Grappig: de nieuwe Schrijven Magazine (net uit) behandelt in de rubriek ’taalvragen’ op p. 9 de zin:

De meisje die zijn ding doet.

In de uitleg staat terecht dat de regel is dat je naar onzijdige woorden verwijst met zijn:

Het bedrijf sluit zijn deuren.

Een paar pagina’s verderop (p. 31) staat echter, met grote letters:

Het bedrijfsleven kan haar voordeel doen met de technieken van creatief schrijven…

Het en haar… Fout! Hihi! Nouja, niet iedereen ervaart dit meer als fout, maar ik (nog?) zeker wel, en het is een beetje suf als je een paar pagina’s ervoor de regel uitlegt… Nouja, zo moeilijk is het ook om alles goed te doen.

Over die voordelen van de technieken van creatief schrijven voor het bedrijfsleven een andere keer.

In een artikel over thuiswerken in de NRC van afgelopen zaterdag zegt een ‘manager bij een multinational die niet met zijn naam in de krant wil’ (op p. 9 katern Economie):

Op vrijdag werkt 90 procent van mijn teamleden thuis, en dan krijg ik 90 procent minder e-mail van ze. Er komt heel weinig uit, op die dagen. In mijn ogen is regelmatig thuiswerken geen goed idee, in elk geval niet voor mensen in loondienst. Die hebben toch de neiging om thuis andere dingen te gaan doen. Tenminste, dat is de conclusie die ik trek als ik zie hoe weinig het werk op vrijdag vordert.

Wat me als eerste opvalt, maar dat terzijde, is dat deze manager z’n eigen falen etaleert: waarom mogen zijn mensen thuiswerken, als er dan ‘heel weinig uitkomt’?

En ten tweede, belangrijk voor het onderwerp van dit blog: frappant hoe deze manager in de eerste zinnen productiviteit gelijk stelt aan aantal verstuurde e-mails. Bijna overal, in alle organisaties, wordt geklaagd over de stortvloed aan mailtjes die professionals te verwerken krijgen. Maar als je baas zo denkt, dan is dat niet zo gek: alleen door hem e-mails te sturen, laat je zien dat je goed bezig bent.

Als die baas de enige geadresseerde is, zou je kunnen zeggen dat hij er zelf om vraagt, en dat er dus geen probleem is (al kan ik me voorstellen dat ook hij wel eens kraakt en piept onder de druk van de e-mail-stroom). Maar er is vaak meer dan één geadresseerde, al dan niet in de cc, en daar begint de mogelijke ellende…

Ik word wel eens ingehuurd door zulke managers. Die willen dan dat ik de mailers beter leer schrijven, zodat het doorploeteren van de mailberg minder tijd kost. Natuurlijk is daar wel wat aan te doen, bijvoorbeeld door hoofdboodschap en appèl meteen in de eerste alinea kraakhelder te maken.

Maar zo lang als de baas blijft denken dat e-mails versturen gelijk staat aan productief zijn, is dat toch vechten tegen de bierkaai, want dan blijft de e-mail stromen. Dat is dan een duidelijk voorbeeld van een tekst- en schrijfprobleem met een dieper liggende organisatorische oorzaak.

Een e-mail-training zou de oorzaak van de e-mail-overvloed op zijn minst bloot moeten leggen en bespreekbaar maken. Dat lukt ook meestal wel. Een manager anders over productiviteit laten denken, is andere koek.

Onverwachte vraag kreeg ik gister, toen ik vertelde wat voor werk ik deed. Ik liet de term ‘zakelijk schrijven’ vallen, en toen vroeg mijn gesprekspartner: wat is dat? Ik moest even denken. Ik kon een omschrijving van genres geven (adviesrapporten, brieven, subsidie-aanvragen – want daar ging het over) en de context (‘in een zakelijke omgeving’), maar dat is er toch een beetje omheen.

Uiteindelijk zei ik: het gaat om teksten met een argumentatie die op feiten is gebaseerd.

