Categorie archieven: Opvallend

Tellen is beperkt

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Op het college van gister hebben we registeranalyse gedaan – letterlijk. We hebben allemaal een ander, recentelijk gepubliceerd rapport van het Adviescollege ICT-toetsing en een willekeurig ‘eigen’ adviesrapport.

Met allemaal bedoel ik: de zes studenten, en ik ook. Met zeven rapporten aan beide kanten hebben we een aardige massa om de rapporten van het AcICT te vergelijken met een – kleine – steekproef aan andere adviesrapporten.

Met letterlijk bedoel ik dat we gister aan het tellen zijn geslagen. Want dat is wat registeranalyse volgens Conrad & Biber is: kwantitatief met talige verschijnselen aan de slag, op basis van hypotheses over verwachte verschillen tussen genres. We hebben onder andere gebiedende wijzen, persoonlijke voornaamwoorden, toekomende tijden en lijdende vormen geteld.

Daaruit bleek vooral behoorlijk wat variatie, soms ook binnen de AcICT-rapporten. En er waren ook wat verrassingen. Ik noem er twee:

  • Met een enkele uitzondering vonden we in de rapporten nauwelijks die toekomende tijden, gedefinieerd als voorkomens van zul (inclusief zult en zullen) en zal. Ik zou voorspeld hebben dat het meer is, aangezien adviseren gaat over toekomstige activiteiten. In mijn twee rapporten vond ik in totaal welgeteld één zal, dat was alles. Verrassend. Ik heb ook niet zo gauw een verklaring. Het gebruik van zullen is in sommige kringen taboe, omdat het als wollig wordt gezien, misschien is dat het?
  • In de AcICT-rapporten troffen we meer passieven aan dan verwacht. De hypothese was dat de directheid die het Adviescollege voorstaat daar strijdig mee is. Toch waren het er nog best wel veel. We telden in het advies-gedeelte. In mijn AcICT-rapport waren het er zes, tegen acht in een vergelijkbaar volume in het ‘andere’ rapport. Dat ontloopt elkaar niet veel. Maar ik zag al gauw dat het om heel andere passieven ging.
    • In mijn ‘andere’ rapport, dat over de fundering van ons huis waar ik over vertel in het filmpje in de e-learning, was de verzwegen handelende persoon van elk van de passieven de ik of wij van de adviseurs: er wordt geadviseerd, er wordt geconcludeerd, er wordt verwacht. Persoonlijke voornaamwoorden van de eerste persoon komen er dan ook niet in voor. Het rapport lijkt daarmee op hoe er in de wetenschap geschreven wordt: onpersoonlijk.
    • In mijn AcICT-rapport was de verzwegen handelende persoon nooit wij. Als het AcICT het over zichzelf heeft, schrijft het gewoon wij. De passieven betroffen meestal juist de kant van de lezers, bijvoorbeeld:

Zorg dat er invulling wordt gegeven aan de volgende punten:

Werk (…) een scenario uit waarbij GPS (…) moet worden aangepast

Dat laatste punt, dus het verschil in hoe de lijdende vormen gebruikt worden, is kwalitatief, dus dat kom je niet op het spoor als je alleen maar telt. Tellen is een goede start, maar getallen zeggen niet alles.

Ik vond het tellen leuk, dat is ‘echt’ onderzoek-in-actie. We gaan er volgende week mee verder. Wordt vervolgd dus!

 

Anders denken over roddelen

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Afgelopen woensdag heb ik een leuk webinar gedaan. Het werd georganiseerd door SIOO en het ging over boeken. Ik had gekozen voor de workshop bij het boek Roddel je naar de top van Dominique Darmon, ook de workshopleidster. Dat onderwerp maakte me nieuwsgierig: hoe roddelen een positieve communicatievorm kan zijn.

Dat was ook inderdaad het belangrijkste inzicht uit de workshop: dat roddelen een slechte reputatie heeft, maar dat we het allemaal doen (het is universeel menselijk) en dat het ook goed en nuttig kan zijn. Als je nooit roddelt, zit je bijvoorbeeld niet in de sociale kanalen. Dan hoor en weet je niks buiten het officiële kanaal om, en dat is te beperkt.

