Categorie archieven: Opvallend

Bij het stoppen van De Dijk

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik zit al dagen met muziek van De Dijk in mijn hoofd – nadat ze vorige week hun afscheid aankondigden. Alweer een afscheid in de muziek, al is dit anders dan de dood. Toch is er een overeenkomst: Henny Vrienten en Huub van der Lubbe zijn (waren?) de twee beste tekstschrijvers in het Nederlands. Over Van der Lubbe schreef ik eerder al op dit blog; ik ben later in een Buitenkunstweek met diezelfde tekst aan de slag gegaan.

Ten opzichte van Vrienten komt er voor mij nog wat bij: Van der Lubbes teksten komen dichter bij mijn ziel. Het meest tasbaar is dat in Mooier dan nu, waarin hij de plek bezingt waar ook ik gewoond heb: het Amsterdamse KNSM-eiland (ik heb hem daar toen een heel enkele keer voorbij zien fietsen). Het meest tot uitdrukking komt het in Heel andere wereld, tsjonge, wat heb ik dat vaak in mijn hoofd. Het gaat in beide teksten in wezen om een melancholische levenshouding van onvervuld verlangen (niet per se zwartgallig) – Van der Lubbe noemt zichzelf een jongen met droevige ogen (ook alweer zo’n gave tekst). Het is sowieso het levensgevoel van de blues.

De laatste dagen had ik, misschien mede door het weer, Door de modder veel in mijn hoofd. Die tekst vind ik bijna te concreet, te weinig ruimte voor eigen interpretatie – maar hij spreekt me toch erg aan. Ook vermeldenswaard is waar het bij mij allemaal mee begon: Onderuit. In een tijd dat ik ongelukkig verliefd was vond ik ‘doodgaan en opstaan in een t-shirt van haar’ (nouja, hem dus, voor mij) super romantisch. Sowieso kan Van der Lubbe zeer liefdevol over vrouwen zingen.

Ik heb De Dijk een aantal keren gezien, en daar waren memorabele concerten bij. Het laatste vond ik echter minder, wat ligt aan de veranderende sfeer bij popconcerten: de oude hits werden keihard meegezongen, door de nieuwe nummers werd keihard heengewauweld. De Dijk zelf heb ik zodoende amper gehoord. Ik hoef dat niet nog een keer, ik bewaar liever de herinnering aan daarvoor. En ik hoop Huub van der Lubbe in zijn toekomstige werk mee te maken.

Voor wie het gemist heeft: het gesprek met hem en drummer Antonie Broek vorige week in Khalid & Sophie vond ik zeer de moeite waard, voor hen beiden én het eerbetoon aan Solomon Burke.

 

Een boel leestips

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Als ik het goed zie, is mijn vorige overzicht van nuttige en leuke links al meer dan een jaar geleden. Hoogste tijd dus, en een hele waslijst, geordend in drie subcategorieën en een ‘overige’ tot slot:

  • Eerst de strategische schrijfzaken:
    • Voor iedereen die nog niet het klassieke werk van Lakoff & Johnson kent: hier een mooi artikel over hoe metaforen ons denken bepalen.
    • Een wetenschappelijk artikel van Hans Hoeken en Daniel O’Keefe dat vorig jaar verscheen heeft in mijn vakgebied nogal wat stof doen opwaaien. Hier wordt het besproken, het heeft al meer van mijn vakpublicaties gehaald. Het betoogt dat we eigenlijk niet op basis van onderzoek kunnen bepalen wat een tekst overtuigend maakt.
    • Aanverwant: tien lessen uit de coronapandemie over gedrag ondersteunen met communicatie, van de NCTV. Sommige dingen werken dus wel, in deze context althans, zoals op de envelop zetten waar de brief over gaat.
    • Marc van Oostendorp stelt hier een interessante schrijfkwestie aan de orde: kun je wetenschappelijk onderzoek wel voor een breed publiek samenvatten? Nee, zegt hij. Ik weet niet of ik zo stellig zou zijn, maar ik snap het probleem wel. Eén artikel los is vaak niet te plaatsen inderdaad.
    • Verheugend: in de juridische wereld is steeds meer aandacht voor tekstkwaliteit. In het Advocatenblad verscheen bijvoorbeeld een goed stuk over begrijpelijk schrijven
  • Over stijl en formuleren:
    • Een stuk waarin ik bevestiging zag voor iets wat me vaker opvalt (en niet alleen mij): stijladviezen gaan vaak over problemen die geen grote rol spelen in het schrijven.
    • Van het Taalcentrum-VU een advies dat ik van harte onderschrijf, ik zei het vanochtend nog tegen een opdrachtgever: doe toch niet, die museumstukken uit de schrijftaal.
    • Meer over een formuleringskwestie die vaker ter sprake komt: kun je om weglaten uit een zin? Niet te moeilijk over doen, zegt Wouter van Wingerden, en daar ben ik het mee eens.
  • In de categorie ‘leuk’:
  • En nog drie ‘varia’:
    • Heel herkenbaar voor mij: over dat geconcentreerd werken aan tekst na een uur of vier wel op is. Ik heb onlangs voor een opdrachtgever 7,5 uur gemaakt op één dag, en kon toen geen pap meer zeggen. Dat kan ik maar een heel enkele keer. Gelukkig zit er in mijn werk veel afwisseling.
    • Ik ontdekte pas onlangs dat een scriptie waar ik vaak naar verwijs online staat. Het gaat om die van Eveline Pollmann, over het betrekkelijke nut van schrijftrainingen.
    • Tot slot een gecombineerde schrijftip en troost: maak aan het einde van je schrijfproces in 30 minuten een samenvatting van de essentie. En troost je met de gedachte dat je al het eerdere werk nodig had om daartoe te komen.

