Nog een gek bord uit de directe omgeving, het moet er al een hele tijd staan. Of zou het op juli 2021 slaan?
Het goede nieuws is dat ik dit bord via BuitenBeter had gemeld en heel snel bericht kreeg dat het wordt weggehaald. Ga ik in de gaten houden natuurlijk!
Afgelopen vrijdag heb ik hier vlak in de buurt een wandeling gemaakt die op het punt van mijn beroepsmatige hobby ‘bordjes’ memorabel was. Dat was niet alleen vanwege deze geweldige aan een hek van een weiland:
Maar vooral vanwege het feit dat een boel bordjes voorbarig waren, c.q. theorie. Er staan op enkele plekken, waaronder aan de Delftweg vlakbij Zweth, prachtige borden van Natuurmonumenten met een wandelroute door de velden erop:
Ik had dat bord zien staan en wilde dat wel eens lopen, vooral dat stuk naar beneden, waar staat ‘richting Landgoed De Tempel‘, dat leek me erg leuk – dat landgoed is mooi. Ik had al een donkerbruin vermoeden dat dat niet zo simpel zou zijn, want vanaf De Tempel loopt al een tijdje een vlonder naar een weiland, om daar in het niets te eindigen. Die moet waarschijnlijk uiteindelijk gaan aansluiten op die wandeling, maar dat is nog niet zo. Die wandelroute is er gewoon nog niet.
Zo werd het – inderdaad – een avontuurlijke zwerftocht door de velden, over slootjes, door greppels, een overstapje over schrikdraad, klauteren over hekken, banjeren door de blubber, zoeken naar de route en ook hier en daar op een dicht hek stuiten en dus om moeten lopen over de weg.
En daartussenin waren wel weer stukjes al af, leuke bruggetjes bijvoorbeeld, inclusief – opnieuw – mooie bordjes:
Op het laatst moesten we nog vreemde omzwervingen maken om uit te komen bij dat beginbordje want we stuitten op slootjes – door het weiland was het bedoelde pad onzichtbaar. Toen we er eenmaal waren, moest ik wel grinniken om het laatste bord dat er wel al is:
Je kunt met tekst een werkelijkheid scheppen. Maar dit lijkt me toch eerder een geval van omgekeerde wereld: eerst de borden, dan het pad. Merkwaardig hoor!
Ik hoop wel dat het uiteindelijk heel leuk gaat worden.
En maar weer eens wat gedachten over de corona-communicatie. Vorige week las ik op meerdere plekken dat het met overheidscommunicatie natuurlijk nooit gaat lukken om krom beleid recht te trekken, en daar zit wat in: als je er een potje van maakt, kun je communiceren wat je wil, maar het blijft een potje. Dát het een potje is, bleek wel uit het avondklok-debacle maar bijvoorbeeld ook uit dit goeie stuk in de Groene Amsterdammer.
Dat was dan een lichtpuntje in een week waarin ik me nogal heb geërgerd aan de ruimte die de media bieden aan mensen met heel slechte ideeën en aan het luidruchtig tegen elkaar uitspelen van de generaties en de sectoren (wij zijn zielig! wij zijn nog zieliger! wij willen versoepelingen! wij ook!). Dat kan allemaal zonder dat er veel weerwoord klinkt. Al langer verbaast me de prominente aanwezigheid van de farmaceutische bedrijven in de berichtgeving – het kan niet over vaccins gaan zonder de merknamen te noemen, lijkt het wel. Fijn voor ze.
De journalistiek is te meehuilend op dit moment en te weinig kritisch en onafhankelijk. Als ik niet een paar goede, interessante mensen op Twitter volgde zou ik er helemaal niets meer van snappen. Oja, en Lubach helpt ook – die pakte gister terecht HerstelNL aan.
Als klap op de vuurpijl trof ik in een bericht op nos.nl zaterdag deze zin aan:
Op de RIVM-website staan binnenkort niet alleen de cumulatieve aantallen besmettingen, maar ook de weekgetallen uit de kiemsurveillance vermeld.
Ik zit er toch aardig in, maar ik moest googlen om te weten wat kiemsurveillance is, en ik dacht: je moet bijna virologie gestudeerd hebben om de NOS-berichtgeving te kunnen volgen. Daar gaat dan toch ook echt iets mis – te weinig distantie van de journalist!
