Het boek waar ik het vrijdag over had, moet nog even wachten, want ik ben nog steeds verdiept in Tussen het tuig, een naar vorm en inhoud fascinerend boek over het Engelse voetbalgeweld van de jaren ’80 en ’90. Het is dus van oorsprong Engels, en voor zover ik kan beoordelen goed vertaald. Op een enkel slippertje na, en het is eentje daarvan dat me vandaag even deed puzzelen.

Toen ik de zin las, ging er een lampje branden, het voor mij in mijn werk zo belangrijke gevoel van een waarschuwing ‘hier is iets aan de hand’. Dat ging, zoals altijd, intuïtief, en vervolgens moet ik, ook zoals altijd, analytisch gaan kijken wat de oorzaak van het waarschuwingssignaal was. Welnu, daar moest ik voor ontleden, en dat is zeker niet altijd het geval. Dit was de zin:

Ze liepen terug naar Charing Cross Station, waar Gary Greaves (…) een klap verkocht aan een onbekende jongeman die daar in zijn eentje stond en hem tegen de grond sloeg.

Wie sloeg wie tegen de grond? Puur op basis van de structuur van deze zin zou dat volgens mij moeten zijn dat de jongeman sloeg en Greaves tegen de grond ging. Dan lees ik de zin dus als volgt:

Ze liepen terug naar Charing Cross Station, waar Gary Greaves een klap verkocht aan een onbekende jongeman die daar in zijn eentje stond en DIE hem tegen de grond sloeg.

Volgens mij is dat de enige mogelijke lezing: in de zin ontbreekt een onderwerp voor ‘sloeg’ en dan ga je terugzoeken en is ‘die’ de enige oplossing. Maar de tekst gaat als volgt verder:

Greaves schopte de jongen vervolgens tegen zijn hoofd en de rest deed mee.

Daaruit blijkt, en dat is ook het meest logische gezien de inhoud van de ‘probleemzin’, dat Greaves sloeg en de jongeman tegen de grond ging. Maar dat kan niet zo:

Ze liepen terug naar Charing Cross Station, waar Gary Greaves een klap verkocht aan een onbekende jongeman die daar in zijn eentje stond en Greaves hem tegen de grond sloeg.

Waarom precies weet ik overigens niet, het moet ermee te maken hebben dat er bij ‘die’ een bijzin begint en dat je niet het onderwerp van de hoofdzin (Gary Greaves) kan invullen in de bijzin (van iemand die het wel precies weet, hoor ik graag). Het kan volgens mij alleen bijvoorbeeld zo:

Ze liepen terug naar Charing Cross Station, waar Gary Greaves een klap verkocht aan een onbekende jongeman die daar in zijn eentje stond. Greaves sloeg hem tegen de grond.

Of:

Ze liepen terug naar Charing Cross Station, waar Gary Greaves een klap verkocht aan een onbekende jongeman die daar in zijn eentje stond, en die van de klap tegen de grond sloeg.

Zoiets. En soms vind ik dat gewoon leuk, peuteren aan een zin. Zelfs (of vooral) bij een goed boek!