Vuurdoop videotraining

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb vanochtend voor het eerst via videobellen een training-op-afstand gegeven. Meteen tamelijk in het diepe erin: een groep van 13, dat is vrij veel, en via Teams, dat als beperking heeft dat je steeds maar vier mensen op het scherm ziet. In de aanloop vond ik het spannend maar ik had er ook veel zin in: ik was benieuwd hoe het experiment uit ging pakken en ik keek uit naar deze belangrijke stap in mijn eigen leerproces.

Welnu: het ging goed, ik ben tevreden. Een paar inzichten:

  • Voorbereiden kost meer tijd. Dat was deze eerste keer helemaal zo omdat ik de werkvormen moest uitdenken, maar het blijft zo, denk ik. Deels omdat ik dingen klaar moet zetten om te laten zien die ik anders tussendoor schets op flap of whiteboard, en deels ook omdat ik ook vooraf dingen moet doen die ik anders in de trein doe (‘nog even naar de presentatie kijken’) of in de tijd tussen aankomst bij mijn opdrachtgever en begintijd (flappen met agenda en doel enzo maken). Er was zelfs nog één heel ander soort voorbereiding: m’n werkkamer netjes maken, zodat er geen afleiders in het camerabeeld zijn en het licht goed valt.
  • De techniek komt nauw en gelukkig ging dat allemaal goed; ik kreeg complimenten voor de stabiliteit van m’n verbinding. Kennelijk gaat dat ook wel eens anders! Ik blijf een beetje rommelen met me aanmelden bij Teams, maar als ik er eenmaal in zit, gaat het feilloos.
  • Eén oefening was een stuk intenser dan dat ik live ooit heb meegemaakt. Met een na- en een voordeel: die kostte veel meer tijd dan live én we kwamen veel verder. Dat kan aan deze groep liggen, maar mijn indruk was dat het er ook mee te maken had dat ze er letterlijk zo dicht bovenop zaten: met hun neus op het scherm.
  • De werkvormen die ik  had bedacht, pakten goed uit. Er zijn hier en daar nog wel wat nadere experimenteer-mogelijkheden, bedacht ik zelf en uit de groep kwamen ook nog goeie suggesties. Daar kan ik dus mee verder.
  • Stiltes zijn lastig, zowel voor mij om te laten vallen (dat mag ik dan ook meer doen) als om te interpreteren. Dus op momenten dat ik van die dingen zeg als ‘zijn er nog vragen?’  of ‘akkoord om het zo aan te pakken?’, dan moet ik even afwachten en dat is gek anders. Want ‘live’ kijk ik op zo’n moment rond en zie ik heel veel aan de lichaamstaal. Nu is het wachten of iemand zich meldt.
  • Het allergekst vond ik de pauzes: ineens loop ik met m’n koffie in de hand dan tegen manlief aan in plaats van tegen een deelnemer. Dat voelt geïsoleerder van de groep. Als we bezig waren, ervoer ik het juist wel als contactrijk.

Ik ben nu wel een beetje moe – het is gelukkig weekend!

 

Stippen op de horizon?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het is de laatste weken een gewoonte geworden dat ik hier iets schrijf over wat me opviel aan de formuleringen en vormkeuzes van de corona-persconferenties van de regering. Over die van gisteren zou ik ook inhoudelijk een boel op te merken hebben, maar hier dan de twee dingen die me vanuit mijn vak het meest opvielen. Ze komen samen neer op: de maakbaarheid is weer helemaal terug:

  • Het was lang en veel, met een hoge informatiedichtheid. Te lang, te veel – hier had visuele ondersteuning bij gemoeten. Die rol nemen de journalistieke media dan op zich, maar dan zie je meteen vervorming en versimpeling. Wat me opviel was bijvoorbeeld dat contactberoepen dan kappers wordt en dat de waarschuwing van de twee bewindslieden over dat het afhangt van hoe het virus zich ontwikkelt verdwijnt, waardoor de versoepeling – inderdaad – een routekaart wordt.
  • Er zaten veel consultantjargonwoorden (consultees) in. Vooral winstwaarschuwing, in control en de stip op de horizon vielen me op. Stip op de horizon is een van mijn allergiewoorden, laat ik dat bekennen. Maar het verbaasde me vooral ook omdat mijn indruk is dat als de coronacrisis ons met z’n alleen één ding geleerd heeft, het wel de illusie van stippen op de horizon is. We hadden met z’n allen tot begin maart talrijke stippen aan de horizon die daar zijn weggevaagd.