Edit – ik zie net dankzij een tweet van @PSteenwinkel dat ze bij de Volkskrant iets kritischer geworden zijn:
In de herfst schreef ik hier over de verschillende toetsen-opbouw van de identifiers van mijn banken. Ik heb van Triodos ondertussen een nieuwe, en kijk, die heeft zich aangepast en is nu gelijk aan de andere, met de 1 boven:
De ingebruikname hiervan had nog wel twee hobbeltjes. In de eerste plaats had ik de gebruiksaanwijzing om ‘m te activeren niet goed begrepen, en dat lag niet aan mij, heb ik even gecheckt. Dit was ‘m:
Ik lees dat toch echt als: dat ik naar de website moet gaan om ‘m identifier te activeren. Dus ik naar de website en maar zoeken-zoeken hoe dat moest… maar dat bleek dus helemaal niet te hoeven. Alleen die pincode was genoeg. Dit is – denk ik – geen instructie voor het activeren van een nieuwe identifier van een bestaande klant; dit is een instructie om in te loggen op de website, voor een nieuwe klant.
Het andere hobbeltje was of is dat ik bij het bankieren soms nog instructies krijg alsof het gaat om de oude identifier. Het gaat net een tikje anders, dus in plaats van bijvoorbeeld op de oude S te drukken moet ik nu een 2 kiezen. Dat snap ik al wel, maar het stáát er niet altijd. Maar soms wel. Niet echt heel handig.
Maar goed, waar de cijfers zitten – dat is nu eenduidig.
Gister was er weer een persconferentie. Ik vond dit keer Ruttes verhaal best goed, met het benoemen van de onzekerheid en de argumentatie voor het openen van de basisscholen. Waar De Jonge het echter vandaan haalt om nog zonder blikken of blozen de ‘routekaart’ weer voor de dag te toveren, dat vind ik verbijsterend. De houdbaarheid van de versie van vorig jaar was precies tot aan de eerste verschijnselen van de tweede golf – meerwaarde nul.
Ik heb een blik op die nieuwe routekaart (‘publieksversie’) geworpen vanuit mijn interesse in het genre, als tekst-met-visuele-middelen. Ik wist niet of ik moest lachen of huilen. Dit viel me op:
Eerder op de dag had er in de NRC een goed stuk gestaan over de corona-communicatie – ik heb het al knikkend en ‘ja’ hummend zitten lezen. Wat me het meest opviel, was het betoog om te visualiseren hoe het virus zich verspreidt. Dat roep ik al maanden, nadat ik in buitenlandse media daar prachtige voorbeelden van had gezien.
Iets anders wat ook hoognodig moet gebeuren is uitleggen wat exponentiële groei betekent en wat er dus gebeurt als je de maatregelen los zou laten – dat er dan veel erger is dan alleen een paar extra overleden ouderen. Dat besef is duidelijk aan het verdwijnen, gezien de steeds harder klinkende oproepen dat de maatregelen erger zijn dan het virus zelf.
De persconferentie viel in dat opzicht tegen. Daarnet hoorde ik van een deskundige dat het erop lijkt dat het kabinet de hoop op gedragsbeïnvloeding heeft losgelaten. Dan vraag ik me echt af: hoe moet dat straks, met die derde golf?
Woensdag miste ik voor het eerst een corona-persconferentie, dus daar ga ik niks veel over zeggen. Wel viel me op dat de corona-voorlichting afgelopen week kritisch aan de orde werd gesteld, in twee columns in de NRC; beide las ik met instemming. Ik denk inderdaad dat het veel mensen simpelweg aan voldoende kennis, begrip en inzicht ontbreekt, zoals Floor Rusman betoogt, en ik denk zeker ook dat er dus meer voorlichting nodig is. Wel is wat je daarmee kunt bereiken aan gedragsverandering beperkt, maar toch – het kan wel degelijk beter. Dat het beter kan en moet, schrijft ook Cecile Jansens, en in die column keek ik nog het meest op van wat ze schrijft over Rutte – volgens onze premier gaat het hartstikke goed met de communicatie. Wat?
