Hierna houd ik echt weer op met taalergernissen spuien, hoor, het is niet mijn bedoeling om van dit weblog een taalergernissenblog te maken. Zulke blogs zijn er al, bijvoorbeeld Irritaal (ik erger me dan weer aan het ergernissen over in de subtitel, dat moet volgens mij aan zijn, en zo kunnen we nog wel even doorgaan).  Ik kan bovendien taalergernissen heel goed relativeren: taal verandert nou eenmaal, dus als kwalificeren in de betekenis van ‘aan het kwalificatietoernooi mee mogen doen’ een communicatieve behoefte vervult van de heren schaatscommentatoren, dan heb ik dat maar te accepteren (maar het was wel lekker, een weekend zonder die ergernis).

Maar ik doe er toch nog één, vandaag, niet zozeer omdat het nou zo’n grote ergernis is, maar omdat even googlen me leerde dat het een nog niet vaak gesignaleerd fenomeen is. Mij viel op dat de combinatie van zoekwoorden huisgemaakt en anglicisme amper relevante hits geeft, alleen iets op Iens nogalliefst, terwijl huisgemaakt volgens mij wel degelijk een anglicisme is. Home-made, voor ons zelfgemaakt. Als ik het fout heb, hoor ik dat graag!

Ik kwam erop omdat ik net van de mailinglijst van de Rotterdampas een mailtje kreeg met als onderwerp ‘heerlijke huisgemaakte delicatessen’. Toen dacht ik: nou wil ik het wel even zeker weten, is dat een anglicisme, ja toch, en het rukt toch op? Dat bleek dus niet zo makkelijk te vinden. Het woord staat wel in het online Groene Boekje maar weer niet in mijn Van Dale uit 1984. Het is dus op z’n minst hip, nieuw – en dat zou wel degelijk onder invloed van het Engels kunnen zijn.

Hoe dan ook, anglicisme of gewoon modewoord, ik vind het niks. En vanaf nu levert ‘anglicisme’ en ‘huisgemaakt’ tenminste ook nog deze relevante treffer op.

Bij het opruimen van het ouderlijk huis, één van mijn bezigheden op dit moment, kwam ik van de week nog wel iets grappigs tegen: het examen voorbereidend wetenschappelijk onderwijs 1984, Nederlands A (Samenvatting) en B (Stelopdracht) – mijn eigen eindexamens Nederlands dus. Frappant is dat ik me er echt helemaal niets meer van herinner, en dat terwijl ik me er dik 25 jaar geleden toch gedurende enkele uren intensief mee bezig moet hebben gehouden – met succes overigens. Ik weet mijn cijfers niet precies meer, maar ik had uiteindelijk een 9 voor Nederlands op m’n eindlijst.

De samenvattingstekst gaat over iets met politiek en informatie, namelijk over dat de Tweede Kamer als informatiebron over waar het werkelijk om gaat in de samenleving erg beperkt is (ofzo – ik scan hem even snel, van de ene potloodonderstreping uit 1984 naar de volgende). Voor het opstel hadden we de keuze uit 10 onderwerpen. Om één ervan, de voors en tegens van reageerbuisbaby’s, staat een potloodkringetje, dus dat zal ik wel gekozen hebben. Ik herinner me er niets meer van.

Wat me opvalt, is dat met enige bewerking de thema’s nog actueel zijn De reageerbuisbaby misschien niet meer, maar ethische vragen rond ingrijpen in de vruchtbaarheid zeker wel (invriezen van eicellen bijvoorbeeld). Het eerste opstelthema gaat over hebben versus zijn in relatie tot onze levenshouding. Zou ik nu een geweldig onderwerp vinden om over te schrijven – maar als 18-jarige kon ik daar niets mee (denk ik). Het ik-tijdperk, goede manieren, militarisering van de ruimte, de waarde van een schooldiploma, en, zowaar, niet-democratische partijen in het parlement  – tsjonge, het zouden thema’s voor het eindexamen van 2009 kunnen zijn, 2010 wellicht zelfs. Verandert er nooit wat, of kiezen examenmakers nogal universele thema’s?

Jammer dat ik mijn eigen uitwerkingen niet meer heb. Ik zou benieuwd zijn naar hoe ik schreef in 1984. Wat durfde ik als 18-jarige te betogen over de reageerbuisbaby? Zowel inhoudelijk als voor wat betreft de stijl zou ik graag een blik erop werpen. Ik zie wel eens andere wat oudere schrijfsels van mezelf terug en dan denk ik vaak: ‘Zo, die durft, dat staat er wel stellig, zeg!’ En van een 18-jarige mag je best een stevige stellingname verwachten. Zou ik mezelf na 25 jaar overtuigen? Maar helaas, de uitwerking ligt niet op de zolder in Vlissingen, en is zelfs al opgeruimd uit de kluis van RSG Scheldemond – oeps, ik bedoel het Scheldemond College, want namen, die veranderen wél in 25 jaar.

Er bleek zonder dat ik het wist een relatie te zijn tussen twee van mijn posts van de laatste weken, namelijk  die van vorige week maandag over het interview in NRC Handelsblad met Peter Zuijdgeest en die van 7 september over de geboorte van de term jip-en-janneketaal: Peter Zuijdgeest is de geestelijk vader van die term!

Soms lijkt het een kleine wereld. Ik had, zoals ik op 7 september schreef, een ingezonden brief gestuurd naar de redactie van Onze Taal over dat ik jip-en-janneketaal al kende vóór 2002, dus voordat Bas Eenhoorn hem in de Tweede Kamer introduceerde. Een redacteur van Onze Taal had het interview met Zuijdgeest beter gelezen dan ik, of liever gezegd: hij had niet, zoals ik, het biografische kadertje over het hoofd gezien. Daarin staat:

Van 1987 tot 1991 was [Zuijdgeest] beleidsvoorlichter bij de gemeente Voorburg, waar Bas Eenhoorn (VVD) destijds burgemeester was. Voor zijn cursus Begrijpelijk Schrijven maakte Zuijdgeest reclame met een affiche: Burgemeester Eenhoorn schrijft begrijpelijk. Vindt hij. Maar begrijpelijk voor wie? Jip en Janneke of Einstein?

Ik heb het Peter Zuijdgeest even gevraagd, en inderdaad: hij bedacht die poster in 1988, de cursus werd een groot succes en kreeg landelijke bekenheid. De term ook, want in de jaren negentig had die zich van deze context losgezongen en leerde ik hem bij McKinsey kennen. De postertekst was bij Eenhoorn goed blijven hangen, en zo kon deze jip-en-janneketaal in de politiek introduceren. Inmiddels is het een staande uitdrukking. Lijkt me erg leuk, om als bedenker van zo’n postertekst je geesteskind jaren later een eigen leven te zien leiden!