Ik roep wel vaker dat het dertig jaar kost om echt goed te leren schrijven. Zo lang kost het om alle lagere vaardigheden zo goed te beheersen en zo verregaand geautomatiseerd te hebben dat je voldoende ruimte in je hoofd overhoudt om je een voorstelling te maken van hoe de lezer je tekst leest. Afgelopen zondag ervoer ik wat die automatisering inhoudt.

Even vooraf: ‘hoog’ en ‘laag’ is een metafoor als het gaat om vaardigheden. Wat ik ermee bedoel, en wat er in het algemeen mee bedoeld wordt als het gaat om schrijven, is dat de ‘lage’ vaardigheden technisch van aard zijn, zoals bijvoorbeeld het fysieke schrijven zelf, spelling en interpunctie. Die zijn bij de meesten van ons al van jongs af aan geautomatiseerd. De ‘hoge’ vaardigheden zijn strategisch: structureren, argumenteren, overtuigen, e.d. Die worden nooit helemaal automatisch, maar je kunt er wel routine in krijgen. Ertussenin zit nog van alles, bijvoorbeeld formuleren en alinea’s maken. Als je schrijft, doe je dat allemaal tegelijk; ben je op al die niveaus bezig. Vandaar dat schrijven één van de meest cognitief complexe taken is die wij mensen uitvoeren. Al komen lang niet alle schrijvers ooit toe aan de allerhoogste, dus die van je zo inleven in je lezer dat je je schrijven daar helemaal op afstemt.

Afgelopen zondag was ik met een vriendin in het Nijmeegse MuZieum. Eén van de dingen die je daar kunt doen, is schrijven in braille: met de hand en op een speciale typmachine. Mijn ervaring met braille is nul komma nul, maar ik vond het leuk om te proberen. Ik wilde een kaartje schrijven voor manlief thuis.

Het begon er al mee dat ik dan dus niet veel beters wist te bedenken dan clichés. En tot mijn verbazing lukte het schrijven helemaal niet. Of nouja, ik kreeg wel letters op de goede plek, maar ik maakte een paar heel suffe schrijffouten. Zo schreef ik met de hand ‘live’ in plaats van ‘lieve’  – die e gewoon straal vergeten. Op de typmachine schreef ik ‘ik hou vou’, dus toen was ik zonder het te merken van het ene woord in het andere overgegaan (die versie heb ik maar weggegooid).

Het MuZieum is vooral gericht op het ervaren van hoe het is voor blinden en slechtzienden (dat doen ze super trouwens!). Dit was voor mij echter ook een ervaring in hoe het is als je die heel basale vaardigheid van letters maken nog niet beheerst. Ik moest me zo concentreren op waar welke puntjes moesten komen dat ik niet eens meer hersenruimte overhield om woorden goed te schrijven!