Ik had het afgelopen donderdag best moeilijk met college geven. Ik had woensdag de verkiezingsuitslag als enorme schok ervaren en was daar donderdag nog brak van. En dat terwijl het college over politiek ging. Nouja, het ging over het gebruik van de eerste persoon meervoud (we, wij, ons, onze). Dat zijn best wel vage woorden: ze kunnen van alles betekenen. Ze verwijzen naar ‘spreker + groep’, maar wie is die groep precies? Dat is afhankelijk van de context.

De politiek is zo’n context, en een interessante. Het artikel dat op het programma stond ging over we in interviews en een debat rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2008. In hun weekopdracht moesten de studenten zelf een voorbeeld aandragen van een slogan met die woorden, politiek of commercieel. De meeste voorbeelden waren politiek, niet toevallig gezien de timing, en overigens ook de interesse van veel van de studenten. ‘Minder ik, meer wij’ van het CDA was de meest frequent voorkomende in de totale verzameling die de studenten aanleverden, maar ook de PVV kwam erin voor.

Enkele studenten hadden zich afgevraagd of wij een populistisch woord is, mede door extreme voorbeelden. In mijn eigen collegemateriaal zat een ronduit racistische (vind ik) van Vlaams Belang: ‘Eerst onze mensen’, voorzien van een plaatje met hoogblonde mensen (moeder en kind). Van de PVV was het ‘Onze cultuur, trots, vrijheid; ons Nederland’ en ook ‘Hún Brussel, óns Nederland’.

Tsja, wat moest ik daar nou over zeggen, met zo veel chagrijn in mijn lijf? Ik ben er maar eerlijk over geweest, dat ik er moeite mee had. Het bleek wel natuurlijk dat je met wij kunt suggereren dat er mensen zijn die erbij horen en mensen die er niet bijhoren. De precieze grens wordt alleen maar gesuggereerd.

We zijn vervolgens de partijen langsgelopen met de voorbeelden van de studenten, met als vraag dus in hoeverre wij in slogans een populistisch dingetje is. Nou, misschien wel. Eigenlijk is dan misschien het allerergste dat de VVD met zoiets als ‘In Rotterdam spreken we Nederlands’ (2014) ook meedoet. Zo worden populisme en racisme salonfähig.

Die wij van het CDA bleek trouwens poly-interpretabel: tegen de polarisatie, tegen het hyperindividualisme van het huidige kapitalisme, tegen het geruzie in de eigen partij, of voor de meer reactionaire gemeenschapszin? Afhankelijk van je interpretatie is het wel of niet een aantrekkelijke slogan. De veelheid van interpretaties zou ik als positief interpreteren (voor elk wat wils), maar de verkiezingsuitslag laat iets anders zien. Misschien is-ie te vaag?

Ik had woensdagavond meegeschreven met voorbeelden van wij uit de reacties van de lijsttrekkers op de uitslag. De meeste gevallen betroffen ‘ik en mijn partij’ die bijvoorbeeld hun best zouden gaan doen of zouden gaan evalueren – dat ligt nogal voor de hand.

Timmermans’ wij in ‘wij laten in Nederland niemand los‘ raakte me. Dat is toch echt een heel ander wij dan het populisitsche. Gelukkig is dat er ook nog.