Interessant vond ik om te beginnen de definities. Roddelen is over iemand praten als die persoon er niet bij is, en dat kan dus ook positief zijn. Als je roddelt, praat je over wat je zelf hebt waargenomen en wat dus ‘waar’ is. Dat is iets anders dan een gerucht verspreiden – dan praat je over iets wat je niet zelf hebt ervaren en wat dus niet waar hoeft te zijn. Dat maakt de mogelijke onderwerpen ook breder.

Om okee te zijn, kent roddelen een ‘sweet spot’ van onder andere tijd, plaats, cultuur, onderwerp, hoeveelheid, met en over wie die maakt of roddelen positief of negatief uitpakt. Aardig weetje daarin vond ik dat in Nederland roddelen over hoe iemand eruit ziet gevoeliger ligt dan in andere landen. Inderdaad voelde ik gêne bij het voorbeeld.

Ik had zelf net een werksituatie meegemaakt die ik ongemakkelijk had gevonden – er werd toen nogal gepraat over iemand die er niet bij was. Ik vond eigenlijk dat ik te veel hoorde, dus dat ik dingen hoorde die ik niet wilde horen. Het was schipperen voor me geweest om het gesprek in goede, meer productieve banen te leiden. Dat was werk-inhoudelijk en ik had het daarom op het moment zelf niet als roddelen gedefinieerd, maar in de workshop dacht ik: dat was het dus wel. En dat ik me er ongemakkelijk bij voelde, illustreert hoe nauw het komt. Het was te veel.

Een andere herinnering die de workshop opriep was een positieve. Hoe nodig roddelen is, daaraan moest ik denken toen het ging over hoe het verdween tijdens de lockdowns. Ik had het toen moeilijk omdat alle contact met m’n groepen en de mensen met wie ik samenwerk beperkt werd tot ‘on stage’ communicatie via de webcam: functioneel, met z’n allen, netjes en keurig. Koffie dronk ik in mijn eentje, niemand bracht me naar de deur. Dan hoor ik dus alleen de brave dingen. Ik herinner me nog hoe ik midden in de eerste lockdown bij wijze van uitzondering toch naar een opdrachtgever ‘mocht’ en hoe zeer ik toen genoot van het praatje bij de koffie. En ja, toen hebben we geroddeld. En wat knapte ik daarvan op! Eindelijk hoorde ik weer eens iets anders. Ik ervoer dat toen vooral als warm bad van onderling contact. 

Dat roddelen toen was toen niet schadelijk, en dat hoeft dus ook echt niet. Ondanks al die boodschappen die we allemaal hebben gehoord: dat het niet hoort, niet mag, schaadt, enzovoort. Het is voor mij woensdag uit de taboe-sfeer gekomen!  

 

Taalkundige hokjes zijn beperkt

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Afgelopen woensdag zijn we op college verder gegaan met registeranalyse. Als je, zoals we vorige week deden, een goede analyse van de context van de twee te vergelijken genres hebt gemaakt, kun je op basis daarvan hypotheses afleiden over het verschil in talige kenmerken tussen die twee genres. Vervolgens kun je die talige kenmerken gaan tellen. Dan blijkt of je hypothese klopt of niet. Met twee opties:

  • Als de hypothese klopt, is dat mooi en probleemloos: wat je bedacht had, wordt bevestigd. Dat is okee, maar ook een beetje nogal-wiedes. Vorige week werkten we met recepten versus restaurantrecensies. Je kan zó bedenken dat er in recepten meer gebiedende wijzen voor zullen komen en in restaurantrecensies meer evaluatieve bijvoeglijke naamwoorden. En dat is ook zo – ja, nogal wiedes dus.
  • Als de hypothese niet klopt, kun je kijken of je iets in je contextanalyse of andere aannames moet herzien. Eigenlijk is dat het leerzaamste: je moet iets bijstellen in het voortraject. Dat ‘m zitten in de situationele analyse, maar ook in hoe je naar de talige kenmerken kijkt.

