… dit soort lange aanlopen je betoog minder stellig maken.

Goed, en nu in normale woorden: in Tekstblad (2009, nr. 2) staat een interessant artikel over de verschillen in stijl van speeches over integratie tussen Vogelaar en Wilders. Naast retorische verschillen zoals de gebruikte metaforen (voor Vogelaar is integratie een gemeenschappelijke reis; voor Wilders oorlog) gaat het ook over verschillen in de grammatica.

Het verschil dat mij het meest trof, was het gebruik van hoofd- en bijzinnen: bij Wilders staat het standpunt in de hoofdzin, bij Vogelaar in de bijzin, voorafgegaan door een hoofdzin als ‘ik denk dat’ of ‘we kunnen constateren dat’. Van beiden een kenmerkend voorbeeld:

Vogelaar: Wij kunnen constateren dat onze samenleving snel verandert (…).
Wilders: Voorzitter, de Koran is een opruiend boek (…).

Effect hiervan is volgens het artikel dat Vogelaar haar standpunten expliciet presenteert als haar visie op het integratievraagstuk. Dús laat zij de mogelijkheid open dat er ook ándere visies zijn: er is in haar formuleringen ruimte voor discussie en onderhandeling. Die ruimte is er bij Wilders juist niet: bij hem zien de standpunten eruit als feiten. Dat maakt zijn betoog stelliger.

Wat leren we hier nu van voor zakelijk schrijven?

1. Als je wilt overtuigen en krachtig over wilt komen, durf dan te schrijven zonder aanloopjes als ‘er kan geconcludeerd worden dat’. Kom gewoon meteen ter zake, in ferme hoofdzinnen. Dat kan ook rustig zonder dat je er een Wilders van wordt – alles hangt af van de inhoud van je standpunt natuurlijk.
2. Als je mensen ruimte wilt bieden, dus bijvoorbeeld als je schrijft om discussie op te roepen, gebruik dan juist wél aanloopjes als ‘ik denk dat’. Zo bied je ruimte voor andere meningen. Ook dat kan zonder dat je er een Vogelaar van wordt, of liever gezegd: zonder dat je er à la Vogelaar voor aan de kant gezet wordt. Ook dat is een kwestie van goede inhoud, duidelijk maken dát het je om discussie te doen is, en van af en toe die aanloopjes weg te laten en wel stellig over te komen. Doseren is de kunst!

Bron: ‘Het hoofdzinnenbeleid van Wilders’. Door Maarten van Leeuwen, in Tekstblad 2009 (2), p. 6-11.