Dat is misschien nog wat ruim, maar het is wel zoals ik het zie. Belangrijkste onderscheid is met creatief en literair schrijven en wat mij betreft ook met reclame-schrijven, copywriting enzo. Minder duidelijk is de afbakening ten opzichte van journalistiek schrijven, maar dat klopt ook wel, vind ik, zowel hoe ik de tekstsoort zie als voor wat betreft mijn eigen werk, want journalistiek doe ik ook.

Iemand een betere definitie? Ik hoor het graag!

Laatst had ik het over botsende metaforen, deze week valt me een ander type botsingen op: tussen talen. Ik ben nog steeds nogal met voetbal bezig, en gister wilde ik even checken of het toch echt ‘Schalke 04’ was en niet officieel eigenlijk ‘Schalke ’04’ (nee dus). Ik schoot in de lach toen ik tussen de Google-resultaten zag staan dat je op de site van Schalke ‘Handylogos zum Download’ kon krijgen. Ik weet, Engels rukt hard op en Nederlands doet precies hetzelfde, en in de ogen/oren van een Duitser is, ik noem maar wat, ‘download hier je ringtones’ misschien wel net zo gek, maar voor mij is de botsing tussen Duits en Engels lachwekkend.

Maar Nederlands en Engels kan er ook wat van, op hetzelfde gebied. Ik fiets regelmatig langs de trainingsvelden van Sparta en daar heet het ‘Sport and activity centre Delfshaven’. Dat vind ik een naam met een dubbele botsing: tussen de twee talen en ook nog eens tussen het hippe Engels en de naam van de deelgemeente die ik vooral met het glorieuze verleden van de haven associeer (jenever!).

Nog gekker vind ik de naam van voetbalvereniging Zinkwegse Boys (Hoeksche Waard), ik denk ook vanwege de zo ontzettend Nederlandse verbuiging met -se. En ook gek is Reiger Boys uit Heerhugowaard, niet alleen vanwege de naam, maar vooral omdat ik die naam alleen ken uit de topklasse staat van de vrouwen. Moet dat niet Reiger Girls zijn dan?

Nou heeft dit allemaal weinig consequenties voor zakelijk schrijven, maar toch heb ik daar ook wel eens vergelijkbare ervaringen, vooral met jargon dat voor mij als buitenstaander botst met de rest van de tekst. Ik herinner me een tekst waarin heel vaak DDR voorkwam, en ik bleef dat maar lezen als Duitse Democratische Republiek. Maar het was ‘disarmament, demobilization and reintegration’. Botsing! Elke keer bewust nadenken ‘oh, nee, dat is niet het land, het is iets met vredesmissies en ontwapenen’ is een aardige extra leesinspanning.

Ik denk dat mij daarbij ook parten speelde dat die drie woorden al abstract zijn, en dan nog afgekort tot een eenheid ook, dus in drie lettertjes drievoudig abstract. En daar zit een hele wereld achter, maar als buitenstaander ken ik die niet. Toen wist ik op een gegeven ogenblik helemaal niet meer waar het nou echt over ging: een typisch effect van jargon. Waar in dit geval ook nog eens mensen met grote, reële problemen achter zijn weggestopt, vind ik.

Voor ingewijden is dat geen probleem, al kunnen abstracties op allerlei verschillende manieren geïnterpreteerd worden en zo toch tot verwarring en onbegrip leiden. Vraag bijvoorbeeld maar eens aan vijf verschillende mensen wat ze verstaan onder ‘diversiteitsbeleid’. Gister vulde ik een enquête in voor de vakbond en daarin kwam het woord sector vaak voor. Ik weet op zich wel wat dat woord betekent, maar wat het nou precies inhoudt als een sector verantwoordelijk is voor iets, dat is me dan toch net weer te abstract. Dus het is toch iets om voor op te passen.

En voor buitenstaanders kun je zeker beter ‘gewone’ woorden gebruiken, al is het maar om botsingen te voorkomen.