Dat laatste bleek woensdag het geval. De studenten hadden  kleine registeranalyses gedaan door van dezelfde persoon twee verschillende uitingen te contrasteren. Er waren twee resultaten, allebei met persoonlijk voornaamwoorden, die niet in lijn waren met de hypotheses:

  • Voor een tweet was de hypothese: persoonlijk voornaamwoorden van de tweede persoon zou aantreffen. Met je en jullie kun je immers de lezer aanspreken, en dat past bij het interactieve karakter van het medium, althans, van deze tweet. Dat bleek niet zo te zijn, althans, in de tweet in kwestie werd de lezer aangesproken met iedereen (iets als ‘hoe is het met iedereen?’). Iedereen is niet officieel een persoonlijk voornaamwoord van de tweede persoon natuurlijk, maar hier vervult het wel degelijk die functie.
  • Voor een interview over een creatief proces hadden we verwacht dat we er persoonlijk voornaamwoorden van de eerste persoon zou aantreffen, omdat de spreker vertelt over een eigen ervaring. De spreker bleek echter over zichzelf te praten met je. Ik ken dat als ‘voetballers-je‘: vroeger hoorde je voetballers zo praten over zichzelf; tegenwoordig zijn ze media-getraind en hoor je het minder vaak, is mijn indruk. Opnieuw: officieel is je geen persoonlijk voornaamwoord van de eerste persoon, maar hier vervult het wel degelijk die functie.

In beide gevallen moet je als onderzoeker dus je aannames herzien: niet alleen wat ‘officieel’ tot de taalkundige categorie in kwestie behoort, kan de functie vervullen die je verwacht. Zo gaat dat met taal: die taalkundige categorieën zijn maar een beperkte poging om wat er in echte communicatie gebeurt in hokjes te stoppen.

Je kunt hier denk ik twee kanten op: je rekt je definitie van eerste en tweede persoon op of je formuleert de hypothese los van de taalkundige hokjes. In beide gevallen kom je uit op iets als ‘alles wat naar de lezer/de spreker zelf verwijst’. Ik denk dat dat kan werken, maar je krijgt zo wel andere problemen met tellen en interpreteren. Want welke iedereen betekent echt iedereen en welke is eigenlijk jullie? Welke je bedoelt de spreker?

Ik zou vooraf eigenlijk hebben bedacht dat je persoonlijk voornaamwoorden makkelijk kunt afbakenen en dus tellen, veel makkelijker dan bijvoorbeeld ‘jargon’ of ‘evaluatieve werkwoorden’, maar ook dat is dus niet zo recht-toe-recht-aan. Precies dat is essentieel bij registeranalyse: je moet heel precies afbakenen wat je telt en je verantwoorden voor hoe je telt. Omdat die hokjes dus maar beperkt zijn.

 

Communicatieve functie voorop

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het college van gister was de start van het tweede deel van Tekstanalyse. We gaan daarin uiteindelijk inzoomen op adviesrapporten en daar registeranalyse op loslaten, maar daarvoor leren de studenten eerst de stappen die je daarvoor moet zetten:

