(De cijfers 1 t/m 4 geven ‘deelredenen’ aan en de lege lijntjes op het onderste niveau geven aan dat daar nog een niveau onder zit – ik verklap hier niet alles.)

In het boek ligt de nadruk op de linkerhelft van de piramide. Mijn vijf overwegingen vormen vijf hoofdstukken, soms ook nog met wel twee niveaus van onderbouwing eronder. De overwegingen die voor anderen kunnen gelden, heb ik in de vorm van ‘vraagtekens’ tussen de hoofdstukken in gezet. Dat zijn korte stukjes, als tekstvak in de tekst verwerkt – veel korter dan de hoofdstukken.

Dus de structuur voor wat betreft de volgorde in het boek is zo:

De logica is dus piramidaal, maar de volgorde is niet strikt zoals door de logica gedicteerd – dat hoeft ook niet van het piramideprincipe; je structureert eerst naar inhoud en logica en bepaalt daarna de volgorde.

Dat geldt ook voor de plek van de hoofdboodschap. In Afzien voor beginners staat die eind, in een hoofdstuk ‘conclusie en aanbevelingen’. Ik geef weliswaar in de inleiding al wel een hint dat er een overkoepelende boodschap in zit (‘Ik trek daar een conclusie uit die deels persoonlijk is en deels een aanbeveling voor gebalanceerd afzien.’), maar ik heb ervoor gekozen om de spanning erin te houden en de lezers aan te zetten tot meedenken. Dat is wel gelukt, vertelden proeflezers mij. ‘Leuk, een denkboek’ zei er eentje. 

De hoofdboodschap aan het eind maakt het boek bovendien meer essay dan advies, en dat accent klopt.

Binnen de hoofdstukken staat de hoofdboodschap wel prominent vooraan in de vorm van de hoofdstuktitel (boodschaptitels) en ook per paragraaf geef ik vooraan al veel inhoud weg. Niet altijd alles, want ook binnen de hoofdstukken mag wel iets van essayistische spanning blijven. Soms volg ik binnen het hoofdstuk of paragraaf overigens wel een ‘gewone’ chronologische of geografische structuur.

De hoofdstuktitels zijn syntheses van het hoofdstuk, en ik heb in het schrijfproces maar weer eens ervaren hoe zeer de strengheid van het piramideprincipe helpt om goed na te denken. Ik kan het me nu bijna niet meer voorstellen, maar het synthetiseren van de paragrafen die nu hoofdstuk 1 vormen, heeft heel wat tijd en moeite gekost, en ook het moeilijkste vierde hoofdstuk is van boodschap en perspectief veranderd doordat ik anders ging denken over de inhoud. Ik heb zo van het schrijven ook inhoudelijk nog veel geleerd.

Tot zover het piramideprincipe. Waar ik ook mee speel, zijn twee vormkenmerken die je meer ziet in zakelijke teksten dan in literaire: bullet-opsommingen en tekstvakken. De bullet-opsommingen zijn echt een knipoog, en ze passen bij een strakke structuur waar ik van houd. De tekstvakken fungeren samen met de foto’s als illustraties: je kunt ze overslaan en/of los van de hoofdtekst lezen.

Met de hoofdstukken, paragrafen, sub-paragrafen, bullet-opsommingen en tekstvakken is de structuur goed zichtbaar en is er bijna geen pagina met alleen maar ononderbroken tekst. In die zin ga ik met mijn tijd mee: grote lappen tekst is voor moderne lezers steeds lastiger. Het de lezer ter wille zijn is iets wat ik ook vooral voor zakelijke teksten heb geleerd.

  * * *

Ik ben benieuwd wat de lezersreacties zullen zijn, naar inhoud maar  ook naar vorm. Ik heb zelf met het schrijf- en uitgeefproces weer nuttige ervaringen opgedaan die ik in mijn trainingen en adviezen kan verwerken. Over het allerbelangrijkste schreef ik al eerder: goed schrijfwerk heeft veel denkwerk nodig, en dat laat zich niet altijd dwingen in de beperkte tijd. Het schrijven aan Afzien voor beginners heeft langer geduurd dan ik had verwacht. Of liever gezegd: het denkwerk heeft langer geduurd. Daar is het boek wel beter van geworden.

Meer weten of het boek bestellen? www.afzienvoorbeginners.nl Van harte aanbevolen!