Zoals aangekondigd gaf ik vorige week een workshop voor Tekstnet, de beroepsvereniging voor tekstschrijvers. Met zo’n twintig deelnemers hebben we de beginselen van het piramideprincipe doorgenomen, met de nadruk op de eisen aan de logica die dat principe stelt. Ik gebruikte voorbeelden uit mijn trainingen: oefeningen en werk van deelnemers.

Aan het eind hebben we een rondje gemaakt waarin ik vroeg wat het piramideprincipe voor een tekstschrijver kan opleveren. De meningen daarover verschilden, wat zeker ook te maken heeft met de genres waarin de tekstschrijvers werkten: voor rapporten is het kant-en-klaarder bruikbaar dan voor, zeg, voorlichtingsteksten. Sowieso komt het pas helemaal tot bloei bij communicatie aan kleine groepen of zelfs maar één lezer, zodat je de hoofdboodschap precies op diens belang kunt afstemmen. Hoe groter en diverser de lezersgroep, des te meer moet je je behelpen – maar sowieso is schrijven voor een grote, diverse groep lastiger.

Drie lijnen herinner ik me verder in de reacties:

• Voor sommige deelnemers kwam dat in de buurt van wat ze toch al doen, ook al kenden ze het principe niet. Dat is logisch natuurlijk: het piramideprincipe is een explicitering van procedures die goede schrijvers al dan niet bewust toepassen. Die explicitering is nodig om de methode te delen met andere mensen, en dat is weer handig als je samen schrijft (gedeeld begrippenkader), of als je iemand anders goed structureren wil aanleren (want niet iedereen doet het toch al – je moet er toch echt wel een heldere denker voor zijn). Bovendien is het piramideprincipe gebaseerd op aloude inzichten uit de retorica en de journalistiek, die door Minto zijn samengenomen en verfijnd – maar helemaal nieuw of anders is het zeer zeker niet.
• Het thema dat hier de afgelopen weken steeds terugkomt, dook ook weer op: de nauwe relatie tussen structureren en denken, die maakt dat structureren een inspanning is en blijft. Een enkele deelnemer had van mij kennelijk een trucje gehoopt te leren waardoor structureren geen inspanning meer is. Maar dat trucje kon ik niet geven, sterker nog: ik ben ervan overtuigd dat het niet bestaat. Voor een aantal kwam dat ook als een opluchting: dat structureren zo lastig kan zijn, is niet je persoonlijke probleem.
• Het meest bruikbare element van het piramideprincipe zijn de eisen die het aan een structuur stelt, zodat die transparant en logisch wordt. Dat overzicht, met van die eisen als ‘geen gaten, geen overlap’ (‘MECE’), is volgens mij uniek en je kunt het dus gebruiken als checklist – sowieso, of als je vast zit met een structuur.