We kunnen kennelijk allemaal maar moeilijk stiploos leven, en nu geeft de regering ons weer stippen. Zullen ze een illusie blijken? De ontwikkeling van het virus is gister op geen enkele manier minder onzeker geworden immers. Het is een van de dingen waar ik me sowieso zorgen over maak, ook vanwege wat ik om me heen zie en hoor: hoop is goed, valse hoop op termijn slopend.

Eén stip op de horizon vond ik zelfs leugenachtig: De Jonge zei dat het volgens de pessimisten anderhalf jaar gaat duren eer er een vaccin is. O? Ik had juist begrepen: vijf jaar of langer, of zelfs nooit (zie bijvoorbeeld hier).

Tot slot: ik heb tijdens het gedeelte dat op NPO1 werd uitgezonden ook nog geturfd hoe vaak het aantal woord kwetsbaar er, met z’n varianten, in voorkwam, omdat dat me zo opvalt én ergert, vanwege de suggestie dat er ook onkwetsbaren zijn, ik schreef daar eerder over. Dat viel dit keer mee: vijf keer.

 

Pandamie-grafieken

Louise Cornelis Geplaatst op door  

De combinatie van de geboorte van een panda en de huidige pandemie leidde afgelopen weekend niet alleen tot de woordspeling pandamie, maar ook tot erg grappige grafieken waarin die van het RIVM echoën. Dick ter Steege van het CBS maakte er een paar op Twitter, en er kwam ook nog een reactie op met een voorspelling van de groei, compleet met logaritmische schaal – scroll op die Twitter-link naar beneden om die te zien. Hilarisch!

 

 

Frivool boek is eerste stap

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb op mijn bureau al wekenlang twee boeken liggen waar ik nog wat mee wilde doen op dit blog, maar dat was er even niet van gekomen. Vandaag toch maar de eerste. Ik moet ’t bijna weer opnieuw lezen! Nouja, lezen… het is meer bekijken. Het is namelijk een boek over zakelijk tekenen: Maak je punt, van Kim Ravers.

Echt weer zo’n boek waarvan ik meteen dacht: o, dat wil ik hebben! Ik ben zelf veel bezig met visualiseren, en ik heb bovendien in de loop der jaren goede ervaringen opgedaan met tekenaars, vooral cartoonisten. Met tekenen is volgens mij in een zakelijke context nog veel meer te doen. Ik was benieuwd welke mogelijkheden dit boek zou opperen.

Het is een leuk boek, vol met grappige plaatjes en aantrekkelijk vormgegeven. Er zit veel ‘lucht’ in,dus het is aangenaam bladeren. Het boek bestaat uit vier delen: context – methode – tekentechniek – toepassingen

In het contextgedeelte worden algemene communicatieprincipes en het nut van beelden goed uiteengezet. Dat ‘punt’, van ‘maak je punt’, betekent ook dat je puntige, kernachtige boodschappen moet formuleren, en pas daarna die kunt visualiseren. Daarmee concretiseer je ze, en versterk je de kracht van je boodschap. Tussen boodschap en beeld zit een experimentele, verkennende fase.

Prima – alleen wel heel erg globaal zo, en dat betekent eigenlijk weinig houvast. Ook het toepassingendeel verdiept amper, dat lijkt vooral meer van hetzelfde. Sommigen stukke in het tekentechniek-gedeelte zijn heel summier: over ‘kies je software’ gaat één alinea. Summier en globaal – mij biedt het weinig houvast. Er zijn methodes voor tekenen en visualiseren die dat beter doen en die diepgaander zijn, dus die beter laten zien hoe je met beelden nou echt tot probleemoplossing kan komen bijvoorbeeld (voorbeeld), alleen helaas bij mijn weten niet in het Nederlands.

De methode is ook niet heel streng, anders had Ravers denk ik zelf wel bloopers opgespoord zoals die op p. 88-89. Ze vat daar haar eigen DOT-methode (3 stappen) in 4 punten samen. Als ik het goed begrijp, is het eerste punt overkoepelend, maar dat is niet zichtbaar.

Waar ik ook moeite mee heb, is dat Ravers veel gebruik maakt van poppetjes-figuurtjes (zie haar site voor voorbeelden). In het deel over vormen nemen ze veel ruimte in en ze staan overal in het boek. Ze zijn grappig en speels, maar wat mij betreft wordt het allemaal daardoor een beetje te grappig en speels. Ik werk vaak in situaties waar weliswaar beelden een rol kunnen spelen, maar waarin een adviseur de plank mis zou slaan met grappige en speelse figuurtjes. Sterker nog: daar ken ik voorbeelden van, van dat misslaan. Eigenlijk is het tekenen me zo in het algemeen net wat te lollig. Dat oogt weliswaar leuk, maar helaas zijn niet alle boodschappen altijd lollig.