Dat het niet goed gaat, daarvan ook verschillende illustraties deze week:
Met goede voorlichting kun je niet alles goed krijgen, zeker niet in een tijd waarin veel mensen meer waarde hechten aan wat de algoritmes van Facebook en dergelijk hen voorschotelen dan aan overheids- en publieke communicatie. Dat is een ernstig probleem. Bovendien staat de geloofwaardigheid van de overheid, met z’n nadruk op ‘samen’, onder druk door de vaccinatie-wanprestatie.
Ik maak me al vanaf maart zorgen over de corona-communicatie – ik heb er hier regelmatig over geschreven. Ik denk nog steeds dat we nu bijvoorbeeld wrange vruchten plukken van de framing van ‘kwetsbaren’ versus ‘onkwetsbaren’ in combinatie met het sturen op IC-capaciteit, waardoor bij mensen die zich onkwetsbaar achten steeds meer verzet ontstaat om wat zij moeten opgeven omwille van ouderen en een paar honderd mensen op de IC.
Ik ben bang dat het ook al te laat is om dat beeld nog te veranderen, althans niet op de korte termijn. Maar ik vind wel dat de overheid de voorlichtingslat veel hoger moet gaan leggen. We zijn nog wel even bezig met dat virus namelijk.
Kleine toevoeging op mijn post van vrijdag over het inkorten van lange koppen en titels: ook de koppenmaker van de Volkskrant heeft misschien nog wel wat te leren, zo begrijp ik uit deze tweet. Leuk de reacties eronder: is dit nou een kop of een intro? Die vraag überhaupt kunnen stellen is veelzeggend. En is waterpolo dan de kop? Nee, dat is alleen het onderwerp, zonder boodschap.
Ik was gister geshockeerd door de paginagrote advertentie van de Rijksoverheid in de dagbladen (hier te downloaden). Ik had hem eerst alleen vluchtig gezien en toen had ik me al verbaasd over de kop: ‘Zo werkt het eerste coronavaccin’ kan ik als voorbeeld gebruiken in mijn trainingen voor een zin die op een boodschap lijkt, maar het niet is. Vergelijk: boven een nieuwsbericht van gister had dan gestaan ‘dit is wat er in Kroatië gebeurde’.
Later keek ik wat beter en toen viel ik van mijn stoel – wat een slechte tekst. Ik weet amper waar ik moet beginnen. Wat nogal in het oog loopt is de moeilijkheidsgraad van de tekst, met woorden als mRNA en spike-eiwit, getallen, afkortingen en lange en complexe zinnen, met als dieptepunt deze:
Met de goedkeuring van het vaccin door het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA) en het Nederlandse College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) is bevestigd dat het vaccin voor 95% e ffectief is bij mensen
vanaf zestien jaar.
Ook op iets minder direct waarneembaar gebied is de tekst complex en slecht te begrijpen. Hoezo ‘eerste’ vaccin bijvoorbeeld – is dat de eerste van de twee herhalingen? Van de eerste producent? Maar dat van Moderna is toch ook zoiets?
Ander voorbeeld: wat is de relatie tussen de zinnen in de lead:
Vorige week is het vaccin van BioNTech/P fizer als eerste coronavaccin goedgekeurd voor de Europese Unie. Vaccineren is de belangrijkste stap naar een leven zonder coronaregels. Op 8 januari begint het vaccineren. We mogen dus onze mouwen opstropen.
Dat die laatste zin dubbelzinnig is en dus waarschijnlijk als knipoog bedoeld, drong pas na vijf keer lezen tot me door. Daarvoor vroeg ik me af hoe de ‘we’ zich verhouden tot mij als lezer (ik hoef figuurlijk m’n mouwen helemaal niet op te stropen), en of die boodschap niet gênant is op een dag dat alle andere EU-landen al met vaccineren begonnen zijn terwijl ‘we’ nog een tijd moeten wachten. Ook met de knipoog blijft die gêne overeind trouwens.
Nog eentje: hoezo staat er hier maar:
Vaccineren is gratis en vrijwillig; het is je eigen keuze. Maar hoe meer mensen zich laten vaccineren, hoe beter we kunnen voorkomen dat het coronavirus zich verder verspreidt.
De tegenstelling is zeer impliciet maar een aanname dat de lezer daar dus zit te denken ‘dan doe ik het dus niet’. Dat moet de tekst nou juist niet oproepen, lijkt me.
