En dan nog iets van Paulien Cornelisse is de opvolger van Taal is zeg maar echt mijn ding, dat ik alleen al om de titel geweldig vond, en verder ook (zo schreef ik een paar jaar terug). Bij een tweede boek is het verrassingseffect natuurlijk weg, maar toch is En dan nog iets weer erg leuk, hoor, met rake taal-observaties. Soms is alleen een citaat, een flard van een gesprek, genoeg, soms schrijft ze daar ook wat óver in een kortere of langere column over een taalverschijnsel. .

Ik vind het knap hoe Cornelisse die verwondering houdt over alledaagse dingen, en dus rustig stukjes kan schrijven over ‘ik ga je ongelofelijk bedanken’ (p. 61-63), hoe gek dat eigenlijk is. Dat ‘ongelofelijk’ is alsof je rondloopt in een staat van shock, en dan is het ook nog gek dat je aankondigt dat je iets gáát doen, maar het dan niet doet (nouja, wel dus, want met het uitspreken van die zin voltrek je de taalhandeling ‘bedanken’, maar het is toch gek). En de combinatie is helemaal gek: in die staat van shock kondig je droogjes iets aan.

Als ik zoiets lees, dan denk ik: ‘Hahaha, ja zeg!’ – maar zelf heb ik die zin ook al een boel keren gehoord zónder die verwondering. Je moet daar op een heel bepaalde manier voor kunnen luisteren. Met die bijna kinderlijke verwondering en nieuwsgierigheid dus, en zonder oordeel, zonder meteen ‘dat is hartstikke fout’ te denken. Cornelisse kan dat, en dat is hartstikke leuk.

Bij één ding dacht ik: huh? En dat is Cornelisses interpretatie van het woord ‘eikel’ (p. 59, in een stukje met als titel ‘Zeg het met geslachtsdelen’). Volgens haar is dat nogal watjes-achtig, volgens mij toch best behoorlijk hufterig. Maar goed, om dat soort woorden hier nou uitgebreid te gaan analyseren…

En waar ik me over kan verwonderen, is wat die -se aan haar achternaam doet. Toch echt twee letters te veel aan een achternaam. Maarja. Vind ik, hè?

Ze worden gepubliceerd op een website voor Neerlandici, maar ze verdienen bredere aandacht: de columns van Marc van Oostendorp op Neder-L. Sommige zijn wel degelijk voor vakmensen; zo staat er vandaag een oproep aan docenten Nederlands. Maar er zijn er een heleboel bij die leuk zijn voor iedereen met interesse in taal.

Taal breed opgevat, want het gaat over de gekste dingen: gister had hij een tamelijk filosofische beschouwing naar aanleiding van het hoorspel over Voskuils Het Bureau; afgelopen zaterdag ging het over de relatie tussen Wordfeud en de economische crisis, en tussendoor over het subtiele verschil tussen het Duitse nur enerzijds en het Nederlandse slechts en alleen anderzijds.

Ook de relatie tussen taal en nieuwe media heeft zijn warme aandacht, en die bijdragen lees ik vaak met grote instemming. Er wordt over de nieuwe media veel onzin geroepen en moord-en-brand geschreeuwd, maar Van Oostendorp is daar niet op te betrappen. Vorige week kreeg dit onderwerp de vorm van reacties op twee stukken die elders verschenen waren, namelijk op Taalschrift en in Onze Taal, maar de columns zijn zo geschreven dat ze, zeker met de links erin, ook zelfstandig te lezen zijn.

Deze opsomming laat ook zien hoe productief Van Oostendorp is: bijna elke dag een nieuwe column, ook in het weekend. En dat terwijl columns schrijven niet het enige is wat hij doet. Alleen al die columns volgen is tijdrovend. Maar wel een aanrader.

Tussen de feestdagen door las ik een aardig boekje: Mark Rutte is lesbisch van Raoul Heertje. Afgaand op auteur en titel denk je misschien: ‘Huh, wat doet dat op dit weblog?’ Ik had ook niet verwacht dat het daar relevant voor was, maar dat is het wel degelijk. Heertje analyseert de manier waarop de media ons in de luren leggen, maar eigenlijk laat hij daarmee ook zien hoe zeer onze communicatie aan elkaar hangt van taalspelletjes – en dat het in communicatie veel meer om bedoelingen (de strekking) gaat dan om de letterlijke betekenis.

Volgens Heertje recyclen we onze eigen teksten, die van elkaar én die van de media – alsof we als volleerde acteurs teksten in ons hoofd hebben die we opdreunen als dat moet. Zo vertellen we elkaar verhalen, die op een gegeven ogenblik werkelijkheid, feiten worden – omdat we ze zo vaak horen. Dat is misschien niet zo’n vrolijke boodschap, maar wel een reële, en Heertje brengt hem met veel humor. Eigenzinnige humor overigens; ik moest een hoofdstuk of twee wennen aan zijn stijl, maar daarna vond ik ook de vorm verfrissend en dus inspirerend.

