Categorie archieven: schrijftips

Vitaal blijven

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het is zomer, vakantieperiode, komkommertijd, en dat is te merken aan de frequentie van verschijnen van nieuwe berichten op dit weblog. De zomer is een tijd om vitaliteit op te doen, maar er is nog een andere manier om vitaal te blijven, zo staat er te lezen op Schrijven Online: creatief schrijven. Dat leek me een mooi bericht zo midden in de zomer!

Moet je alleen wel zorgen dat je brein je niet saboteert, en daarover verscheen net een leuk stuk: vijf manieren waarop je hersenen je schrijven ondermijnen. Grappig om daar eens te lezen dat juist degenen die zich voornemen zich nergens door af te laten leiden, het meest afleidbaar zijn. Al die soort ‘en dan ga ik er 100 % tegenaan’-plannen, ja, die zijn wel gedoemd te mislukken. Want dan is het buiten eindelijk mooi weer en dan…

Olympisch schrijven

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In deze Olympische week twee dingetjes over schrijven (en spreken) over sport:

  • Tips voor het schrijven over sport op Schrijven Online. Herkenbaar, al zou er bij mij bij punt 2, ‘kies je invalshoek’ een steviger pleidooi mogen staan voor originaliteit erin. Misschien moet je het jargon juist níet willen kennen, om niet de platgetreden paden te betreden en te vervallen in clichés (even surfen naar voorbeelden bracht me hier, met ‘op zijn erelijst bijchrijven’ als wielerjournalistiek cliché voor ‘winnen’)
  • @argumentatie tweette zondag:

Mart Smeets bevestigt (“wat als Olds geen lekke band had gekregen”) wat ongelukkig bij Vos uitkomsten onderzoek.

Met daarbij een verwijzing naar een interessant artikel over hoe sportcommentatoren een ‘bias’ hebben die afhangt van geslacht, ras en nationaliteit van de sporter. Bij vrouwen wordt een overwinning vaker gezien als ‘geluk’. Ik kan me inderdaad voorstellen dat Smeets over, zeg, Lance Armstrong achter zoiets aan gezegd zou hebben: ‘… maar geluk dwing je af’.

(Bovendien is zo’n beetje elke overwinning bij wielrennen tot op zekere hoogte óók een kwestie van geluk. Het is immers een sport waarbij de sterkste lang niet altijd wint, en waarbij de deelnemers kwetsbaar zijn voor malheur als een lekke band op een ongelukkig moment. Dit specifieke geval had ook anders uit kunnen pakken: door de lekke band van Olds ging er nog een ploeg meer meehelpen bij de achtervolging.)

Enig sexisme is Mart Smeets sowieso niet vreemd, volgens mij. En waarom niet ook eens een vrouwelijke commentator (en/of analist) bij wielrennen?

Give words a chance

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Een pleidooi dat ik van harte onderschrijf bereikte me via @Tekstblad: gebruik liever hele woorden dan acroniemen. Het gaat hier over juridische teksten, maar ook consultants en andere adviseurs kunnen er wat van… We noemden het bij McKinsey wel de neiging tot overal TLA’s van maken. TLA? Three-letter-acronym!

Mooi citaat over schrijven

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

Hij rustte al een tijdje in mijn Twitter-favorieten, via , en zo in de zomertijd is het een mooi moment om hem eens te plaatsen hier:

The skill of writing is to provide a context in which other people can think

(iets over de bron) De relatie tussen schrijven en denken, dat is echt dé rode draad van dit weblog de afgelopen tijd. Vandaar dat ik ‘m zo mooi vind!

Mindmap van mijn workshop

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

Van de workshop die ik een paar weken terug gaf voor Tekstnet heeft Rob Visser van www.mindmap.pro, één van de deelnemers, een verslag gemaakt in een wel heel bijzondere vorm: een mindmap:

(Beetje te klein? zie hier voor de goed leesbare PDF)

Je zou van een tekstschrijver misschien juist een uitgeschreven verslag verwachten, maar ik vind dit wel een prachtig alternatief voor tekst!

Geschreven pleidooi tegen schrijven?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Leuk stuk op Tekstblog, over iets waar ik ook wel over geschreven heb: dat schrijvers overschatten hoe belangrijk tekst is, en dat de beste tekst misschien wel geen tekst, of een heel korte, is. Er kwam wel op Twitter een terechte reactie op van @Taalprof:

Hoe veel artikelen van 763 woorden zijn nodig om uit te leggen dat je zo weinig mogelijk moet schrijven?