  1. Het in kaart brengen van de situationele context van het desbetreffende genre. Dat was het onderwerp van gisteren. Je doet registeranalyse altijd in contrast, en gister hebben we de context in kaart gebracht van twee genres die met eten te maken hebben: recepten versus restaurantrecensies.
  2. Het opstellen van hypotheses over de verschillen in taalgebruik tussen de genres die je verwacht op basis van de verschillen in hun situationele context. Zo verwacht je in een recept op grond van het instructieve karakter van de tekst meer gebiedende wijzen en in een restaurantrecensie meer evaluerende bijvoeglijke naamwoorden. Dat ligt nogal voor de hand, onderzoek naar wat subtielere verschijnselen is wellicht interessanter. Ik denk zelf dat je in een recept relatief meer hoog-frequente, simpelere woorden aantreft dan in een recensie, ook vanwege dat recht-toe-recht-ane van een instructie dat geen ruimte biedt voor ’taalspel’, maar één van de studenten merkte op dat een specialistisch woord als blancheren ook in een recept voor kan komen. De betekenis daarvan moesten we even opzoeken. Onderzoek naar woordgebruik zou een mooi doel van registeranalyse kunnen zijn.
  3. Het bepalen van de frequentie van het te onderzoeken talige verschijnsel. Dus dan ga je daadwerkelijk gebiedende wijzen en bijvoeglijke naamwoorden tellen en van de gebruikte woorden bepalen hoe frequent ze zijn (daar zijn lijsten voor).
  4. Conclusies trekken, verklaren – stap 1 en 3 op elkaar betrekken. Vooral interessant natuurlijk als de hypotheses niet bevestigd worden.

Toen ik het college voorbereidde, zag ik dat ik een paar jaar geleden dit citaat uit het boek had laten zien, waar het gaat over het primaat van de communicatieve functie van een tekst:

Ik heb het nu niet gebruikt maar ik vind het nog steeds wel een grappige omschrijving van hoe taal – inderdaad – niet werkt. Ineens hoorde ik er nu bovendien een echo in. Toen ik onlangs bij de NACV-meeting was, zei een van de sprekers iets soortgelijks over leren schrijven: dat het het communicatieve doel is dat altijd voorop moet staan in schrijfonderwijs, en niet de lagere-orde-eisen zoals foutloos formuleren en spellen.

Inderdaad, niemand gaat schrijven met het doel of uit de behoefte geen fouten te maken. Dat ligt nogal voor de hand, maar ik had het zo nog niet eerder bekeken.

Met de grote nadruk op begrijpelijkheid en correctheid in het onderwijs lijkt schrijven wel eens daarom te gaan. Maar nee, de communicatieve functie staat altijd voorop. Wat daar dan voor taal bij past, leid je daarvan af.

 

Even mopperen op PostNL

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Je moet wel onder een steen leven om niet te merken dat de publieke voorzieningen niet meer zijn zoals ze vroeger waren. Vorige week keek ik echter toch nog verbaasd op van PostNL.

De context was dat een pakket met boeken voor mij dagen vertraagd was, met van die onduidelijke berichten als:

Ik heb zelf de laatste tijd veel boeken verstuurd ook, onder andere als presentexemplaren voor de geïnterviewden en proeflezers die niet bij de presentatie konden zijn. Ook die kwamen niet allemaal even vlot aan. Ik was dus al een tikje geprikkeld.

En toen ging ik met nog een te verzenden boek naar het ‘servicepunt’ van PostNL in de Primera. Dit exemplaar moest naar Amerika. Dat zei ik tegen de medewerkster.
‘Naar Engeland’ zei zij.
‘Nee, Amerika – VS’.
‘Ja, dat is Engeland toch?’
Ik USA aanwijzen op de envelop.
Ja, Engeland.
Nee-hee…

Toen giechelde ze maar wat en op dat moment hoorde ik achter me iemand bits ‘Dat kan helemaal niet’ zeggen. Ik dacht nog even dat dat sloeg op het door elkaar halen van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, maar nee, het sloeg op het verzenden van een pakje naar de VS.

Wat? Ik kan bij een servicepunt van de post iets niet verzenden met de post?
Nee, dat moest ik zelf doen.
‘In de app’.

Ik ben het servicepunt uitgebriest, nog iets roepend over een heftig verlangen naar het postkantoor van vroeger.

Ik ben er later op de dag ongeveer een half uur mee bezig geweest. Niet ‘in de app’ maar op de website. Ik moest van alles invullen, een boel persoonsgegevens achterlaten natuurlijk ook, online betalen, het etiket zelf printen en op de envelop plakken. Gelukkig ben ik digitaal vaardig genoeg en heb ik een printer en overige benodigde spullen, maar dat geldt niet voor iedereen natuurlijk.

