In zijn bekende en toonaangevende boek Feilloos Adviseren onderscheidt Peter Block drie rollen voor adviseurs: partnerschap, handlanger en expert. De situatie kan om verschillende rollen vragen, maar in principe is wat Block betreft partnerschap de beste vorm. Die rol houdt in dat adviseur en opdrachtgever beide in gelijke mate verantwoordelijk zijn voor het welslagen van het adviesproject (bij handlanger blijft de opdrachtgever meer verantwoordelijk; bij expert trekt de adviseur het naar zich toe).

Wat mij betreft past het piramideprincipe als geen andere manier van schrijven bij de partnerschapsrelatie tussen adviseur en geadviseerde, want door je kaarten meteen op tafel te gooien (d.m.v. hoofdboodschap voorop) creëer je als adviseur een ‘level playing field’ met de klant. Je laat hem niet in het ongewisse, waardoor je meteen als gelijkwaardiger en in goed vertrouwen verder kunt gaan. Het piramideprincipe is bovendien, anders dan de methodologische structuur, niet gericht op verantwoording afleggen over je stappen, wat een expert zou doen, maar juist op het oplossen van het probleem van de geadviseerde. Anders gezegd: het is meer gericht op het beantwoorden van de klantvraag dan op het verrichte onderzoek.

Volgens mij is dat de essentie. Andere kenmerken van het piramideprincipe zijn in de samenwerking ook mooi meegenomen:

• Door de aparte brokjes is er makkelijk op verzoek van de klant iets aan te veranderen. (had ik zelf niet bedacht, maar dit werk recentelijk aangedragen door enkele Nijmeegse studenten van mijn adviesvaardighedencollege, en ik herken het wel.)
• Het is een zeer lezergerichte structuur, en lezer = klant, dus zo ben je ook klantgericht, door snel begrip te bieden (al kan dat in extreme vormen richting handlangerschap gaan: ‘u vraagt, wij draaien’).
• De vraag-antwoord-dialoog maakt dat de structuur lijkt op een gesprek tussen adviseur en klant, waarin de adviseur klantvragen beantwoordt. Dat klinkt als ‘samen’, en partnerschap-achtig. De structuur lijkt zo een beetje op een afspiegeling van je werkwijze.
• Bij een waarom-onderbouwing (argumentatie) moet je de geadviseerde overtuigen. Die neemt dus kennelijk niet alles klakkeloos aan (zoals van een expert) en die dicteert het ook niet (zoals bij een handlangerrelatie).

Van mijn Groningse collega Veerle kreeg ik een boekhoofdstuk toegestuurd dat een overzicht geeft van de recente stand van zaken in het wetenschappelijk schrijfonderzoek. Het gaat vooral over onderzoek naar het leren schrijven in het reguliere, middelbare onderwijs. Ik kan me echter goed voorstellen dat de belangrijkste conclusies over goed schrijfonderwjis net zo geldig zijn voor cursussen en trainingen aan volwassenen die beter willen leren schrijven.

De auteurs concluderen (p. 203) dat er geen panacee is voor alle soorten tekst, alle soorten schrijfdoelen of -problemen, alle niveaus van ervaring. Een goede schrijfdocent kiest zorgvuldig de methode uit om bij een specifieke groep leerders iets te bereiken. Verschillende methoden vullen elkaar aan. Goed schrijfonderwijs is bovendien contextgevoelig, dus niet ‘zomaar’ los dingetjes zitten oefenen, goed afgestemd op de individuele leerling, en open-ended, in de zin van dat er wat aan te ontdekken valt.

De auteurs komen vervolgens met drie aanbevelingen:

1. Zorg ervoor dat de leerders een sense of purpose hebben in hun schrijven. Schrijven is doelgericht, en van het doel zijn ook criteria af te leiden om de tekst mee te evalueren. Bovendien kun je vergelijken met andere teksten met een vergelijkbaar doel.
2. Stimuleer leerders om ideeën te verzamelen, bediscussiëren, analyseren en organiseren voordat ze een eerste versie gaan schrijven. Dat type onderzoek doen is een belangrijke schrijfvaardigheid, want de resultaten ervan zijn de basis voor schrijven. En laat ze dat onderzoek vooral ook samen doen.
3. Richt de aandacht van de leerders op de sub-vaardigheden binnen het schrijfproces, zoals planning, het lezen van bronnen, formuleren, redigeren, enzovoort. Leer hen inzien dat het schrijfproces recursief is (niet lineair; het springt wat heen en weer) en stuurbaar, strategisch. Je kunt ze bijvoorbeeld het proces van goede schrijvers laten observeren.

