Het mag wel wat minder
In verschillende situaties (werk, privé, politiek) heb ik de afgelopen dagen teksten onder ogen gekregen waarvan ik dacht: véél te lang. Het mag echt wel wat minder.
Ik heb geen bezwaar tegen lange teksten. Maar mijn leesinspanning moet wel wat opleveren. Mijn probleem met de lengte van de zakelijke teksten van de laatste tijd was vooral dat er heel veel blabla in stond – inkt op de pagina maar weinig informatie, of wel informatie zonder betekenisvolle strekking voor mij of mogelijke andere lezers.
Te lange teksten is een typisch symptoom van de mismatch tussen lezen en schrijven. Niemand zegt als lezer: goh, wat jammer dat dit rapport zo kort is, ik zat er net zo lekker in. Maar als die lezer gaat schrijven, wordt de tekst vaak toch onnodig lang. Het is een moeilijk te onderdrukken neiging die maar deels te maken heeft met pure schrijfvaardigheid. Het is meer een mentaliteits- en bewustzijnskwestie.
Waarom schrijven mensen toch zo veel? Ik kan de volgende redenen bedenken:
- De schrijver is zelf nog niet uitgedacht en dumpt alles wat mogelijk relevant is op papier. Dit viel me recent echt op: het leek soms wel alsof de tekst een lange aanloop nam die dienst deed als warming-up voor de schrijver. Alle uitgangspunten, de historie, overwegingen, relevante andere ‘beleidskaders’…. in één geval was ik daarop afgehaakt en had ik niet gezien dat het interessantste gedeelte, jawel, in de bijlage stond, helemaal achteraan. Echt waar! Dit is het punt waar het piramideprincipe en ‘hoofdboodschap voorop’ op aangrijpt. Oftewel: dit is een schrijfvaardigheidskwestie, of kan dat zijn. Je kunt op dit punt goed beter leren schrijven, maar dan moet je dat nog wel willen en doen natuurlijk.
- Het timmert de tekst juridisch alvast dicht, ook al is dat nog niet aan de orde.
- De schrijver streeft naar volledigheid.
- De schrijver trekt er een rookgordijn mee op – het is stiekem niet de bedoeling dat de tekst helder en lezergericht is, of elke lezer kan er wel wat van diens gading in vinden.
- Het ‘hoort’ zo, ‘zo doen we het altijd’ – een beleidstekst hoort nou eenmaal een lange aanloop te hebben bijvoorbeeld. In sommige gevallen gaat het zelfs om copy-paste van een eerdere editie.
- Een kortere tekst zou voor het gevoel van de schrijver niet serieus genomen worden – hangt samen met statusangst, dus dat de schrijver zelf niet serieus genomen wordt dan.
- Het maakt de tekst generiek en dus vaker bruikbaar: in verwante andere situaties kun je volstaan met alleen de kern te veranderen.
- Het houdt zichzelf in stand in de zin van: als de tekst uitdijt, moeten er dingen bij om het behapbaar te maken, zoals een inhoudsopgave, inleiding en hoofdstukindeling. Dat zijn weliswaar manieren om de tekst toegankelijk te maken voor de lezer, maar als het allemaal al vrij nietszeggend is, voegt dat ook nietszeggend volume toe. Denk aan een hoofdstuk met als titel ‘Overige aspecten’ – en dat staat dan dus ook in de inhoudsopgave. Heb je niks aan.
Als jullie nog andere redenen weten waarom teksten uitdijen, hoor ik ze graag.
-slechte toets door redactie/meelezers;
-gebruik AI;
Wat ik hinderlijk vind: een veel te lange tekst met ook nog een keer veel (irrelevante) hyperlinks erin. Dan zie ik helemaal de structuur niet meer.
Ah, ja, dank, Robin! AI had ik niet aan gedacht, maar ik heb zelf de ervaring dat teksten daarvan nogal uitdijen. Misschien is dat zelfs wel de belangrijkste oorzaak dat het me recent zo opvalt.