Het gaat mogelijk nog net iets verder: dat soort poppetjes, dat zijn Ravers’ poppetjes, het zijn háár tekeningen. Ik zie mezelf niet dat soort figuurtjes teken, dat past niet bij mij. De eenzijdigheid van de stijl van de figuren slaat mijn creativiteit zelfs een beetje dood: het boek prikkelt mij niet om het zelf ook eens te gaan proberen. De wat neutralere figuren gaan richting de SmartArt en andere conceptuele vormen van PowerPoint en daar hoef ik zelf potlood en papier voor te pakken. Dat is persoonlijk natuurlijk, misschien inspireert het anderen wel – en voor hen is er zelfs een werkboek bij. Maar om echt een ‘volledig handboek’ te zijn, zoals de ondertitel suggereert, hadden er veel meer voorbeelden van andere tekenaars, met hun eigen stijl, in moeten staan.

Alles bij elkaar valt het boek me zo toch een beetje tegen. Volledig handboek? Zeer zeker niet: te eenzijdig, te weinig houvast, informatiedichtheid te laag. Voeg daarbij de leutige tekeningetjes en dan vind ik het voor een zakelijke context allemaal net wat te frivool. Leuk om eens in te bladeren, maar ‘mijn’ adviseurs ga ik het niet aanraden.

In het Nederlandse taalgebied is het wel een eerste stap. Hopelijk volgt er meer.

 

Toch kritisch blijven

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik was hier de afgelopen weken steeds kritisch op de toespraak en persconferenties van Rutte, alleen of met anderen. Ik had kritiek op de metaforen, de helderheid, de spindokterij en de framing. Gister vond ik Rutte voor het eerst wél goed. Ik had voor het eerst als burger geen knoop in m’n maag of erger naderhand, en voor zover ik analytisch mee zat te kijken als tekst- en communicatiedeskundige had ik ook niet veel commentaar en vond ik het vooral goed hoe hij zijn persoonlijke worsteling toonde. Voor het eerst was er ruimte voor zichtbare onzekerheid, en precies dat had ik eerder zo gemist.

Dan nog blijven er wel vier vragen voor me over:

  • Voor welk deel van de Nederlandse bevolking was dit nog te begrijpen? Eerder leek me dat een deel van mijn wrevel werd veroorzaakt door de soms noodzakelijke versimpeling. Gister was minder simpel – Ruttes woorden al, maar toen kwam ook nog die hele verhandeling van Van Dissel erachteraan die ver boven vele petjes moet zijn uitgegaan. 
  • Waarom zijn sommige belangrijke groepen niet genoemd? De horeca is al pissig, las ik, en mij viel op dat Rutte bij de contactberoepen alleen de ‘luxeproblemen’ noemde: kapper, masseur, nagelstyliste. Maar contactberoepen, dat gaat bijvoorbeeld ook over fysiotherapeuten en opticiens. Die lang hun werk verbieden geeft serieuzere vervolgschade. Ik zou me kunnen voorstellen dat die zich ook weggezet hebben gevoeld.
  • Wat is precies de politieke motivatie in zo’n persconferentie? Ik las enerzijds al interessante kritiek over dat politieke motieven nu nopen tot voorzichtigheid omdat anders de politieke kop rolt – iets wat Rutte verhult door z’n beroep op het RIVM. Aan de keuzes voor versoepeling liggen natuurlijk wel degelijk ook politieke motieven ten grondslag. Wat mij dan ook doet fronsen, is de bijna-heiligverklaring van Rutte. Sowieso vind ik het frappant dat het kennelijk voor zijn populariteit nauwelijks een rol speelt dat we geconfronteerd worden met de problemen die onder zijn bewind zijn ontstaan, zoals de bezuinigingen in de zorg, wantoestanden in de verpleeghuizen, doorgeslagen flexibilisering van de arbeidsmarkt. Ik kan dat toch niet helemaal vergeten, en helemaal vertrouwen doe ik hem dus niet. Ook niet omdat het democratisch proces onder druk lijkt te staan (voorbeeld). Voldoende grond om kritisch te blijven.
  • Zijn er nog wel voldoende journalisten die dat ook doen, kritisch blijven? De vragen na de persconferentie waren natuurlijk bedroevend, de eerste was zelfs ronduit shockerend. Ik ben in het algemeen gerustgesteld geraakt door wat ik heb zien gebeuren aan kritische dingen rond de app, maar dat kwam eerst vooral van belangengroepen (voorbeeld). De kwaliteit van de journalistiek baart me wel enige zorgen. Het is ook een hele toer in deze tijd, want journalisten zijn ook burgers die getroffen worden door de corona-crisis. Ik schrijf het over mijn eigen dubbele pet hierboven ook al: ik heb ook al wel de ervaring dat het vakmens er even niet zo aan te pas kwam als de burger heftig reageerde. Dat heeft dan tijd nodig. Het slechtste wat er nu kan gebeuren, dat zag je ook aan het proces rond de app, is van alles haastwerk maken.