Al met al zijn het fraaie aanbevelingen. Ik herken ze allemaal, werk er voor mijn trainingen constant aan, bijvoorbeeld om methodes goed te kiezen en ruimte te bieden aan individuele verschillen. Gelukkig zijn zeker de eerste twee van de drie aanbevelingen binnen organisaties goed te realiseren, beter waarschijnlijk dan in het onderwijs.

Dat je veel aan schrijven samen kunt doen, dat dat loont, en dat er aan het schrijfproces ook nog wat te leren valt, dat zijn in mijn trainingen desalniettemin vaak eye-openers. Het schrijfonderwijs op school en universiteit kan op dat punt zeker nog wel beter. Ik hoop dus dat deze aanbevelingen navolging krijgen.

Bron: Rijlaarsdam, G., Van den Bergh, H., Cousijn, M., Janssen, T., Braaksma, M., Tillema, M., Van Steendam, E., & M. Raedts (2012). Writing. In: K. Harris et.al (eds.), APA educational psychology handbook, Vol 3: Application to learning  and teaching, pp. 189-227; Chapter 9. Washington, DC: American Psychological Association.

Ik was onlangs op zoek naar hoe je nou precies het verschil tussen een betoog en een essay kunt karakteriseren: dat een betoog stelliger is (je neemt een standpunt in en daarvoor geef je argumenten) en een essay onderzoekender, uitproberender. En dat het dus in z’n uitersten wel kan overlappen: ook al onderzoekend kun je tot een standpunt komen, waarvoor het zoekproces dan de argumenten heeft aangeleverd. Maar dat dat niet zo hoeft: een essay kan ook persoonlijker en implicieter blijven.

Ik vond dat nog veel mooier verwoord in een stuk uit de Volkskrant van Kees Fens. Fens trekt de twee genres ver uit elkaar, terwijl ik elders juist hoor dat het verschil kleiner zou zijn, en zelfs dat essay=betoog (daarom ging ik op zoek). Mijn indruk is dat dat ontstaat onder invloed van het Engels, waarin volgens mij essay inderdaad ook betoog betekent. Het Engels heeft niet echt een apart woord voor het tekstgenre betoog. Als je het wilt vertalen, kom je uit op argument (argument), of op plea, maar dat is ons pleidooi. Betogende tekst is discursive of persuasive text. Je zou dus kunnen zeggen dat het Engelse essay = ons essay + betoog.

De ANWB heeft een nieuwe routeplanner op de site: www.anwb.nl/verkeer/routeplanner. Altijd even wennen, zoiets, maar één ding zal dat niet doen: het woord rondom in Rondom de routeplanner, op de homepage direct onder de routeplanner in engere zin. Dat staat er niet rondom, dat over de tolvignetten en de wegenwacht enzo, dat staat eronder. Brrr.

Voor mij is dat metaforische (want niet letterlijk ruimtelijke) gebruik van rondom echt zo’n jeukwoord. Maar ik had die jeuk al een tijd niet meer gevoeld. Daarom is het nu misschien extra erg: het is niet alleen gebruik dat voor mij niet kan (ik kan rondom niet anders dan ruimtelijk begrijpen), maar het is bovendien vaagtaal van alweer even geleden. Tenminste, dat is mijn indruk. Vinden jullie ook niet dat ‘activiteiten om de bekendheid en bewustwording rondom Open Access te bevorderen’ (bron) en ‘ontwikkelingen, meningen en discussies rondom actuele thema’s’ (bron) niet alleen vaag maar ook gedateerd klinken?

Op Storyventures een leuk en herkenbaar verhaal over de verschillende interpretaties van abstracte woorden: is professionaliseringsslag nou positief of niet? Voor mij is het, net als voor blogger Astrid, positief. Maar het wordt in veel organisaties gebruikt (misbruikt?) als eufemisme voor ontslagen. Terecht pleit Astrid ervoor dat soort eufemismen niet te gebruiken. Als mensen ergens cynisch van worden, is het dat type managerspraat wel.