Ik ben bezig met mezelf te vertalen. Ik heb de afgelopen maanden gewerkt aan een e-learning, en nu die in het Nederlands helemaal ‘staat’, ben ik de Engelse versie aan het maken. Dat betekent dat ik mijn eigen teksten moet vertalen. Dat valt me nog best zwaar: ik heb best moeite om los te komen van mijn eigen Nederlands. Mijn Engels slechter dan spontaan.Twee voorbeelden:

• Ik moet af en toe woorden opzoeken waarvan ik weet dat ik ze best wel weet, dat ik ze spontaan al vele malen in Engelstalige trainingen zó uit mijn mond heb laten rollen. Maar koekeloerend naar het Nederlandse origineel kan ik er niet opkomen. Daarnet bijvoorbeeld: stelling, in de zin van: zeg of die goed of fout is. Google Translate kwam met thesis, maar dat was ‘m niet; met wat rondzoeken dacht ik: oja, natuurlijk: statement.
• Mijn Engels wordt er meer Dunglish van, steenkolen-achtig. Vorige week had ik training vertaald met alleen training, terwijl daar toch echt session achter moet om uit te drukken wat de bedoeling was, en dat weet ik echt wel, zal ik maar zeggen. Een plek om ‘lekker te eten’ was iets met ’to eat well’ geworden, maar dat moet ‘nice place to eat’ zijn – en ik weet zeker dat ik dat spontaan zó zou zeggen of schrijven. Mijn Nederlands schemert er de hele tijd doorheen, lijkt het wel – vertalen maakt het onmogelijk om de taal-knop in mijn hoofd helemaal naar Engels om te zetten.

Het eerste punt moet ik zelf oplossen. Het tweede, gelukkig krijg ik daar hulp bij, want mijn vertaling gaat nagekeken worden door iemand die echt weet hoe dat moet, vertalen!

Al vanaf het begin van de corona-crisis is er op het gebied van tekst en communicatie veel te beleven, ik doe er op dit weblog verslag van, bijvoorbeeld over grafieken, framing (terzijde: ik vond het fijn om gelijk te krijgen van de planbureaus), metaforen, persconferenties, nieuwsberichten, een nieuw tekstgenre… Veel daarvan is helaas wel griezelen: er gaat veel niet goed.

Vandaag een nieuwe duit in dat zakje: ik heb het als tekstenmens af en toe zwaar te verduren. Want ik krijg nu af en toe dit soort dingen voorgeschoteld:

Dit zijn de screeningsvragen van mijn chiropractor, die ik hard nodig heb omdat mijn nek en bovenrug (nog?) niet bestand zijn tegen de eenzijdigheid van mijn huidige werk. Op tekstgebied gaat hier wel heel veel mis, van laag naar hoog niveau:

• Spelfouten (beantwoord)
• Woordkeuze: aanspreking (je en u door elkaar), het nieuwe coronavirus? Ik dacht echt even: hè, is er weer een nieuwe dan?
• Te complexe zinnen met verdubbelingen (en), haakjes en /, waardoor elke zin meerdere betekenissen kan krijgen en je zelf hard moet meedenken om te snappen wat de bedoelde is. Koorts boven de 38 graden is dus kennelijk mild, en wat als je heel heftig verkouden bent – dat is niet mild toch? Ik snap wel wat ze bedoelen, maar het staat er niet. En hoe kan je een huisgenoot/gezinslid hebben en daar dan niet korter dan 14 dagen geleden mee in contact geweest zijn? Wat als je wel zo ongeveer zeker weet dat jij zelf of die huisgenoot net corona had, maar zonder test? Dat is geen probleem dan? En dan heb ik het dus puur over de formuleringen; inhoudelijk zitten er nog wat hobbels zoals in geval van hooikoorts, asymptomatische besmetting e.d.
• De vragen zijn overbodig. Je kunt al te gemakkelijk klakkeloos achter elkaar ‘nee’ invullen, want dat is de bedoeling immers, dat is je ’toegang’. De manier waarop deze vragen nu als verplichte screening worden ingezet, heeft iets van een bezweringsformule. Het getuigt van een te groot vertrouwen in de kracht van dit type communicatie. Alsof mensen die dit niet van te voren zelf kunnen bedenken, er wel achter gaan komen als je ze de vraag stelt. We moesten toch allemaal altijd vreselijk lachen als we om Amerika binnen te mogen de vraag ‘Are you planning a terrorist attack?’ moesten beantwoorden? Dit zit in diezelfde hoek. Ik moest afgelopen woensdag naar Nijmegen voor werk (de e-learning die ik aan het maken ben), en toen had ik me dat ook zo voorgesteld: dat ik bij binnenkomst de vraag zou krijgen ‘heeft u koorts?’ en dat ik dan zou zeggen: ‘gut, ja, nou je het zegt – nou, dan rijd ik maar weer terug naar Rotterdam’. Ik kreeg ze niet, trouwens, er was niemand bij de ingang. Dat vond ik het andere uiterste, maar ik was blij dat daar mijn zelf-screening aan mijn eigen gezonde verstand werd overgelaten.

Ik denk wel eens: hoe ‘intelligent’ is onze lockdown als je zulke debiele vragen moet beantwoorden? Daar kan mijn chiropractor niet veel aan doen – ze zijn verplicht. Ik zou zelf ook niet goed weten hoe het beter moet. Nouja, ik kan een paar dingetjes redactioneel wel rechttrekken eventueel. Maar mogelijk loont dat niet. Het blijft een kwestie van nee-nee-nee-nee immers. Op een bepaalde manier is dat maar goed ook, want anders zou ik nog echt moeten gaan lezen ook.

Edit: ik zie net De Speld – raak!

Zondag verscheen in het nieuws kritiek op de plannen van de GGD’s voor contactonderzoek: dat is te vrijblijvend. Vanuit mijn vakgebied viel er één ding erg op aan de plannen waarvoor dat volgens mij zeker geldt, en dat is dat mensen die in contact zijn geweest met een corona-besmet persoon via een brief gewaarschuwd worden. Daaraan vallen mij drie dingen op:

• Een brief is vreemd traag, bijna archaïsch, zeker in een situatie waarin kan gelden dat iemand in de tussenliggende, zeg, drie dagen, alweer heeft kunnen door-besmetten.
• Een brief is een zeer zwak middel om tot een bepaald gewenst gedrag te komen. Mensen laten ‘m liggen, per ongeluk of uit schrik, ze lezen hem slecht, ze begrijpen hem niet, of ze begrijpen hem wel maar passen hun gedrag niet aan, enzovoort. Zo gaat dat met schriftelijke communicatie: je hebt als zender geen idee wat er van je boodschap overkomt, en dat is standaard minder, véél minder, dat je hoopt of denkt.
• Een brief is heel weinig empathisch. Eerder las ik ergens dat de telefoongesprekken om mensen van een positieve test op de hoogte te stellen makkelijk wel tot twee uur kunnen duren. Sommige mensen horen er namelijk een doodvonnis in. Dat soort emoties moet je als brenger van het slechte nieuws hanteren. Sowieso, omdat het mede-menselijk is, maar ook omdat het gewenste gedrag alleen op die manier tot stand komt (soms): in contact.

Net als bij de protocollen vermoed ik hier een veel te groot geloof in de maakbaarheid van menselijk gedrag via tekst. Zorgelijk, want het gaat om zaken van leven en dood.

Edit dag later: als ik het goed begreep in de persconferentie van gisteravond, krijgt het bellen toch een prominente rol. Gelukkig maar.