De week ervoor had ik ook al een boek naar Engeland (ja, toen wel) verstuurd, en dit leek er eigenlijk heel veel op. Ik snap niet waarom VK wel kan bij een servicepunt en VS niet. 

Het wordt allemaal steeds ingewikkelder, steeds onpersoonlijker, je moet steeds meer zelf doen, mensen met kunde zijn wegbezuinigd – en er gaat aan de private kant ook wel eens wat failliet: de Office Centre hier om de hoek mis ik ook nog steeds enorm, voor m’n toner en papier enzo. Het is misschien allemaal klein leed, maar het maakt voor een zelfstandige de bedrijfsvoering bepaald niet makkelijker.

En ondertussen ronkt de website over ‘miljoenen tevreden gebruikers’…

Piramide bij Squarewise

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Vorige week gaf ik een workshop piramideprincipe op een dag over verhalen vertellen bij Squarewise in Amsterdam. Dat was leuk: fijne mensen om mee te werken en een interessant bedrijf. Er werden foto’s gemaakt, die staan op hun LinkedIn, met deze van mij: 

Je ziet hoe groen het daar is (; Op het bord is de piramide aan het verschijnen op basis van hun eigen casus, ik leg net uit wat de volgende stap is. Let ook op de boeken aan tafel!

 

Kritische tekstanalyse is gewoner geworden

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Vroeger was kritische tekstanalyse (‘critical discourse analysis’) een bijzondere uithoek in de tekstwetenschap, tegenwoordig lijkt het alsof iedereen eraan doet. De politieke lading van taal is meer aan de oppervlakte gekomen, dankzij zich roerende groepen in de samenleving. Ik realiseerde me vorige week in de aanloop naar het college Tekstanalyse over ‘CDA’ dat dat nog veel meer het geval is dan toen ik er eerder college over gaf, vier jaar geleden.

Twee recente voorbeelden uit de actualiteit zijn de ‘hertaling’ van het werk van Roald Dahl en Agatha Christie en de vraag hoe je de meest recente schutter in de VS zou noemen: (trans-)man/vrouw, hij/zij? Elke keuze daarin, elk standpunt, is politiek beladen.

Desalniettemin is kritische tekstanalyse nog niet eens zo makkelijk, zeker niet, zo viel me op tijdens het college, als de tekst zelf ook al kritisch is. Of helemaal niet zo’n duidelijke inhoud heeft, of geen beladen termen. Die voorbeelden zijn nogal makkelijke, zou je kunnen zeggen. Ik had zelf ook twee – voor mij – makkelijke voorbeelden gekozen.

Het eerste voorbeeld komt uit de krant van vorige week maandag. Ik las die net nadat ik de stof voor het college had gelezen. Tot mijn genoegen noemde het boek de lijdende vorm als talig kenmerk waar iets politieks mee aan de hand kan zijn – dat is zo, ja, in mijn promotie-onderzoek heb ik ook wat CDA gedaan. En toen las ik deze passsage in een opinie-artikel van (de controversiële) Laurens Buijs over gender (vet in het citaat is van mij):

In progressieve kringen worden critici van het maakbaarheidsdenken over gender snel weggezet als conservatief en discriminerend. Maar de kritiek is belangrijk, want het is voor de ontwikkeling van de seksualiteit van jongeren niet goed als zij onnodig in de war worden gebracht over sekse en gender, en het is voor het feminisme niet goed als ons de taal wordt ontnomen om over de patriarchale onderdrukking van vrouwen en vrouwelijkheid te praten.

Dat viel mij wel op, die drie passieven. Bij de eerste kan ik nog net wel bedenken dat de verzwegen handelende persoon ‘progressieve mensen’ zijn, maar wie de handelende personen zijn achter ‘onnodig in de war brengen’ en ‘de taal ontnemen’ – ik heb geen idee. Er wordt hier een impliciete vijand neergezet tegen wie het makkelijk ageren is. Iedereen kan makkelijk zeggen: ja, erg, dat in de war brengen en ontnemen. Preken voor eigen parochie. En ook, vind ik: een stropop-drogredenering die polariserend werkt.