 

De nóg steilere leercurve

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Had ik vorige week nog zitten prutsen met webcam en briefjes, droeg collega Roy gister een veel simpeler oplossing aan: de briefjes digitaal verschuiven, zichtbaar op het gedeelde scherm. Gaat in PowerPoint prima natuurlijk. Ik zat in mijn hoofd te veel vast aan hoe ik het ‘live’ doe. Hij heeft al een hele serie video-trainingen gegeven, bij mij begint de vraag nu ook te komen. Het was goed om van hem te horen dat het bevalt. Cruciaal is de afwisseling in werkvormen, dat had ik ook al bedacht: af en toe je eigen gang kunnen gaan en niet naar een video hoeven kijken en luisteren. Wordt ongetwijfeld vervolgd!

 

Zonde van het puzzeltje

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Op nos.nl stond verscheen gister een interessant bericht over het verdwijnen van de solidariteit nu de grootste ‘coronapaniek’ afneemt en we mogelijk richting eerste, voorzichtige afbouw van de maatregelen gaan. Er staat echter een plaatje in waarvan mijn vak-handen gingen jeuken – met precies dit soort materiaal werk ik in de praktijk. Het vertoont kenmerken van de communicatie door experts – het is te zien dat de maker een heleboel in z’n hoofd heeft wat niet zichtbaar is geworden, en waar lezers dus naar moeten raden.

Dat is vooral te zien aan het ontbreken van structuur in de opsomming. Die bevat zeventien punten. Dat is sowieso veel, te veel – een onoverzichtelijke waslijst. De titel Waarom ‘opstart’ complexer is dan ‘lock down’ suggereert dat er zeventien antwoorden volgen op die vraag, en dat klopt deels, maar net niet helemaal. Het derde punt bijvoorbeeld, daar is iets impliciet, anders klinkt het juist als onderbouwing van dat het makkelijker wordt (‘meer beheersbaar’). De markeringen, allemaal hetzelfde, suggereren bovendien een lijstrelatie: alle elementen gelijkwaardig naast elkaar, als 17 losse redenen. Dat is niet zo, sommige horen meer bij elkaar dan andere. Het tweede punt bijvoorbeeld lijkt me een specificering van de ‘vele onzekerheden’ in het eerste punt. Dit is heel typerend: de maker heeft duidelijk een aantal gedachten één voor één opgeschreven, het logische verband daartussen zit in z’n hoofd, maar voor de lezer, die dat niet ziet, is het een puzzeltje.

Oplossing? Die kan ik niet zomaar aandragen, dat vergt vakkennis: de verbanden die ín dat deskundige hoofd zitten, kan ik ook niet raden. Maar ik zou de maker wel kunnen helpen ze expliciet te maken. Daartoe is het piramideprincipe een fraai instrument: er een simpele, kloppende vraag-antwoord-dialoog van maken, en gaandeweg categoriseren en hiërarchie aanbrengen.

Misschien is een aanknopingspunt de tekst in de tweet. Mogelijk staan daar de hoofdpunten of de categorieën: “Veel onzekerheden. Minder saamhorigheid. Verschil in persoonlijke situatie = verschil in risicobereidheid. Er is tijd = discussie, kritiek, twijfel.” Dat zijn vier punten, een stuk overzichtelijker dan de zeventien. En als je van de laatste twee de stukjes achter het =-teken  neemt, kan ik ze nog begrijpen als antwoorden op die waarom-vraag ook. 

De andere plek waar te zien is dat er meer in het hoofd van de maker zit dan dat zichtbaar is geworden, is de visualisering met rood-oranje-groen. Ik snap daar niks van. Ik snap de betekenis van de stoplichtkleuren niet in iets wat een ‘redeneerlijn’ moet zijn, ik weet niet waar de rondddraaiende figuren op slaan, en ik vind het zelfs grappig dat een ‘duidelijke redeneerLIJN’ in drie rondjes draait.