Terugblik workshop Tekstnet

Louise Cornelis Geplaatst op door 3

Zoals aangekondigd gaf ik vorige week een workshop voor Tekstnet, de beroepsvereniging voor tekstschrijvers. Met zo’n twintig deelnemers hebben we de beginselen van het piramideprincipe doorgenomen, met de nadruk op de eisen aan de logica die dat principe stelt. Ik gebruikte voorbeelden uit mijn trainingen: oefeningen en werk van deelnemers.

Aan het eind hebben we een rondje gemaakt waarin ik vroeg wat het piramideprincipe voor een tekstschrijver kan opleveren. De meningen daarover verschilden, wat zeker ook te maken heeft met de genres waarin de tekstschrijvers werkten: voor rapporten is het kant-en-klaarder bruikbaar dan voor, zeg, voorlichtingsteksten. Sowieso komt het pas helemaal tot bloei bij communicatie aan kleine groepen of zelfs maar één lezer, zodat je de hoofdboodschap precies op diens belang kunt afstemmen. Hoe groter en diverser de lezersgroep, des te meer moet je je behelpen – maar sowieso is schrijven voor een grote, diverse groep lastiger.

Drie lijnen herinner ik me verder in de reacties:

  • Voor sommige deelnemers kwam dat in de buurt van wat ze toch al doen, ook al kenden ze het principe niet. Dat is logisch natuurlijk: het piramideprincipe is een explicitering van procedures die goede schrijvers al dan niet bewust toepassen. Die explicitering is nodig om de methode te delen met andere mensen, en dat is weer handig als je samen schrijft (gedeeld begrippenkader), of als je iemand anders goed structureren wil aanleren (want niet iedereen doet het toch al – je moet er toch echt wel een heldere denker voor zijn). Bovendien is het piramideprincipe gebaseerd op aloude inzichten uit de retorica en de journalistiek, die door Minto zijn samengenomen en verfijnd – maar helemaal nieuw of anders is het zeer zeker niet.
  • Het thema dat hier de afgelopen weken steeds terugkomt, dook ook weer op: de nauwe relatie tussen structureren en denken, die maakt dat structureren een inspanning is en blijft. Een enkele deelnemer had van mij kennelijk een trucje gehoopt te leren waardoor structureren geen inspanning meer is. Maar dat trucje kon ik niet geven, sterker nog: ik ben ervan overtuigd dat het niet bestaat. Voor een aantal kwam dat ook als een opluchting: dat structureren zo lastig kan zijn, is niet je persoonlijke probleem.
  • Het meest bruikbare element van het piramideprincipe zijn de eisen die het aan een structuur stelt, zodat die transparant en logisch wordt. Dat overzicht, met van die eisen als ‘geen gaten, geen overlap’ (‘MECE’), is volgens mij uniek en je kunt het dus gebruiken als checklist – sowieso, of als je vast zit met een structuur.

Het einde

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Toevallig (of niet?) deze week twee interessante stukken gelezen over het slot van een tekst, dus hoe brei je een eind aan een artikel of aan een brief of mail.

Helemaal eens met het stuk van het Taalcentrum VU dat die cliché-slotzinnen als ‘Ik hoop dat ik u hiermee voldoende heb geïnformeerd’ niet meer kunnen – die zijn weggelopen uit correspondentievoorschriften uit de jaren vijftig. En wat zég je er nou eigenlijk mee? Niks. Dus: niet doen. Voldoende andere mogelijkheden, daar gaat het stuk op in.

Van de vijf tips voor het afsluiten van een artikel op Protaal vind ik de eerste drie beduidend beter dan de laatste twee. Bij ‘succes ermee’ vind ik dat de schrijver wat te dichtbij komt (‘dat maak ik zelf wel uit’). In een artikel dan, hè, het is wat anders bij bijvoorbeeld een rapport, dat de schrijver schrijft om de lezer vooruit te helpen. Een vraag vind ik alleen werken als er daadwerkelijk geantwoord kán worden, dus bij een blogpost bijvoorbeeld, met reactiemogelijkheid.

Bovendien zie ik bij wel bij onervaren columnisten en bloggers dat ze een vraag formuleren waar ze eigenlijk zelf stelling zouden moeten nemen, maar dat niet durven (denk ik). Zo van: ‘zou dat niet eigenlijk aangepakt moeten worden’, terwijl de column een stuk prikkelender zou worden met ‘doe er wat aan!’ als uitsmijter.

Dus: doe er wat mee, met die afsluit-tips. Zorg voor een goed einde aan je tekst!

Genre-verwachtingen in adviesrapporten

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

Uit het piramideprincipe-onderzoek van de afgelopen tijd is gebleven dat genre-verwachtingen een grote rol spelen bij het lezen en schrijven van adviesrapporten. De twee belangrijkste symptomen daarvan waren:

  • Een adviesrapport ‘hoort’ opgebouwd te zijn volgens de stappen van het onderzoek, dus met een methodologische structuur, met de conclusie en adviezen aan het eind.
  • Een adviesrapport ‘hoort’ wollig van stijl te zijn. Een frissere, krachtigere stijl is dan ongewenst, te direct bijvoorbeeld.