Het tweede voorbeeld is een van mijn stokpaardjes: het vele en vanzelfsprekende ‘moeten verbeteren’ in het dominante discourse rond sport. Ik had al een tijdje het januari-nummer van RunningNL daarvoor klaar liggen. Op de cover staan ’10 tips voor een blessurevrij jaar’ en ‘De 23 gouden loopregels’ en binnenin staan bijvoorbeeld ook nog eens ’15 concrete tips voor jouw ideale dag’. Dus een hardloper ‘moet’ 48 van die dingen als ‘Begin de dag met een groot glas water’ en ‘Vermijd te veel zitten’, maar ook ‘Zorg voor degelijke schoenen’ en ‘Draag de juiste kleding voor elk seizoen’, want achter al deze verbeter-adviezen zit de commercie.

(Het permanente verbeteren betekent ook dat het nooit goed genoeg is, en ook nooit zomaar alleen maar leuk mag zijn. Nooit gaat het om wat je voor al dat verbeteren moet laten. De ‘gewoonheid’ van CDA blijkt eruit dat ik over het begrenzen van al dat verbeteren een paragraaf heb geschreven in mijn net verschenen boek. Niet heel technisch overigens. En ja, ik doe in het boek zelf ook duiten in het verbeter-zakje, dat beken ik ook.)

Waar het níet over gaat, dat is vaak een opstapje naar de belangen die de tekst dient. Wat gaat ‘ondergronds’? Nou gaat elke tekst over een heleboel dingen niet – wat zijn de relevante? Daarover hebben we op college nagedacht voor wat betreft de teksten van de studenten.

Daarmee kwam het eerste deel van het vak tot zijn eind. Deze week is ‘breekweek’ en leveren de studenten hun eindverslag in van de analyse van hun eigen tekst. Ik ben benieuwd. Vanaf volgende week gaan we geleidelijk inzoomen op, jawel, adviesrapporten. Ik blijf verslag doen natuurlijk! 

 

Over weefsel, 150 en een popconcert: 3 college-onderwerpen

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik loop nog steeds een college-verslag achter, dus doe ik er vandaag twee in één, en dat wordt eigenlijk drie in één, want op het vorige college van Tekstanalyse (15 maart) hebben we twee onderwerpen behandeld.

Maar eerst over dat van 8 maart. Toen ging het over hoe samenhang ontstaat in een tekst. Dat is een veelomvattend onderwerp en er maar één college aan besteden is weinig. Ter vergelijking: op andere universiteiten doen ze bij een vak ‘Tekstanalyse’ alleen maar dit onderwerp, met ook nog eens een sterke focus op signaalwoorden. Nou goed, kort maar krachtig dan.

Het boek heeft het over het texture van samenhang; mij leek weefsel daarvan wel een geschikte vertaling. Je kunt met ‘draden’ de verschillende soorten samenhang zichtbaar maken, en zo zie je hoe de tekst samenhangt. Ik heb dat geïllustreerd met het eerste couplet uit ‘mijn’ tekst ‘Into my arms’. Dit is het eindresultaat, dus hier zie je het weefsel:

Het gaat onder andere om het gebruik van de persoonlijke voornaamwoorden van de eerste en tweede persoon, (deels onzichtbare) verwijzingen naar God, andere naar religie verwijzende woorden (kneel down), het betekenisverband tussen interventionist, intervene en de daarop volgende omschrijvingen ervan, en de tegenstellende en ontkennende signaalwoorden aan het begin van de strofen. Het meest bijzondere verband is dat je dus kunt verwijzen naar een God waarvan je zegt dat je er niet in gelooft.