Thijs Pollmann maakte mij enthousiast voor de taalkunde

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Gister bereikte mij via Neerlandistiek.nl het bericht dat Thijs Pollmann overleden is. Hij zat in mijn begeleidingscommissie toen ik aan het promoveren was en ik vond het toen fijn om contact met hem te hebben, maar een belangrijkere rol voor mij heeft hij gespeeld in het eerste jaar van mijn studie Nederlands in Utrecht, 1984-1985. Ik kreeg van hem mijn eerste vak taalkunde ooit, aan de hand van zijn boek Woorden, klanken, zinnen, talen (Martinus Nijhoff, 1982). Dat vond ik erg leuk en ik bleek er goed in te zijn. Ik vond het interessante puzzeltjes om op te lossen, zei ik toen; nu zou ik zeggen: het is het soort werk waar ik mijn analytisch vermogen helemaal op kan uitleven.

Ik ben na dat jaar weliswaar een tijdje gestopt met mijn studie en later verder gegaan aan de VU, waar taalkunde anders was: in de scholenstrijd in de taalkunde zat (zit?) Utrecht aan de generatieve kant, de VU aan de cognitieve. Ik heb het later, toen ik eenmaal ging promoveren, wel fijn gevonden dat ik eerst nog die generatieve basis had gehad en die vorm van taalkunde dus kon volgen. Dat heb ik aan dat vak van Thijs Pollmann te danken gehad.

Maar belangrijker: het was leuk. Pollmann gaf het leuk, voor mij althans, we moesten veel zelf puzzelen vooral, dus veel meer werk- dan hoorcollege, daar houd ik van. Hij begeleidde het puzzelen samen met een ook al zo leuke student-assistent, met wie mijn paden later veel vaker zijn gekruist: Luuk Lagerwerf.

Er ging een wereld voor mij open: zo kun je dus naar taal kijken en dat zegt wat over iets fundamenteel menselijks. Of je dat nou door generatieve of door cognitieve bril doet, dat maakt niet eens zo veel uit. Min enthousiasme voor de taalkunde is toen begonnen.

Dank je wel, Thijs.

 

Zorg voor consistentie

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Gister zat ik in Utrecht in de bus op weg van het station naar een opdrachtgever. Daar zouden we met een groepje enkele teksten van hen gaan bespreken. In een was me opgevallen dat er een alinea onder een tabel stond die ongeveer beschreef wat ook al in de tabel stond, maar dan in net iets andere woorden en ook in een andere volgorde dan in de tabel. Het ging zo ver dat ik af en toe in verwarring was of ik nou hetzelfde zat te lezen, of net iets anders. Mijn diagnose was: inconsistentie tussen tabel en tekst.

In de bus zag ik een ander mooi voorbeeld van inconsistentie, dit keer tussen figuur en tekst. Het was een bord onder het plafond en het was lastig het goed op de foto te krijgen in dat drukke en hobbelende ding, maar dit was ‘m:

Wat ik zie is dat plaatje 3 één op één overeenkomt met bullet 5. Plaatje 1 zit niet in de tekst. Plaatjes 2 en 4 valt misschien onder bullet 3, en 5 onder bullet 4, maar dat is dan niet precies en de volgorde is ook verre van logisch. Bullets 1, 2 en 6 moeten het stellen zonder plaatje. En hoe veel huisregels zijn het nou in totaal?

