Afgelopen vrijdag hebben de studenten in het college over overtuigende teksten (draad) geoefend met het afnemen van een pre-test. Ze ervoeren zelf wat mij ook weer opviel: dat het leuk is om met andere lezers te praten over een tekst. Leuk én nuttig, want andere lezers zien echt andere dingen dan jij, ook al heb je nog zo grondig studie gemaakt van de tekst.

De methode voor pretesten die we gebruiken is de plus-min-methode. Lezers zetten dan tijdens het lezen plusjes en minnetjes in de tekst bij passages die positief of negatief opvallen, en naderhand stelt de onderzoeker daar open vragen over. Je krijgt zo idealiter een goed gesprek over de tekst en over de leeservaring van deze ene lezer.

De lezers in deze pre-tests lijken nog eens meer op elkaar dan ‘echte’ lezers, want het zijn allemaal studenten van hetzelfde vak, en ze hadden elkaars teksten ook al wel eens eerder gezien, dus ze waren niet meer onbevooroordeeld. Desalniettemin waren er toch wel tegengestelde leeservaringen, naast een heleboel gelijksoortige – voor zover ik gehoord heb, ik heb hier en daar meegeluisterd.

Wat het mij opnieuw leert, en wat ik heel vaak zeg:

• Leg altijd alle belangrijke teksten aan minstens één ander iemand voor. Een buitenstaander ziet écht andere dingen dan jij!
• Houd voor ogen dat lezers verschillen. Wat de een okee vindt, daar ergert een ander zich aan. De kunst van goed schrijven is door die verschillen heen schipperen. Gister kwam daar nog een voorbeeld van ter sprake bij een training die ik gaf: moet een rapport een inhoudsopgave hebben? Nou, van mij als lezer hoeft dat niet per se, ik sla die meestal over. Maar andere lezers doe je er wel een plezier mee. En daarom moet er dus inderdaad wél een inhoudsopgave in een langer rapport. Omdat je een deel van de lezers ermee behaagt, en anderen kunnen ‘m makkelijk overslaan.