Zulk soort weefsels hebben de studenten in hun eigen te analyseren teksten opgespoord, en daarbij werd voor mij maar weer eens duidelijk hoe gevaarlijk generaliseren is. Ik zei namelijk dat er volgens mij geen teksten denkbaar zijn zonder signaalwoorden – vanwege hun belang voor het verband. Eén van de studenten met een songtekst, Judith, ging meteen bedenkelijk kijken, en ja hoor: in haar tekst zit geen enkel signaalwoord, nouja, één when, maar dat is wel heel licht. Het verband komt tot stand door herhaling, persoonlijke voornaamwoorden en betekenisrelaties.

Vorige week ging het over multimodaliteit: tekst in relatie tot enerzijds beeld en anderzijds muziek. Frappant: de zondag ervoor was ik voor het eerst sinds coronatijd naar een popconcert geweest, en daar kon ik dit beeld maken:

De zanger gebruikte een digitale spiekbrief, een scherm dat daar speciaal voor ontwikkeld is. (Ik kon dat zo goed zien omdat ik helemaal vooraan stond, tegen het podium aan, voor het eerst ooit! Gaaf!)

Over songteksten als zodanig heb ik de vorige keer dat ik er college over gaf uitvoerig geschreven. Nu iets meer over het plaatje – ik ga dat koppelen aan een stukje theorie over multimodaliteit.

Beelden kunnen bij een tekst drie soorten functies hebben:

  • ‘ideational’ – visualiseren van het onderwerp. Dat is hier duidelijk het geval: dit is in de eerste plaats een leuke illustratie bij het thema ‘songteksten’.
  • ’textual’ – iets duidelijk maken over de organisatie van de tekst. Ik werk daar zelf veel mee in de vorm van structuuraanduiders in Powerpoint. Ik had niet verwacht er veel van aan te treffen in de teksten van de studenten, maar ook daar had ik me op verkeken: Alba werkt met een exemplaar van de Volkskrant-column van Paulien Cornelisse en die heet ‘150 woorden’. Die 150 is gevisualiseerd:
    Ook mijn foto zou tekstorganiserend kunnen werken, al is dat een beetje gezocht: het is een beeld van een songtekst en dat waren de twee onderwerpen van college.
  • ‘interpersonal’ – dan doet de tekst iets tussen schrijver en lezer (vergelijk hoe Paulien Cornelisse je aankijkt). Dat zat er volgens mij niet in, maar later dacht ik: of misschien toch wel. Mijn foto doet ook iets expressiefs, door te zeggen: kijk eens, ik ga naar popconcerten. Ik vind dat zelf best wel bijzonder, als ik door de ogen van de studenten kijk. Maar, zo realiseerde ik me, dat is het eigenlijk niet. Toen ik tweedejaars student was, gingen docenten van 57 niet naar popconcerten – popmuziek was voor jongeren. Dat is veranderd natuurlijk – die lui van Big Country zijn zelf ook al de 60 gepasseerd; mijn leeftijd was denk ik ongeveer het gemiddelde van het publiek. Ergens zit echter nog steeds die oude gedachte in mijn hoofd: dat popmuziek niet voor ouderen is. (Ik hoor het mijn vader nóg zeggen: ‘Later ga je wel van echte muziek houden’). Niets is minder waar. Ik had het drie jaar niet meegemaakt, en ik dacht die zondag meteen: o, dit is zó lekker, dat gevoel van de bas in mijn lijf – dat heb je alleen live 😀 

 

Papier wise, pound foolish

Louise Cornelis Geplaatst op door  

De laatste tijd krijg ik in toenemende mate ‘gepruttel’ uit trainingsgroepen als ik de deelnemers vraag om iets te printen, of als ik zelf papieren handouts uitdeel. Dat vinden ze maar zonde van de omgehakte bomen. Ik probeer wel degelijk milieu- en klimaatbewust te werken; mijn eigen papier is bijvoorbeeld gerecycled en zichtbaar niet helemaal spierwit. Ik print heus niet zomaar klakkeloos van alles uit.

Maar papier is wel degelijk zeer functioneel. Zo’n beetje iedereen, zelfs de jonge generatie, leest beter van papier dan van scherm en dus is een printje de beste manier om een tekst te eindredigeren. Ik heb enkele werkvormen die veel beter gaan op papier, soms zelfs enkelzijdig geprint (de ‘galery walk’ voor het verbeteren van een storyboard). Dan kan ik met printen echt niet zitten.