Dan komt er nog bij dat ‘afwegingskader’ een heel vaag woord is – de redeneerlijn resulteert in een afwegingskader? Daar ga ik heel glazig van kijken. Jammer, en ook een beetje een stijlbreuk met de zeventien punten, die ik helderder vind.

Oplossing? Nou, dit beeld weglaten, wat mij betreft – het voegt niets toe. Als je een beeld wilt toevoegen, bepaal dan eerst goed wat dat moet uitdrukken. Daarvoor moet je, denk ik, een knoop doorhakken tussen de twee hoofdgedachten waarop de pagina nu hinkt: is het analyse (‘waarom complexer?’) of advies (‘complexiteit vergt duidelijke redeneerlijn’). Vervolgens zou het beeld ofwel complexiteit ofwel een écht duidelijke lijn moeten uitdrukken. Of allebei, op twee pagina’s. Dat zou ook helpen voor de leesbaarheid. 

En nogmaals: ik doe dit niet om in een grote crisis te zitten zeuren over de vorm. Ik doe dit omdat heldere communicatie essentieel is – cruciaal gaat zijn in die inderdaad zeer complexe opstartfase, waarin beleidsmakers inderdaad zo’n heldere redeneerlijn zullen moeten presenteren om voldoende draagvlak te krijgen. Ik las elders al dat alleen ‘houd vol’ roepen ’t niet gaat worden de komende tijd.

En ik doe dit ook omdat Marco Zannoni zulke interessante dingen zegt dat het zonde is om die in een puzzeltje te verstoppen.

 

Buienradar aangepast

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Helaas heb ik niet op tijd een screenshot gemaakt en nu is het helemaal weg, maar tot mijn vreugde was de gekke oproep op de Buienradar-app een paar dagen precies zo aangepast als ik vorige week adviseerde: met Voorkom…. Veel beter!

Ik zag het en dacht: ik schrijf er maandag wel een stukje over. Maar nu is de app weer als vanouds, zonder die oproep. Ook prima trouwens. Alleen kan ik mijn gelijk nu helaas niet bewijzen…

 

Steile leercurve

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Er zijn weinig periodes in mijn leven waarin ik zo snel zo veel geleerd heb als in de afgelopen weken. Dat varieert van kennis over virussen en hun verspreiding tot de reacties van mezelf en anderen op de coronacrisis, van meer inzicht in framing, data-visualisatie en gedragsbeïnvloeding tot weten welke partijen onze privacy behartigen – nodig vanwege de op handen zijnde app, waar ik me zorgen over maak, maar ook voor videobellen.

Videobellen met iets anders dan Skype was nieuw voor me. Zoom was in één klap populair, maar ook negatief in het nieuws vanwege de privacy-problemen. Inmiddels heb ik wat geëxperimenteerd met Jitsi, dat gaat goed. Voor wie zich erin wil verdiepen: dit zijn nuttige informatiebronnen: keuzehulp van de Autoriteit Persoonsgegevens, wegwijs van Bits of Freedom,  en een overzicht van VPNGids.

Vanmiddag ben ik bezig geweest met leren hoe ik één van mijn werkvormen via videobellen kan aanbieden. Het gaat daarbij om het op een bepaalde manier neerleggen van taken (ik treed even niet in detail om niet te veel weg te geven). ‘Live’ gaat dat met briefjes op de grond of op een tafel, waar iedereen aan meedoet en rond staat. Ik had bedacht dat ik het neerleggen doe, in zicht van de camera, op aanwijzingen van de deelnemers. De opstelling vergt wat creativiteit maar is gelukt – de webcam hangt op z’n kop aan het krukje:

Zo krijg ik wat op de grond ligt scherp, maar de briefjes die ik gewoonlijk gebruik, zijn dan te groot. Dus heb ik de inhoud veel kleiner geprint en uitgeknipt. Mijn trainingsmateriaal bestaat nu uit een boel piepkleine fliedertjes papier.

Gelukkig hoef ik daar niet mee te reizen, maar toch: hoe houd ik ze bij elkaar? Ik bleek nog een blikje te hebben, van heel vroeger, daar passen ze precies in. Dat blikje is me dierbaar: er staat één van mijn eerste literaire helden op: Pieter Konijn!

 
 Zo heb ik dus ook geleerd hoe nuttig een oud blikje is en hoe ik een deel van mijn training via video kan aanbieden. Het duurt nog heel even, maar dan ga ik er voor het eerst mee ‘live’: experimenteren hoe het gaat, trainen op afstand. De leercurve loopt dus nog door.