Ik zou het anders doen: de regels tot de essentie beperken, zo concreet mogelijk maken (wat is overlast?), en dan allemaal in beeld én taal uitdrukken. Door het verkleinen van de zwarte balk met ‘onze huisregels’ kun je bovendien ruimte winnen. 

In de groep kwamen we ’s middags tot dezelfde conclusie over het belang van consistentie, maar tot een andere oplossing voor de tekst. De paar kleine dingetjes die extra in de tekst stonden, konden wel naar de tabel verhuizen, en dan kon de hele tekst vervallen. Dat leek me inderdaad prima: geen inconsistentie meer, en sterk ingekort. Het is voor een béétje ervaren lezers niet nodig om een tabel te ‘ondertitelen’.

Wel moest er nog een hoofdboodschap bij die de strekking van de tabel uitdrukte. Door het wegvallen van de alinea was daar gelukkig plek genoeg voor.

 

Woordvervreemding

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

Deze week gaat het boek waar ik mee bezig ben naar een paar proeflezers. Ik heb het daarom de afgelopen dagen geredigeerd – nog niet helemaal tot in detail, maar wel al op woordniveau. Ik heb daarvoor weer eens mijn ‘schrijfchecklist’ gebruikt, daarmee practicend wat ik preach: ik heb een lijstje met woorden en leestekens ie bij het vlotte doorschrijven makkelijk uit mijn pen rollen maar waarvan ik weet dat ik er beter wat kritischer op kan zijn voor een goede, lezergerichte tekst. Daar zoek ik mijn tekst dan op door, gewoon met de zoekfunctie in Word.

Ik ben bijvoorbeeld geneigd om veel haakjes en dubbele punten te gebruiken en woorden als ook, echt, gewoon, natuurlijk, of om zinnen te starten met En – niet fout, daar gaat het niet om, het is meer overdadig gebruik.

Het was alweer een tijd geleden dat ik zo’n lange tekst (78.000 woorden) zo doorzocht. Ik herinnerde me dat dat soms heel vervreemdend kan zijn. Zoeken op ook bijvoorbeeld, dat woord komt best wel veel voor, en na een tijdje ziet het er dan heel gek uit, zo’n kort woordje. Ik had het ook sterk met hun. Daarop zoek ik omdat ik weet dat ik hen/hun niet automatisch helemaal feilloos doe. Maar hun komt veel voor als bezittelijk voornaamwoord en daar is niks mis mee. Maar na een heleboel keren hun zien voorbijkomen ziet ook dat woord er raar uit.

Ik had het vooral bij de kleine woorden. Ik heb ook gezocht op misschien, mogelijk en waarschijnlijk en die zijn al niet zo frequent maar ook groot genoeg om gewoon te blijven ogen. Gewoon ook, trouwens. En trouwens zelf ook. Echt – ja ook echt. Ook.

Zo kan ik niet schrijven, hoor! En precies daarom doe ik het kritisch doorzoeken apart van het schrijven zelf.

 

Over mijn favoriete tekst van Henny Vrienten

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Afgelopen  maandag kwam het nieuws dat Henny Vrienten was overleden. Dat raakte me – een icoon uit mijn jeugd (al was Doe Maar voor 14-jarige meisjes toen ik ‘al’ 15 was). Ik ben Doe Maar later gaan waarderen: ik bezocht in 2000 een van hun reünie-concerten en dat was fantastisch – wat een feest, in Ahoy’. Nog later zag ik Henny Vrienten live met de Aardige Jongens (Henk Hofstede en Frank Boeijen) en ook solo. Ook dat waren memorabele concerten.

Bij die solo-concerten viel me op dat Vrienten als geen ander in Nederland verhalen kon vertellen met zijn nummers. Het mooiste voorbeeld daarvan vind ik ‘Spelen met vuur’ van Alles is anders: een grappige autobiografie als liedje.

De allermooiste tekst van Vrienten vind ik die van ‘Zonder Mij‘ van de Aardige Jongens, bij de dood van Hugo Claus. Sinds maandag zit dat nummer veel in mijn hoofd. Ik hoop dat zo’n prachtnummer over de dood zijn nabestaanden troost geeft. Mij gaf het dat – ik wilde het niet voor niets horen op de uitvaart van mijn moeder.

Henny, dank je wel.

Bijzonder vraagteken achter krantenkop

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Als ik het idee van de hoofdboodschap uitleg, maak ik vaak een vergelijking met krantenkoppen. Net als de hoofdboodschap beantwoordt een kop de vraag van een lezer (‘wat is er gebeurd?’), overkoepelt de inhoud van het artikel en is de formulering ervan dusdanig kernachtig dat een lezer ‘m in één keer kan vatten.