Bovendien: wat is het alternatief? Is allemaal aan de laptop zitten en documenten van een server plukken zoveel milieuvriendelijker? De milieubelasting daarvan zie je niet, die van papier wel. En waar gaat het helemaal om? Zet het af tegen autorijden, vliegen en blockchaintechnologie bijvoorbeeld, allemaal nogal vanzelfsprekend in die kringen. Penny wise, pound foolish?

Laten we op klimaatgebied alsjeblieft niet te veel bezig zijn met pietepeuterige symboolpolitiek.

 

Tekstanalyse van start

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik geef weer college! Vorige week ben ik begonnen met het vak Tekstanalyse bij Taalwetenschap in Leiden. Ik ben daar al meer dan twintig jaar af en toe invaldocent; er had nu een collegejaar tussengezeten. Dit vak is eigenlijk een fusie van de twee vakken die ik hiervoor heb gegeven: Tekst- en gespreksanalyse en Tekstgenres en dat past hartstikke goed: alle focus op teksten en het genre-gedeelte iets minder ‘heavy’.

Ik vind het nu een erg leuk vak geworden – al zeg ik het zelf. In het eerste deel van het vak gaan studenten aan de slag met het analyseren van een zelfgekozen tekst, zoals in 2019 ook. In het tweede deel gaan ze een tekstadvies uitbrengen voor het Adviescollege ICT-toetsing, mijn opdrachtgever. Bij beide delen komt een stevig stuk leeswerk kijken, maar er is ook ruimte voor persoonlijke inbreng.

Om die persoonlijke kant van teksten af te trappen, heb ik woensdag op het eerste college mijn favoriete aflevering van Winteruur laten zien, met Paul Herygers. Ik heb er hier eerder over geschreven (zie hier voor de vorige keer): ik kijk al jaren naar Winteruur en vind het subliem: de meest uiteenlopende teksten en de meest uiteenlopende gesprekken daarover. Wat is tekst toch mooi, en wat kunnen teksten oproepen bij mensen!

Aan die aflevering met Herygers valt me op hoe veel hij kan ophangen aan die paar zinnetjes – zijn halve leven komt voorbij. Daarbij zie je de emoties, het verdriet, nét onder de oppervlakte blijven. Pas als hij de tekst opnieuw leest, breekt het door en moet Wim het lezen overnemen. Dat is wat een paar zinnen kunnen doen. Bij een oud-wereldkampioen veldrijden nogalliefst!

Meer analytisch is het onder andere interessant aan het tekstje dat de ‘hij’ geen naam heeft en de ‘ik’ pas laat aan het woord komt, dat de dood taboe is en verhuld moet/mag worden. Er mag mogelijk ook om gelogen worden, althans, zo zijn de laatste woorden te begrijpen. Op basis van alleen dit fragment is de stelligheid vreemd waarmee Herygers zegt dat het over een hond gaat die door de ‘hij’ uit zijn lijden is verlost, maar in het tweede deel van de hele tekst is evidentie te vinden voor Herygers interpretatie.

We hebben dus afgetrapt met Rocky, ik ben benieuwd welke teksten de studenten onderhanden gaan nemen. Dat hoor ik morgen. Van het zestal. Want het is een heel klein groepje. Het is een verplicht vak in één van de ‘tracks’ van de studie Taalwetenschap, die track is dit jaar niet veel gekozen en er hebben geen keuzevakstudenten zich aangesloten. Nouja, klein maar fijn!

Overigens ben ik in Leiden opnieuw in loondienst, dat kan niet anders helaas. Het blijft vreemd, zeker ook omdat ik eigenlijk zelfstandiger werk dan voor mijn opdrachtgevers. Ik heb wel bedongen dat ik een deel van mijn kosten voor de NACV-meeting vergoed krijg, daar ben ik blij mee.