En meelezers, ja, zeker ook. Ik zou niet willen zeggen dat zij dan slecht toetsen, ik zou eerder zeggen: onbeholpen verwerking van de inbreng van meelezers door de schrijver. Ik vind dat de schrijver feedback naast zich neer moet durven leggen en verantwoordelijk is voor goede eindredactie. Maar dan blijft zeker een feit dat hoe meer ‘insprekers’, des te langer wordt de tekst.
‘Status’ is te ongedifferencieerd. Een behoefte om ‘gehoord’ te worden, speelt zeker mee.
Eigenlijk heb ik ook een probleem met de veel te korte teksten, omdat die vragen oproepen, die niet beantwoord worden. Bijv. een simpele tekst: Ik heb vorige week een heel eind gefietst en morgen ga ik naar de bioscoop. Voor volgend jaar heb ik alvast een reis naar Engeland geboekt.
Vragen: hoelang is een heel eind, waar naartoe en was het fijn. Welke film ga je zien en ga je alleen? Waar in Engeland ga je naartoe?
Daarnaast heb ik een probleem met onnodige Engelse woorden, omdat ik telkens moet opzoeken wat ze betekenen. Daar heb ik geen probleem mee als het om een kennelijk bekend persoon gaat, die ik niet ken.
De vraag is wat is voldoende en wat is overbodig?
Was het niet Godfried Bomans die onderaan een brief aan een vriend schreef:”Ik had u een korte brief willen schrijven maar het ontbrak mij aan de tijd.” ?
Ja, die uitspraak ken ik, die citeer ik heel vaak! Hij is van Blaise Pascal, zie https://lhcornelis.nl/schrijftips/pascal-geen-tijd-voor-kort/
Heb je al eens geprobeerd om zo’n lange teksten door AI te laten samenvatten?
Vooral teksten die je al gelezen hebt, zodat je kunt beoordelen hoe goed de samenvatting is!
Ikzelf heb daar nog geen ervaring mee, in feite wil ik er niet graag aan, maar ik ben wel benieuwd of dat een beetje werkt 🙂
Waarom mensen zoveel schrijven? Ik denk dat je eerste punt vaak klopt, of wellicht deze variant ervan: Mensen beginnen snel aan een tekst zonder eerst een outline te maken, en als hij “klaar” is hebben ze geen tijd meer om er nog eens grondig doorheen te kijken of er veel aan te veranderen. Laat staan flink in te korten, want dat is zonde van het vele werk!
Belangrijkste oorzaken kortom: jachtigheid en daardoor ook gebrek aan tijd om wat afstand te nemen.
Geen tijd hebben of maken voor de revisie (dus: onvoldoende schrijfprocesbeheersing) herken ik zeker, en dat inkorten ‘zonde van het vele werk’ is ook – dat is een variant op de weerstand tegen ’to kill your darlings’. Dat kan zeker ook een rol spelen.
Ik ben heel terughoudend in het gebruik van AI en zelf een handige lezer, dus ik wil zelf AI niet als leeshulp gebruiken. Wel staat er al een tijdje een training ‘kortere stukken schrijven’ gepland bij een van mijn opdrachtgevers, en daarin speelt AI wel een rol. Een jury gaat de ingekorte stukken beoordelen, zowel van de menselijke deelnemers als van AI. Ik ben benieuwd wat daar uit gaat komen. De training is alleen al een paar keer verzet en nu naar het nieuwe jaar geschoven, dus het vraagt wat geduld.
Dit gaat over het door mensen schrijven van lange teksten. Alsdan is elke verwijzing naar kunstmatige intelligentie (KI) overbodig.
‘Schrijven = schrappen’ is bij jouw eigen tekst ook niet aan de orde geweest. Bijvoorbeeld: neem je opsomming. Gebruik alleen kernwoorden. Lezer is niet dom.