Wat ik daarmee ook illustreer, is het verschil tussen een boodschap en een vraag. Sommige leerders van het piramideprincipe hebben namelijk de neiging om de hoofdboodschap als vraag te formuleren. Ik vertel dan dat dat hetzelfde zou zijn als een krantenkop als ‘Wat is er vandaag gebeurd’ of iets specifieker, bijvoorbeeld, aansluitend bij iets in het actuele nieuws: ‘Hoe bewaakt Rusland zijn marinehaven?’ Niet voor niets is een vraagteken in een krantenkop taboe – al wordt daar ook wel eens mee gespeeld.

Tegen deze achtergrond vond ik het frappant om een veelbetekenend vraagteken achter een krantenkop tegen te komen in een boek dat ik onlangs las. Dat ik onlangs ademloos heb uitgelezen, moet ik zeggen, want ik vond het geweldig: Een Duitse Zomer, van Rolf Bos, over de gijzeling en dood van de Israelische equipe tijdens de Olympische Spelen van 1972 – mijn vroegste jeugdherinnering aan wereldnieuws, vandaar dat ik het boek graag wilde lezen toen ik zag dat het in de NRC-recensie vijf bollen kreeg. Het boek maakte mijn hoge verwachting helemaal waar.

Dat over de krantenkoppen is een klein maar saillant detail, op p. 229/230. In de bevrijdingsactie ging een heleboel mis, waaronder dat er te vroeg aan de media werd gemeld dat die was gelukt en dat de gijzelaars dus vrij waren. Dat nieuws kwam net voor de deadline van de ochtendkranten en dus kopten een boel kranten ‘Gijzelaars zijn vrij’, of, in The Jerusalem Post: ‘All Israeli hostages have been freed’.

Alle kranten? Nee, het Limbugs Dagblad had een ‘sceptische nachtredacteur’ en die zette er een vraagteken achter, ‘normaal een eindredactionele doodzonde’: ‘Gijzelaars bevrijd?’ 

Die redacteur had iets goed aangevoeld. Iets later moesten een heleboel kranten in hun volgende editie iets heel anders melden: ‘Massacre at the Games’, ‘Extra Ausgabe: alle Geiseln getötet’. Dan volgt er een prachtig beeld:

In lijn 4 van de S-Bahn van München zitten in de ochtend van 6 september mensen tegenover elkaar met verschillende edities van de ochtendbladen voor hun neus. ‘Alle Geiseln gerettet’, lees je aan de ene kant van de wagon; ‘Alle Geiseln tot,’ staat er aan de andere kant.

Mogelijk was dit niet, of niet alleen, overmacht: de West-Duitse overheid verspreidde ‘al dan niet bewust’ mist – lang niet alles is duidelijk geworden over die fatale nacht.

Het is maar een detail uit het boek, dat ik eruit haal omdat het raakt aan mijn werk. Het is lang niet het enige detail dat op mij grote indruk maakte. Heb je interesse in wereld- en/of sportgeschiedenis? Lezen, dat boek!

 

Oja, zo ging dat

Louise Cornelis Geplaatst op door  

De laatste weken is mijn werk ineens weer een heel stuk ‘normaler’ geworden, in de zin van: het lijkt weer veel op hoe het ging voor maart 2020. Er blijft nog steeds wel wat online doorgaan, maar de meerderheid is ‘live’. Ik geniet daarvan: van werken met ‘echte’ mensen, van de praatjes tussendoor, van de dynamiek en afwisseling in mijn werkende bestaan.

Regelmatig heb ik ‘oja, zo ging dat’-momenten: dingen waar ik in de tussentijd niet aan had gedacht, en me nu ineens weer realiseer. Daar zitten fijne dingen tussen: voor het eerst weer een supervisie-sessie (waarin de deelnemers feedback geven en krijgen op eigen werk) waaraan ik zelf mee kan doen. Online lukt dat qua logistiek niet. Een klein oja-moment daarbij was het doorgegeven zien worden van het gekleurde papier waarop de feedback komt te staan: ik houd van kleur in een ruimte.

Er zitten echter ook momenten tussen waarin ik denk: urgh, hier heb ik juist twee jaar lang geen last van gehad. Technische problemen: dinsdag lukte het niet het smartboard aan de praat te krijgen met mijn laptop. Gelukkig kon ik presenteren met mijn USB-stick erin, maar daar gebeurden wel gekke dingen mee: op het smartboard verschenen onder andere ook de verborgen dia’s, en per dia alle animaties in één keer.

