Vorige week was ik bij een opdrachtgever en keek ik mee naar een presentatie waar het woord carrousel in stond. Ik vond dat een raar woordbeeld en zei: volgens mij is dat met twee s-en en één r, net andersom dus, maar ik weet het niet zeker, dus zoek maar even op…’ 

Nog voor ik erachteraan had kunnen zeggen ‘op woordenlijst.org’ had m’n gespreksgenoot het woord al gegoogled, nouja, carousel.

Als je snel kijkt, vind je carousel inderdaad – je moet beter kijken om te zien dat dat (vooral) Engels is. Dus, dacht ik: niet carrousel of caroussel, maar carousel – maar zoek toch maar even op in de enige echt betrouwbare bron, die woordenlijst.org dus, het online Groene Boekje.

Nou, dus toch carrousel. Weer wat geleerd. Ik vind het maar een raar woordbeeld – kennelijk zie je dat woord vaker fout dan goed gespeld.

Motto: pas op met spelling nagaan via Google!

Het blijft me opvallen: onduidelijke aankondigingen in de krant. Vorige maand had ik er al twee bij Tom Meeus (terug te vinden via deze post) en afgelopen zaterdag viel me de middelste ingezonden brief hieronder op,  ‘DIGITAAL ONDERWIJS – Geen gelijke kansen meer’:

Er staat ‘drie belangrijke vragen worden niet gesteld’. Als ik goed tel, volgen er daarna maar liefst tien vragen. Welke drie daarvan zijn ‘belangrijk’? Ik zou het (weer) niet weten. In de alinea meteen na die aankondiging staan er drie, maar vooral de tweede en derde daarvan hangen zo nauw met elkaar samen dat ik ze niet als belangrijker dan de andere vragen kan zien.

Als ik vooral inhoudelijk ga kijken naar hoe het stuk in elkaar zit, dan zie ik nog wel een driedeling in de thematiek van de vragen: (1) reflectie/bildung e.d., (2) rol docent en (3) toenemende ongelijkheid. Maar daarvoor moet ik dus heel goed lezen en denken, en zelf die driedeling maken, want ik word op geen enkele manier geholpen door het stuk.

Drie alinea’s of een opsomming of het markeren van de hoofdvraag per thema ofzoiets, dat had me wél geholpen. Mogelijk heeft zoiets in de ingezonden brief wel gestaan, maar is het in de krant weggevallen?

Dan nog hadden de schrijvers het iets anders kunnen doen, door per thema echt maar één vraag te stellen, en de rest in stellende zinnen als toelichting. Het is nu sowieso een beetje een vragen-oerwoud.

Maar wel goede vragen.

Afgelopen vrijdag zijn we in het college over overtuigende teksten (thread) begonnen met een nieuw sub-onderwerp: pre-testen. Dat valt buiten het bereik van dit weblog, maar toch één dingetje erover: ik deed een pre-test met de studenten, met in mijn achterhoofd de vraag of ze de oubollige woorden (reeds, ouders/verzorgers) en de woordherhaling (persoonlijk, vrijblijvend – en reeds ook trouwens) op deze webpagina ook irritant vonden.

De ‘respondent’ met wie ik sprak als voorbeeld van hoe je een pre-test nabespreekt, had die woorden niet als negatief aangemerkt, maar wél de herhaling van de samenstellingen van studie-. Die waren mij nou weer niet opgevallen, maar toen ze het eenmaal zei, dacht ik: o, ja, oef!

Wat ik daarvan maar weer eens leer is dat lezers verschillend lezen! De consequentie daarvan is ook dat je een belangrijke tekst altijd door iemand anders moet laten lezen. Maar dat heb ik hier allebei al vaker gezegd.

Wat we verder hebben gedaan, was nog eens beter kijken naar hoe het zit in argumentatie van teksten die gericht zijn op gedragsverandering. Eerder vorige week hadden de studenten namelijk hun analyses van de teksten waarmee ze aan de slag zijn ingeleverd. Het nakijken ervan was leuk en er zaten een boel goede observaties tussen. Alleen de argumentatieve analyse was nog niet zo goed gegaan, dus daar moest nog een puntje op de i.

Hoe zit die argumentatie in elkaar volgens het boek? Welnu, het standpunt in de tekst (al dan  niet expliciet) sluit nauw aan bij het beoogde gedrag. In de tekst die we pre-testten is dat iets als ‘Study-Globe is hét adviesbureau voor al jouw studieavonturen in het buitenland! (standpunt) of ‘Met Study-Globe in zee gaan’ (als je in het buitenland wil studeren; beoogd gedrag).

