Al in de eerste druk van Adviseren met perspectief (2002) beschreef ik de mogelijkheid om een adviesrapport digitaal op te leveren: als hypertext, een structuur die heel natuurlijk zou passen bij het piramideprincipe, want beide zijn hiërarchisch. Laat lezers zelf doorklikken naar de tak die ze willen lezen – ideaal.

Maar het gebeurde niet, gebeurt niet, tenminste, ik heb het nog nooit meegemaakt: een digitaal adviesrapport. In Powerpoint gemaakt, dat wel (‘sliduments’), maar nooit op een schijfje of USB-stick aangeleverd, altijd op papier.

Nu, 9 jaar verder, klinken schijfje en stick ook al aan de ouderwetse kant, en de PC en laptop waar ik in 2002 aan dacht, zijn dat beslist. Alles is mobiel tegenwoordig, en er wordt heel wat gelezen vanaf de smartphone en de tablet-computers. Dus nu denk ik: zou dat niet wat zijn, een adviesrapport voor op de smartphone?

Uit de interviews met zakelijke lezers waar ik het maandag ook al over had, blijkt dat daar behoefte aan is: enkele geïnterviewden geven aan dat het prettig zou zijn als ze meer zakelijke leeswerk vanaf de telefoon of de tablet zouden kunnen doen, vooral vanwege de flexibiliteit daarvan. En ook al heb ik zelf alleen nog maar een grote laptop en een telefoon die niet veel meer kan dan bellen, toch kan ik me dat goed voorstellen.

En toch… het gebeurt niet, en ik zie het ook nog niet gauw gebeuren, een adviesrapport voor de smartphone. Wat precies de drempel is, weet ik niet. Gewoonte en conventie zullen een rol spelen, en misschien ook wel wat koudwatervrees omdat het maken ervan ingewikkeld lijkt. Dat is een kip-ei-probleem, volgens mij, want als er, om maar iets te noemen, software is waardoor jan en alleman een weblog bij kan houden, dan zou het ook mogelijk moeten zijn om iets simpels te ontwikkelen waarmee iedereen een digitaal adviesrapport kan maken – zoals ook iedereen Powerpoint onder de knie heeft gekregen.Maar dat gebeurt niet, want er is geen markt voor.

Belangrijk nog is denk ik: de behoefte om aan het eind van het adviestraject iets concreets en tastbaars af te leveren – een netjes ingebonden papieren rapport is concreter en tastbaarder dan mobiele bits en bytes. Die zijn vluchtiger, meer fluïde, makkelijker te veranderen misschien ook, en dat is griezelig.

Een papieren adviesrapport legt immers ook iets vast, letterlijk zwart op wit (met wat kleur tegenwoordig). Sterker nog: in sommige adviestrajecten is dat vastleggen het belangrijkste nut van een rapport, want de uitkomst ervan is al lang en breed bekend uit de gesprekken die de adviseur voerde met de opdrachtgever. Dáár hoef je niet meer voor te schrijven, dat werk is gedaan. Maar er moet wel iets achterblijven, en daarvoor is voor ons gevoel papier de beste manier.

Hoe dan ook: ik kom nog steeds graag in contact met adviseurs die eens willen experimenteren met het schrijven van een digitaal adviesrapport!

Tijdens mijn vakantie in Canada zag ik iemand opmerkelijk schrijven. We dronken koffie in een café in Whistler en een tafeltje verderop zat een vrouw met een laptop voor zich op tafel. Ze was druk aan het typen en keek daar heel vrolijk en enthousiast bij – het zag eruit alsof ze een leuk mailtje aan het schrijven was ofzo. En het opvallende daarbij was: ze bewoog haar mond mee terwijl ze schreef. Dat heb ik nog nooit iemand zien doen.

Bij lezen is het welbekend: je mond, vooral je lippen, maken de bewegingen alsof ze zéggen wat je leest, maar er komt geen geluid uit. Beginnende lezers, jonge kinderen, doen dat, en sommige mensen leren het niet echt af. Het vertraagt nogal, vandaar dat het een zwakke leesstrategie is (vergelijk subvocalisatie, wat hardnekkiger is).

Ik heb gister en daarnet flink gegoogled, maar ik kan op internet eigenlijk al vrijwel niets vinden over het meebewegen van de mond tijdens het lezen, en helemaal niets over datzelfde tijdens het schrijven. Ik kan me zo voorstellen dat het minder erg is dan tijdens lezen, want schrijven gaat sowieso langzamer. En de vrouw in Whistler zag er niet uit als iemand die moeizaam schreef.

Misschien eens uitproberen? Ik doe het terwijl ik deze alinea schrijf. Het leidt me vooral af… Ik moet af en toe ook zelfs nadenken hoe je het woord zegt. A-li-ne-a… Moeilijk woord is dat ineens; ik tik het makkelijker dan dat ik het zeg! En wat doe ik met typfouten en tijdens het gebruik van bijvoorbeeld de backspace-toets?
Nou, verwarrend, geen goed idee.

Maar als iemand er meer over weet of ervaring mee heeft, hoor ik dat graag!