Beide zaken spelen piramidale rapporten parten, want die zijn anders van structuur, maar ook vaak van stijl (want meer lezer- en actiegerichter). Als je onvoorbereide lezers ineens zo’n heel ander rapport voorlegt, vinden ze dat dus maar raar: zo hoort het niet, een adviesrapport. Ze snappen het niet en oordelen negatief.

Negatieve oordelen over afwijkende rapporten zijn we meermalen tegengekomen in het onderzoek, waardoor ik wel zeg dat voor het piramideprincipe geldt ‘onbekend maakt onbemind’ (of: ‘je gaat het pas zien als je het doorhebt’, want dat geldt ook: na een beetje uitleg vinden ze het piramidale rapport juist wel heel fijn).

Wat echter tot nu toe nog niet duidelijk was, was of het nou de structuur of de stijl is die lezers het meest in de weg zit. De afgelopen maanden deed Marit Nijssen daar aan de Universiteit Leiden onderzoek naar, in het kader van haar Bachelorscriptie. Vrijdag heeft ze die afgerond, dus nu wat over de resultaten.

Hoofdboodschap: de ‘gekke’ structuur is doorslaggevend. De meerderheid van de respondenten (9 van de 12) gaf inderdaad de voorkeur aan een rapport volgens de conventies. In zeven gevallen gaf structuur de doorslag, in twee de stijl. Het onderzoek bevestigt dus opnieuw dat lezers voorkeur hebben voor conventionele rapporten.

Marit gaf de respondenten steeds twee versies van een rapport, en vroeg hen naar hun voorkeur. De rapporten verschilden van stijl en/of structuur. Daarna vroeg ze hen hun keuze te motiveren. Vier respondenten verwoordden expliciet iets over genreverwachtingen, bijvoorbeeld:

De structuur van rapport 3 vind ik persoonlijk prettiger, maar ik ben het ook zo gewend. (over de methodologische structuur)

Ben ik ook meer gewend, want ik mocht tijdens mijn studie ook nooit ‘ik’ of ‘wij’ gebruiken. (over de ‘wollige’ stijl)

Wat de voorkeur van de andere vijf precies bepaald heeft, is niet helemaal duidelijk. Hun voorkeur is wel in lijn met de genre-conventies, maar zou ook door iets anders bepaald kunnen zijn.

Opvallend is dat over de stijl de respondenten tegengestelde dingen zeggen. De ene respondent vond de krachtige stijl vriendelijk en minder belerend, de ander vindt diezelfde stijl gebiedend en dus minder vriendelijk. De woorden ‘positief’ en ‘negatief’ zijn ook door verschillende respondenten voor dezelfde stijl gebruikt – soms met te ervoor.

Ook dat bevestigt iets wat al eerder in het onderzoek duidelijk was geworden: lezers van adviesrapporten verschillen in hun voorkeuren. Om als schrijver je lezer optimaal te bedienen, is het dus handig om die voorkeuren te kennen.

Bron: Marit Nijssen. ‘Bekend maakt bemind’ Over genre-verwachtingen bij het lezen van adviesrapporten. Eindwerkstuk Taalbeheersing Universiteit Leiden.

Vanzelfsprekend

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Nog één observatie in het ‘lijntje’ van de afgelopen weken op dit weblog over de relatie tussen schrijven en denken en de moeite die dat kost (zie o.a. deze post). Een tijdje terug vertelde een opdrachtgever me dat hij een erg fraai compliment had gekregen van zijn cliënt. Die had namelijk gezegd dat het adviesrapport ‘self-explanatory’ was: vanzelfsprekend, voordehandliggend.

Mijn opdrachtgever zei erbij dat dat alleen maar kon op twee voorwaarden:

  1. Hij had zelf inderdaad een heleboel denkwerk verricht, om de analyse ’tot in de puntjes’ uit te denken, gericht op de vraag en het belang van de cliënt. Dat was een grote moeite geweest, maar dat levert dus die transparantie op voor de cliënt. Dáárom lever je die inspanning.
  2. De analyse moet inhoudelijk goed zijn. Als je geen goede data hebt, kun je nooit tot een goed verhaal komen. Inderdaad.

Dan werk je knetterhard, en dan zegt je cliënt: ‘maar dat ligt toch voor de hand?’ Dat kan ondankbaar lijken, maar is het dus juist niet. Het is toch echt veel beter dan dat je cliënt zegt (of stiekem denkt): ‘ik snap er niks van, maar het zal wel’. En dat kan gebeuren bij slechte of slecht geschreven adviezen!