Museums?
Iets over een taalnorm dit keer. Ik kreeg een vraag waar ik zelfs na zoeken geen precies antwoord op kon geven, frustrerend is dat altijd. Als iemand die dit leest, weet hoe het precies zit, hoor ik het graag.
De vraag was sinds wanneer museums een acceptabele meervoudsvorm is. De vraag kwam van een jong iemand die op school had geleerd dat het toch echt musea moest zijn. De aanleiding was dat ze mij het woord forums zag schrijven.
De huidige norm is dat een aantal aan het Latijn ontleende woorden twee meervoudsvormen hebben: de Latijnse (musea, fora) en de vernederlandste (museums, forums). Maar sinds wanneer dat is, geen idee. Het enige wat ik kon nagaan was dat in mijn oude Groene Boekje uit 1990 de vernederlandste meervouden al staan opgenomen, maar dat in mijn Van Dale uit 1984 alleen musea. Dat zou kunnen betekenen dat museums mag sinds de tweede helft van de jaren tachtig, of dat Van Dale een grotere voorkeur heeft voor de Latijnse vorm, misschien wat strenger of ouderwetser is. Preciezer kan ik de vraag niet beantwoorden.
Ik kan er wel nog wat over uitleggen. In het algemeen is het zo dat leenwoorden zich gaan gedragen naar de Nederlandse regels. De mate waarin varieert wat met de mate van inburgering van het woord, en er wringt soms wel wat mee, bijvoorbeeld in de spelling. Geüpdatet vind ik bijvoorbeeld een draak van een woordbeeld, en ik worstel regelmatig met samenstellingen met Engelse delen erin – laatst nog, de trail mix wedstrijd (trail mix-wedstrijd? trailmixwedstrijd? – en als je denkt: wat is dat in vredesnaam, dan kan ik zeggen: dat lees je hopelijk over niet al te lange tijd in mijn boek Afzien voor beginners over mijn Afrika-reis).
Dus dat museums geaccepteerd en goed wordt, is niet zo gek. Meervoudsvorming vernederlandst. Alleen, dat had bij zo’n oud leenwoord, veel ouder en ingeburgerder dan update en trail mix, al lang geleden kunnen gebeuren. Bijzonder is dus niet dat museums mag, maar dat musea het zo lang heeft volgehouden en nog steeds mag.
Waarschijnlijk is dat vooral een statuskwestie: Latijnse meervouden zijn ‘sjiek’, je moet ervoor naar school gegaan zijn. Met musea kon je je onderscheiden van het plebs dat het ‘verbasterde’ tot museums. Door middel van taalgebruik je komaf laten zien is van alle tijden, maar wat er in de tweede helft van de twintigste eeuw is gaan veranderen is dat er ook op taalgebied sprake was van democratisering. Zo werd het steeds minder belangrijk om in het openbare leven ABN te spreken, bijvoorbeeld in het onderwijs en op radio en tv. Sterker nog: de term ABN verdween. Als we nu opnamen horen uit de jaren ’50, klinkt dat vreemd formeel en stijf.
En met die democratisering werden ook de normen van de bovenklasse minder dominant. Daar wordt nog steeds veel over geklaagd en gemopperd, want wat je wel niet allemaal aan ‘fouten’ hoort tegenwoordig… groter als, hun hebben, het meisje die… en dus ook museums. ‘Fout’ is dat allemaal niet, het is zelfs natuurlijk Nederlands, met zelfs wat kenmerken van interessante taalverandering. Net als in de hele maatschappij is de vrijheid tot zelfexpressie tegenwoordig veel belangrijker dan officiële regeltjes. We kleden ons immers ook niet meer als in de jaren ’50, om maar iets te noemen.
En net als dat het bij een sollicitatiegesprek wél belangrijk is om je netjes te kleden, zou ik in een sollicitatiebrief groter dan, zij hebben en het meisje dat schrijven. Maar museums en musea mag allebei. Dat jonge mensen nu nog leren dat het musea moet zijn, is simpelweg ouderwets.
Reacties
Museums? — Geen reacties
HTML tags allowed in your comment: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>