Ook de structuur is warrig – onder ‘voor wie’ gaat het daarover in de eerste zin en helemaal aan het eind ook weer even, maar ertussenin niet. Enzovoort.
De strekking is me volledig onduidelijk, al snap ik wel dat die opmerking over dat het vaccin niet bij je DNA of genen kan komen gericht is op de kritiek van vaccinatie-sceptici. Ik kan alleen maar bedenken dat de advertentie bedoeld is om die sceptici te overtuigen, ik ervaar het niet zo. Argumenten pro vaccinatie zitten verstopt in bloedeloze zinnetjes als ‘Vaccineren is de belangrijkste stap naar een leven zonder coronaregels’. Er gaat weinig enthousiasmerends van uit.
Sterker nog: ik word er wantrouwig voor. Door wat me het allermeest opvalt: de merknamen. Drie keer BioNTech/Pfizer, waaronder in de eerste zin (= bovenste regel), en dan nog een keer Moderna… ik heb zitten speuren of dit niet een soort tekst-deepfake was, gefinancierd door de farmaceutische industrie. Dat gevoel werd versterkt door de gladde stockfoto van een laboratorium en door de ingewikkeldheid van het stukje onder ‘Hoe werkt het vaccin?’ Dat lijkt me duidelijk geschreven door iemand die het zelf interessant vindt, met dat mRNA enzo. Een expert dus.
Ik blijf twijfelen: zou de tekst deels aangeleverd zijn door BioNTech/Prizer? Ik kan me bijna niet voorstellen dat de Rijksoverheid dit willens en wetens zo heeft geformuleerd en vormgegeven. Ze hebben daar toch echt ook goede tekstschrijvers zitten.
Ik vind in het algemeen dat het lijkt alsof ‘we’ van 10 maanden coronacrisis nog heel weinig geleerd hebben, en dat het met het vaccineren niet bepaald daadkrachtig gaat, is ook algemeen bekend. Deze tekst is daar helemaal de afspiegeling van: falend beleid.
Hoe het wel moet? Nou, doe eerst maar even niet, zou ik zeggen. Ga eerst beter nadenken over je communicatiestrategie én krijg dat vaccineren eerst maar eens goed aan de praat (motto: ‘geen woorden maar daden’). Maak vervolgens veel concreter welke voordelen je vaccineren gaat opleveren – dat is de basis voor de argumentatie. Bedenk daarbij welke andere beïnvloedingsmechanismen je kunt inzetten. Ik denk bijvoorbeeld dat diverse herkenbare gewone Nederlanders (m/v) die vertellen waarom ze zich gaan laten vaccineren krachtiger is dan een ‘witte jas'(expert). En kom dan half januari nog eens terug.
Het was vorige week op tv bij Iedereen Beroemd, een programma waar manlief en ik een beetje verslaafd aan zijn geraakt, en nu ook online: een analyse van het taalgebruik op YouTube. Ik vond het grappig en leerzaam en ik heb het net aan mijn studenten van Tekstgenres doorgegeven als voorbeeld van een informele registeranalyse. Want dat is wat hier gebeurt: het taalgebruik van een bepaald genre typeren – en daar dan de draak mee steken!
Op de dag dat een nieuwe lockdown wordt afgekondigd kom ik terug op een onderwerp waar ik het al eerder over heb gehad (meest recente): de metaforen in de communicatie over het coronabeleid. Volgens het liveblog van nos.nl heeft minister De Jonge vandaag gezegd:
Vorige week leek het erop dat de remweg van het virus vooral langer werd, nu moeten we concluderen dat het virus plankgas geeft
Dan denk ik: hij heeft niet naar Even tot hier gekeken, afgelopen zaterdag. Vanaf 8’25 nemen Woe en Van der Laan de metaforen van hem en Rutte op de hak. Ik lag helemaal in een deuk! Spijker op de kop!
Enige wat ik er nog aan toe zou willen voegen: Merkel wordt opgevoerd als goed voorbeeld van metafoorloosheid, maar de wirwar van metaforen is het probleem, en mogelijk ook wel dat sommige niet het gewenste effect hebben. Metaforen op zich, daar is niks mis mee. Sterker nog: een goeie metafoor had de afgelopen maanden kunnen helpen. Ik ben benieuwd waar Rutte vanavond mee komt, maar ik houd mijn hart vast…