Ik kom nog even terug op wat ik eerder vandaag tussen haakjes schreef, namelijk dat het mij stoort dat Minto zich beroept op achterhaalde inzichten uit de cognitiewetenschap. Wat is daar nou zo erg aan? Dat vroeg ik me af toen ik na het posten van vanochtend wegfietste. Je zou ook kunnen zeggen dat Minto haar tijd ver vooruit was door zich al bij de eerste druk van The pyramid principle, in 1987, te beroepen op de werking van de hersenen. Inmiddels is dat ‘hip’.

Maar als ik dat in mijn vorige post aangehaalde verslag lees, krijg ik toch de kriebels, en dat ligt eraan dat Minto het voorstelt alsof we ‘van nature’ piramidaal schrijven, maar dat hebben afgeleerd. Daarmee doet ze het voorkomen alsof er niets logischers is dan het piramideprincipe. Dat komt allebei niet overeen met de ervaring van leerders en gebruikers ervan dat het hartstikke moeilijk is om aan te leren en toe te passen. Dat ervaar ik zelf, dat hoor ik in mijn trainingen, en dat is de bevinding uit het op schrijvers gerichte gedeelte van ons piramideprincipe-onderzoek.

Een voorbeeld: regelmatig krijg ik de vraag voorgelegd hoe je in gesprekken en meetings ook het piramideprincipe toe zou kunnen passen. Zo’n vragensteller wil dan leren om ook mondeling sneller to-the-point te komen, bijvoorbeeld door ook dan de hoofdboodschap voorop te zetten. Probleem daarbij is echter dat je uitgedacht moet zijn vooraleer je de hoofdboodschap kunt brengen. Als je het antwoord op de vraag nog niet paraat hebt, kun je het niet geven. Je moet dan eerst, al dan niet hardop, nadenken. Een aardige truc in gesprekken en meetings is om dat aan te kondigen (‘even hardop nadenken, hoor’). Zo schep je duidelijkheid en creëer je ruimte voor jezelf.

Maar er is geen manier om boem-pats met het antwoord te komen. Dus als er dan in dat verslag staat dat ‘onze hersens als ze een vraag zien, willen reageren met een antwoord’, dan denk ik: nouja… als ze dat antwoord al hebben, dus als de vraag heel simpel is. In complexere gevallen, en daar gaat het om bij adviseren, is de reactie van onze hersenen: nadenken. En dan is het dus juist natuurlijk om het belangrijkste (uitkomst, conclusie, hoofdboodschap wellicht) pas aan het eind van dat denkproces te geven. Het piramideprincipe is dan juist zo onlogisch en onnatuurlijk als wat: je moet je als schrijver echt distantiëren van je eigen denkproces.

Je past niet het piramideprincipe toe omdat het zo goed aansluit bij de menselijke hersenen, nee, je past het toe omdat je lezer- en dus klantgericht wil schrijven. Het is dienstverlening aan de lezer, en daar mag je je best voor inspannen. Door te benadrukken hoe goed het principe aansluit bij onze hersenen vind ik dat Minto aan die inspanning voorbij gaat, en dat vind ik weinig empathisch. En dat verklaart mijn ergernis.