Als ik het idee van de hoofdboodschap uitleg, maak ik vaak een vergelijking met krantenkoppen. Net als de hoofdboodschap beantwoordt een kop de vraag van een lezer (‘wat is er gebeurd?’), overkoepelt de inhoud van het artikel en is de formulering ervan dusdanig kernachtig dat een lezer ‘m in één keer kan vatten.

Wat ik daarmee ook illustreer, is het verschil tussen een boodschap en een vraag. Sommige leerders van het piramideprincipe hebben namelijk de neiging om de hoofdboodschap als vraag te formuleren. Ik vertel dan dat dat hetzelfde zou zijn als een krantenkop als ‘Wat is er vandaag gebeurd’ of iets specifieker, bijvoorbeeld, aansluitend bij iets in het actuele nieuws: ‘Hoe bewaakt Rusland zijn marinehaven?’ Niet voor niets is een vraagteken in een krantenkop taboe – al wordt daar ook wel eens mee gespeeld.

Tegen deze achtergrond vond ik het frappant om een veelbetekenend vraagteken achter een krantenkop tegen te komen in een boek dat ik onlangs las. Dat ik onlangs ademloos heb uitgelezen, moet ik zeggen, want ik vond het geweldig: Een Duitse Zomer, van Rolf Bos, over de gijzeling en dood van de Israelische equipe tijdens de Olympische Spelen van 1972 – mijn vroegste jeugdherinnering aan wereldnieuws, vandaar dat ik het boek graag wilde lezen toen ik zag dat het in de NRC-recensie vijf bollen kreeg. Het boek maakte mijn hoge verwachting helemaal waar.

Dat over de krantenkoppen is een klein maar saillant detail, op p. 229/230. In de bevrijdingsactie ging een heleboel mis, waaronder dat er te vroeg aan de media werd gemeld dat die was gelukt en dat de gijzelaars dus vrij waren. Dat nieuws kwam net voor de deadline van de ochtendkranten en dus kopten een boel kranten ‘Gijzelaars zijn vrij’, of, in The Jerusalem Post: ‘All Israeli hostages have been freed’.

Alle kranten? Nee, het Limbugs Dagblad had een ‘sceptische nachtredacteur’ en die zette er een vraagteken achter, ‘normaal een eindredactionele doodzonde’: ‘Gijzelaars bevrijd?’ 

Die redacteur had iets goed aangevoeld. Iets later moesten een heleboel kranten in hun volgende editie iets heel anders melden: ‘Massacre at the Games’, ‘Extra Ausgabe: alle Geiseln getötet’. Dan volgt er een prachtig beeld:

In lijn 4 van de S-Bahn van München zitten in de ochtend van 6 september mensen tegenover elkaar met verschillende edities van de ochtendbladen voor hun neus. ‘Alle Geiseln gerettet’, lees je aan de ene kant van de wagon; ‘Alle Geiseln tot,’ staat er aan de andere kant.

Mogelijk was dit niet, of niet alleen, overmacht: de West-Duitse overheid verspreidde ‘al dan niet bewust’ mist – lang niet alles is duidelijk geworden over die fatale nacht.

Het is maar een detail uit het boek, dat ik eruit haal omdat het raakt aan mijn werk. Het is lang niet het enige detail dat op mij grote indruk maakte. Heb je interesse in wereld- en/of sportgeschiedenis? Lezen, dat boek!