet en biedt de nodige stabiliteit tijdens het hardlopen.

De lezers uit het lezersonderzoek reageerden negatief op zo’n overdaad. De structuur is te simpel om zo veel aanduiders te rechtvaardigen. Het is immers een doodgewone opsomming, met bijvoorbeeld als enige uitzondering op een en-en-en-relatie. Dat zie je ook aan de aard van de signaalwoorden: de ene zin naast de andere drukt al gauw daarnaast uit, dus dat is eigenlijk een heel slap signaalwoord.

Moraal: als de verbanden heel simpel zijn, hoef je ze niet te expliciteren. Die kunnen lezers wél zelf bedenken.

Dit is waarschijnlijk de laatste post over het college over overtuigende teksten. Misschien schiet me later nog wat te binnen, maar het vak zit erop: alle studenten hebben een voldoende gehaald en mijn werk is klaar. Ik heb het met plezier gegeven, er zelf ook veel van geleerd en er ook met genoegen over verteld op dit blog (draad)!

Mijn eerste pop-up workshop

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Afgelopen donderdag heb ik mijn eerste pop-up workshop gegeven. Zo hebben we het genoemd, het was een spontane actie bij een opdrachtgever met wie ik een vaste afspraak heb voor een aantal uren schrijfbegeleiding per maand. Er was niet veel redactiewerk, en er hadden wel een paar mensen gezegd dat ze behoefte hadden aan een introductie in het piramideprincipe.

Er is ’s ochtends een mail uitgegaan met een uitnodiging, en ’s middags gaf ik een workshop van ongeveer 1,5 uur, met twee deelnemers, en geheel à la carte. Dat was hartstikke leuk!

Toen ik ’s ochtends van huis ging, wist ik nog van niks, en ik had dus maar weinig materiaal bij me. Ik heb wel een paar dingen standaard bij me en online staan, en dat was genoeg om te kunnen laten zien. Als oefening hebben we een snelle piramide gemaakt met als hoofdboodschap ‘je moet led-lampen gaan gebruiken’ (in plaats van gloeilampen), en die deed het goed.

Of ik er zenuwachtig van werd, vroeg mijn contactpersoon en degene die het had bedacht en intern regelde. Neehoor, helemaal niet, ik vind het echt alleen maar leuk. Wat is er nou mooier dan 1,5 uur lang mogen praten over wat ik graag doe en waar ik goed in ben, met geïnteresseerde mensen?

Stijl: geen poespas graag

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik eindigde mijn blogpost van dinsdag over de vacature-in-straattaal met de constatering dat de formuleringen wat al te popi waren. Die opmerking kwam niet uit de lucht vallen. Ik was die dag ook bezig met het nakijken van de eindwerkstukken van mijn studenten van het vak Tekstontwerp en persuasie-onderzoek (draad), en als er één ding uit hun analyses naar voren komt, is het wel dat lezers al te gewild ‘leuk’ taalgebruik niet waarderen.  

Eén van de studenten heeft zich bijvoorbeeld gebogen over een nogal opzichtig commerciële blogpost over een hardloopschoen voor all the ladies in da house, met ook nog eens pompeuze woorden met veel hoofdletters voor het material (STRETCHWEB) en het type (ULTRABoostX). De lezers in het lezersonderzoek waren daar uitgesproken negatief over: ‘poespas’. Het leidde hen zelfs af van de inhoud (wat overigens misschien de bedoeling kan zijn geweest, maar dat terzijde).

Ook bij de Fluiten = niet meer instappen-tekst van de NS hadden de lezers kritiek op de belerende, soms wat infantiele toon (tegenover te allen tijde, alvorens en ten overvloede – vreemde stijlbreuken). Bij een tekst van Lindanieuws was er commentaar op het Engels (everyday heels) en op favo voor favoriet. In deze gevallen leidde het minder af, maar toch. En dit zijn nog maar de duidelijkste voorbeelden, niet eens alle.

Nou hebben we in het college niet de effectiviteit van de teksten gemeten, dus we weten niet of dit soort formuleringen mogelijk toch doorwerken op het gedrag van de lezer – want dat is wat de teksten beogen. Bovendien was het allemaal heel kleinschalig onderzoek. Maar mijn beeld is wel duidelijk: lezers waarderen ‘poespas’ in de formuleringen niet.

Schrijf maar gewoon. En oja: behandel lezers als weldenkende volwassenen.