Dus: als je een grappig, gek en leesbaar boek wilt lezen waarvan je ook nog wat opsteekt over hoe taal écht werkt, dan is Mark Rutte is lesbisch een aanrader. Over die gekke titel gaat het trouwens niet, maar ik kan wel raden hoe Heertje hem bedoelt.

Eerst dit: toen ik hoorde hoe veel het boekje De Argumentatiecoach kostte (namelijk: € 24,95) dacht ik: “so, da’s duur!” Daar oogt het niet naar: het oogt als een boekje: dun en een beetje slap. In combinatie met het schreeuwerige oranje op de voorpagina vind ik dat dus een goedkope ‘look and feel’, te goedkoop enerzijds voor de € 24,95, anderzijds ook voor de ondertitel: ‘je coach voor een overtuigende carrière’. Bij het woord carrière past iets statusrijkers, sjiekers, vind ik.

Maar goed, dat is allemaal uiterlijk en deels een kwestie van smaak. Wat krijg je inhoudelijk voor dat geld? Dat is enerzijds veel en anderzijds weinig.

Veel is het omdat het boek een breed gebied bestrijkt. Op de cover staat: ‘meer salaris, presentaties met passie, succesvolle sollicitaties, krachtig advies, overtuigende teksten’. En dat is nog niet alles, het gaat óók over argumentatieleer, gespreksvoering (het Luisteren-Samenvatten-Doorvragen-model), kernkwadranten, de Roos van Leary, onderhandelen, e-mail, offertes, tekststructuur, debatteren, columns, leidinggeven en ontslaggesprekken voeren. Dat alles, in krap 130 pagina’s… dat is wel heel veel, heel breed – meer eigenlijk dan de titel doet vermoeden. Ik zou niet bij een argumentatiecoach aankloppen als ik beter wil leren luisteren, bijvoorbeeld.

Weinig is precies de tegenhanger. Per onderdeel is het onvermijdelijk niet zo veel en niet diepgaand. Ik heb natuurlijk vooral gekeken naar het onderdeel structuur. Hoofdstuk 13 heet ‘Schrijven met structuur: over trechters, piramides en ruiten’. Het begint p. 99 met de voordelen van het piramideprincipe: schrijven met het standpunt voorop. Mooi.

Maar als ik dan 3 pagina’s verder zie wat voor structuur het boek aanraadt voor adviesrapporten, dan denk ik: ‘????’ Want dat is doodgewoon de oude, vertrouwde methodologische opbouw – niks piramideprincipe:

1. Inleiding
2. Probleem en achtergronden van het probleem
3. Oplossingsrichtingen
4. Weging van de oplossingen op basis van criteria
5. Conclusie
6. Advies

Dan staat er ook nog: ‘Met name langere teksten, zoals advies- of beleidsrapporten, bevatten veel meer informatie dan argumenten alleen’. Ja, de meeste langere teksten, zoals advies- of beleidsrapporten, bevatten te veel informatie – veel meer informatie dan de lezer wil, en dat moedig je aan door die schrijver- en onderzoekgerichte manier van rapporteren.

Het voorbeeld op dezelfde pagina toont ook aan hoe omslachtig methodologisch rapporteren is. Er staat namelijk als uitleg van hoe argumenten en standpunt in zo’n structuur passen het volgende:

Op grond van deze argumenten is optie 2 voor ons de beste keuze (= standpunt, einde hoofdstuk 5). Ik adviseer dan ook om deze optie snel ader uit te werken (advies in hoofdstuk 6).

Lees de cursieve gedeeltes achter elkaar (dus laat de stukken tussen haakjes weg) en je ziet meteen hoe probleemloos dit achter elkaar doorleest. Waarom zou je die twee stukken dan verspreid over twee hoofdstukken neerzetten?

Nouja, dat is dus allemaal niet zo helder uitgelegd of beargumenteerd, en dat kun je ook niet verwachten als je tekststructuur voor alle genres in 5 pagina’s wil afdoen, omdat je in één boekje daarnaast nog 15 andere, zeer uiteenlopende onderwerpen wil behandelen. Maar dat vind ik dan hartstikke onbevredigend. Hiervan gaan mensen echt niet beter schrijven. En ik ben bang: ook niet beter argumenteren, solliciteren, adviseren, debatteren, e-mailen, luisteren, enzovoort.

Dus leuk om een beetje aan al die onderwerpen te snuffelen, maar je hebt meer aan een rijtje gespecialiseerde boeken. Ja, da’s dan nóg duurder. Maar dan heb je wel een aardig ogend stukje boekenkast!