Of zoiets als laatst, een beetje ongelukkige ontvangst bij een opdrachtgever: zaal is bezet tot na de aanvangstijd van de training, ze zetten me ondertussen in een hokje en bieden niet eens koffie aan. Als ik de zaal in kan, ook nog niet, ik mag dat zelf gaan halen – terwijl ik ook op eigen houtje mag uitvogelen hoe het scherm werkt.

Op zo’n moment herinner ik me dat ik twee jaar geleden miste om van nieuwe opdrachtgevers niet te zien en te ervaren hoe hun kantoor is – die omgeving letterlijk en figuurlijk op te snuiven. Dat levert toch ook echt informatie op. Naast dat ik het leuk vind om op zo veel en zo verschillende plekken te zijn.

Ik heb ook alweer ervaren dat veel onderweg zijn gauw druk wordt: oja, reizen kost tijd, en als ik dan weer op m’n plek ben, wacht daar het opruimen en afhandelen van alles wat er ondertussen is gebeurd. Ook weer, net als vroeger, een limiet aan stellen dus.

Al met al denk ik dat ik productiever ben zo. Door de afwisseling krijg ik zelf meer voor elkaar, en ik denk dat ik op locatie ook meer ‘impact’ heb.

Echt normaal wordt het pas als ik kan ophouden met steeds de incubatietijd aftellen nadat ik met een groep heb gewerkt. Als ik zie en hoor hoe veel mensen om me heen de laatste tijd covid gehad hebben, verbaas ik me erover dat het mij nog steeds niet heeft weten te vinden. Anderen ook: laatst bij een opdrachtgever zei iemand: “Maar iedereen heeft het toch al gehad?” Die keek dus verbaasd toen ik zei “Neehoor, ik niet”. Verbazingwekkend of niet – ik houd het graag zo!

 

Motie over ‘gewoon’ format

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Opmerkelijke motie vorige week, van Tweede-Kamerleden Van Weerdenburg en Van Haga. Zij vonden de I-Strategie Rijk 2021-2025 een ‘nodeloos uitgebreide en overdreven vormgegeven reclame-brochure’ en willen dat soort teksten in het vervolg graag gewoon in Kamerbriefformat. Ik werd erop geattendeerd door iemand met wie ik bij de Rijksoverheid samenwerk, aan terughoudend opgemaakte en weloverwogen beknopte rapporten die ook bij de Tweede Kamer terechtkomen.

Ik kan me wat voorstellen bij die wens uit de Tweede Kamer. Ik weet niet of het een motie waard is, en ik zeg het met enig knarsetanden omdat het tot cognitieve dissonantie bij me leidt om het met een PVV’er en Van Haga eens te zijn.

Maar inderdaad. Mooie vormgeving vind ik nog tot daaraan toe (mag wat kosten kennelijk?). Maar 128 pagina’s zonder eenduidige of overzichtelijke structuur, zonder inhoudsopgave en zonder snel vindbare hoofdboodschap, en met van die holle frasen als ‘We leven in uitdagende tijden’ – tsja…. 

 

Er komt weer een boek!

Louise Cornelis Geplaatst op door 2

Fiets Magazine heeft elke maand een rubriek ‘Fietser’ en deze maand sta ik daarin. Dat is sowieso leuk natuurlijk, maar wat er nog extra leuk aan is, is dat ik daarin een nieuwtje aankondig: als alles goed gaat, verschijnt volgend jaar van mij weer een boek! Het is bedoeld voor mensen (m/v) die met hart en ziel sporten, merken dat ze een dagje ouder worden, en zich afvragen: hoe blijf ik goed en hoe houd ik het leuk?

Ik noem het wel eens mijn andere vak: ik ben naast sporter ook al een aantal jaren trainer en trainingsbegeleider. Heel andere koek dan adviesrapporten, maar met schrijven komen de twee vakken samen, en dat is zeer inspirerend. Ik had altijd al mijn andere blog, waarvan enkele stukken in bewerkte vorm in het boek staan. Daarnaast heb ik onder andere diverse collega-sporters geïnterviewd. Ik ben er al jaren mee bezig, en naast leuk was dat ook leerzaam.

Ik heb het boek geschreven dat ik zelf een jaar of tien geleden graag had willen lezen. Een titel heeft het nog niet, daar ben ik hard over aan het nadenken.

De laatste maanden ben ik vooral bezig geweest met het zoeken naar een uitgever. Die heb ik nu, of althans: een mondeling akkoord, met enthousiasme over en weer – erg leuk. Wordt vervolgd dus!