Dat beoogde gedrag heeft een aantal voordelen, zoals in het voorbeeld: je kunt er altijd snel persoonlijk advies krijgen, ze hebben ‘directe contacten met opleiders’ en ze kunnen veel (alles?) voor je regelen: jouw studieplek aan de andere kant van de wereld, of het nu gaat om een minor, bachelor, master, jaar high school of talencursus. Dat zijn de argumenten; zo’n type argumentatie is dus van het schema ‘doe X omdat dat voordelen met zich meebrengt’.

Om nu tot een kritische afweging van de argumenten te komen, kun je je van elk voordeel dat de tekst geeft afvragen:

1. Is dat voordeel echt wel wenselijk?
2. Is het waarschijnlijk dat dat voordeel optreedt als gevolg van mijn gedrag?

Wenselijk vonden we de voordelen in de tekst wel, maar waarschijnlijk, daarover hadden we twijfels. We konden ons bijvoorbeeld niet voorstellen dat je altijd snel persoonlijk advies krijgt (midden in de nacht ook?), en dat ze bij Study-Globe echt overal contacten hebben met opleiders. Op dat punt vonden we de tekst dus niet overtuigend.

Er staan in de tekst ook nog wat inhoudelijke punten die je tot de argumentatie zou kunnen rekenen, maar het boek schuift die in een andere categorie. Het gaat dan om het ‘gratis en vrijblijvend’. Dat is niet direct een voordeel van het gedrag (vergelijk: je koopt niet iets omdat het goedkoop is), hooguit mooi meegenomen. Dat is dan een cue bij perifere verwerking.

Want om daar nog even op terug te komen (theorie: ELM): kritisch afwegen van argumenten (centrale verwerking) doe je alleen maar als je daartoe in staat en gemotiveerd bent. Vaak maak je een afweging op basis van vuistregels. Eén zo’n vuistregel is: ‘als het gratis en vrijblijvend is, kan ik het wel doen (want ik kan me er geen buil aan vallen).’

Nog zo’n vuistregel is: ‘de deskundige zal het wel weten’, en wellicht sluit het gebruik van het woord studiespecialisten (in plaats van het neutralere medewerkers) daarbij aan. Dat is dus geen argument, maar wel een duwtje in de door de tekst beoogde richting.

Afhankelijk van de aard van de tekst is het denk ik belangrijk dat een tekst zowel bij perifere als bij centrale verwerking overtuigend is. Dus zowel sterke argumenten als goede cues die aangrijpen op veelgebruikte vuistregels. Bij de teksten waar de studenten mee bezig zijn had ik regelmatig de indruk dat een echt kritische centrale verwerker gaten kon schieten in de argumentatie. Ik ben benieuwd of de studenten daar de vinger op kunnen leggen.

En kijken we ooit zo kritisch naar de argumentatie in adviesrapporten? Hmm… het is vaker zo dat dat gaat dat je X moet doen omdat dat probleem Y oplost. Maar is de consequentie van X dan wel een voordeel, en is dat waarschijnlijk en wenselijk? Ga ik toch eens scherper in de gaten houden!  

Ik heb nu net op dit blog twee keer kritiek gehad op stukken van Tom-Jan Meeus. Dat betekent niet dat ik hem een slechte journalist of schrijver vind. Integendeel:

• Juist omdat ik zijn stukken zo graag lees, en ik benieuwd ben naar zijn visie, vallen de besproken problemen me op. Als ik hem niet zo graag las, had ik ze nooit gezien.
• Ik heb in de loop der jaren al veel van hem gelezen, en meestal viel me juist helemaal niets bijzonders op, dus meestal gaat het goed.
• Misschien is Meeus zelf helemaal niet verantwoordelijk voor het ontstaan van de problemen, want er gaat ook nog een eindredactie overheen. Vooral bij het eerste probleem, van vorige week kan er simpelweg iets weggevallen zijn dat het tweede inzicht aankondigt.
• Journalistiek is sowieso haastwerk, en dan gaat er wel eens wat mis.
• Elke schrijver maakt dit soort fouten; iets zit wel in je hoofd, maar komt niet op papier op een manier die lezers kunnen volgen (dat lijkt me zeker het geval bij het tweede probleem, van gisteren). Ze tonen voor mij dan ook vooral aan hoe veeleisend schrijven is. De perfecte tekst bestaat niet!