In Onze Taal van deze maand staat en leuk artikel over ‘boemboewoede’: de irritatie die de tekst op verpakkingen van artikelen op kan wekken. Op boemboe van Conimex staan oosterse spreuken, die de schrijver van het artikel, Arjen van Veelen, woedend maken, om hun inhoud en om hun rare plek: Conimex dat aan Confucius-achtige inzichten doet, dat is een tang op een varken.

Nou heb ik ook zo mijn irritaties, ik beschreef er de afgelopen tijd al één over een flesje van Bloem, en later mijn vreugde toen er verbetering bleek te zijn (***kuch***). Naar aanleiding van het artikel realiseerde ik me dat ik op dit weblog nog nooit over mijn grootste irritatie heb geschreven, want die bestaat al veel langer dan dit weblog. Al meer dan twintig jaar zelfs, want zo lang is het minstens geleden dat mijn tandarts me adviseerde om met een specialse tandpasta voor gevoelige tanden te poetsen, ‘Sensodyne’ geheten.

Zo gezegd, zo gedaan, en vanaf het begin (als ik het me goed herinner) tot op de dag van vandaag heb ik aangekeken tegen de volgende opsomming, in deze versie afkomstig van m’n huidige tube Sensodyne Whitening:

Sensodyne whitening:

• Legt een beschermend laagje rond de tandhalzen.
• Pijnprikkels kunnen de zenuw niet meer bereiken.
• Versterkt het tandglazuur en helpt (wortel)cariës te voorkomen.
• 2 X per dag poetsen zorgt voor een blijvend resultaat 
• Verwijdert veilig aanslag en geeft de tanden hun natuurlijke witheid terug. Bovendien helpt Sensodyne Whitening de aanhechting van nieuwe aanslag voorkomen.

In die twintig jaar is de bullet enorm opgerukt, en is het algemeen gebruik om hem niet meer alleen voor echte opsommingen te gebruiken, maar voor elke nieuwe gedachte of zin – kijk maar hoe enkele kranten het belangrijkste nieuws tot twee of drie bullets inkorten, of zie vrijwel elke Powerpointpresentatie. De betekenis van een bullet is verworden tot iets vaags als ‘dit had ik ook nog bedacht’.

Toch ben ik nog van de puriteinse leer: een bullet is een opsommingsteken, en dat zet je alleen voor leden van een échte opsomming. Die leden horen van dezelfde orde te zijn, en daarom ook van dezelfde grammaticale vorm. Een teken dat alleen maar ‘dit had ik ook nog bedacht’ betekent, voegt helemaal niks toe. Sterker nog: het versluiert. Het versluiert complexe relaties tussen de zinnen – en ik heb net in mijn vorige blogpost betoogt dat het helpt om relaties expliciet te maken. Een bullet is daarvoor niet het geëigende middel. Of liever gezegd: een bullet is daarvoor een geweldig middel, maar dan moet de relatie er wel één zijn van ‘volgende element in opsomming’.

Bij Sensodyne gaat het op alle fronten mis. De opsomming klopt inhoudelijk noch grammaticaal. In deze versie valt me vooral de bovendien op in de laatste bullet: hé, daar is ineens wel een relatie geëxpliciteerd, en nou juist één die een opsommend verband aanduidt. Dáár had nou juist een bullet voor gemoeten! De paar keer en in de tekst doen me ook zoiets vermoeden, al denk ik daarbij ook een keer dat de relatie complexer is dan simpelweg en: tussen ‘verwijdert veilig aanslag’ en ‘geeft de tanden hun natuurlijke witheid terug’ zit volgens mij een oorzaak-gevolg-relatie. De meest complexe verdoezelde relatie zit tussen de eerste en de tweede bullet.

Al met al kom ik tot de volgende herschrijving:

Sensodyne whitening:

• Legt een beschermend laagje rond de tandhalzen, waardoor pijnprikkels de zenuw niet meer kunnen bereiken.
• Versterkt het tandglazuur.
• Helpt (wortel)cariës te voorkomen.
• Geeft de tanden hun natuurlijke witheid terug door veilig aanslag te verwijderen.
• Helpt de aanhechting van nieuwe aanslag te voorkomen.

2 X per dag poetsen zorgt voor een blijvend resultaat!

En dat sta ik dus al ruim twintig jaar regelmatig te bedenken, bij het tandenpoetsen!