Vorige week schreef Wouter van Wingerden een blogpost over het al dan niet weglaten van om in zinnen waarin dat kan, zoals:

Hij heeft besloten (om) zijn baan op te zeggen.

Het is een veelvoorkomend schrijfadvies om om dan weg te laten. Ik ben het met Van Wingerden eens dat dat niet zo zwart-wit is en dat om vaak heus een functie heeft. 

Ik heb opdrachtgevers er wel eens over gehoord, over het ‘overbodige’ om – en dito er. Van beide weet ik dat er nogal verschillen zijn tussen individuele moedertaalsprekers in het gebruik. Ik zeg daarom standaard dat het een kwestie is van gewoon je taalgevoel volgen. Je kunt toch niet iedereen behagen, en als je niet uitgaat van je eigen taalgevoel, heb je niks om van uit te gaan.

Dat ‘volgen van je eigen taalgevoel’ is in organisaties wel eens lastig, want wat als je baas je om‘en en er‘en schrapt? Of, zoals ik één keer heb meegemaakt, als in de ban heeft gedaan, uit angst voor groter als? Wat je moet redigeren wordt dan meer op basis van smaak en macht bepaald dan op inzicht in waar je het lezers echt makkelijker mee maakt.

Ik denk dat er in tekstbewuste organisaties de nodige energie verloren gaat in zinloos redigeren. Helemaal zinloos, dus zonder effect en soms de tekst zelfs verslechterend, of de moeite van de tijd niet waard. Dan verbetert de tekst misschien iets, maar is dat het uurtarief van de consultant waard?

Ik zou daarom graag willen dat er een gezaghebbende bron zou zijn waar je kunt vinden waar je je schaarse en duur betaalde tijd wél in moet stoppen als je gaat redigeren. Van welke redactionele ingrepen knapt een tekst echt op en wat kun je net zo goed laten? Wat moet je écht doen als je maar weinig tijd hebt? 

Om het in consultantstermen te zeggen: wat is de return-on-investment van stilistische ingrepen? Wat zijn quick wins en must-have’s? Als je wilt werken volgens de 80-20-regel, waar moet dan die 20 % van je inspanning naartoe om 80 % van het rendement te halen?

Zo’n  overzicht is er niet. In mijn vakliteratuur staat alles op hetzelfde niveau van urgentie en het onderwijs legt veel gewicht op piepkleine dingen.

Ik heb zelf wel een mening voor mijn type schrijvers, dus schrijvende professionals zoals adviseurs: (1) zorg voor goede formulering en vindbaarheid van de hoofdboodschap, (2) een heldere structuur (= logisch + zichtbaar) en (3) correctheid in de details, zoals de getallen en spelling. Dat zijn de prioriteiten: daar hebben lezers wat aan en/of je vermijdt dat ze over iets vallen wat hun beeld van de tekst en van jou negatief kan beïnvloeden.

Voor stijl zijn zakelijke lezers helemaal niet zo gevoelig, is mijn ervaring. Dus als je na 1 t/m 3 nog tijd hebt, kun je met je zinnen aan de slag. En dan zou ik zeggen: (4) gebruik gewone, beeldende woorden, in plaats van abstracties en vakjargon.

Daarna komt er heel lang niks – niks algemeens althans, dan gaan de individuele verschillen per schrijver meer spelen.

Over er en om zou ik zeggen: maak je er maar niet druk om.

Van mijn gewaardeerde collega Carola Janssen kreeg ik bericht over een nieuw initiatief van har, met de vraag of ik het aan andere taalprofessionals door zou willen geven: het is voor redacteuren, copywriters, vertalers, journalisten, taaldocenten en schrijftrainers. Het klinkt goed, dus hier komt het.

Het gaat om Prompt! Schrijven. Ik citeer uit het persbericht:

Prompt! Schrijven is een wekelijkse nieuwsbrief met schrijfinspiratie: een interview, gedicht, filmpje, podcast of website. Daaraan gekoppeld krijgen de abonnees een speelse schrijfopdracht. De uitwerking delen ze met elkaar in een besloten groep (op Facebook of Slack, een professioneel platform voor informatie-uitwisseling en samenwerking). Op die manier prikkelen deelnemers elkaar nieuwe wegen te bewandelen.

Verderop in het persbericht zegt Carola:

Juist iets proberen dat mág mislukken, is leuk. Het stimuleert je en maakt je beter.

Dat herken ik helemaal! Net zoals ik ook herken dat het lastig is om de creativiteit, vrijheid en lol hoog te houden als je met deadlines bezig bent of met zakelijke genres.

Voor mijzelf werkt freewriting nog altijd goed als tegenhanger, maar voor wie opdrachten en uitwisseling helpen zou ik zeggen: probeer Prompt!

There is also an English version: Prompt! Writing.

Nou was er bij al dat genieten van dynamiek gister toch weer één dingetje wat minder fijn. Het was in Den Haag, ik had de RandstadRail daarheen genomen, en na afloop reed die niet. Hmm. Ik heb het opgelost, kostte wat extra tijd, en  dat is dan wel zo’n moment dat ik denk: tsja, met online werken had ik dit niet.

Ik schrijf het nu makkelijk op: de RandstadRail reed niet. Maar om me dat te realiseren, heb ik zelf toch aardig wat denkwerk moeten verrichten. Op het perron van Den Haag Centraal stond eigenlijk niks duidelijks. De borden waar anders de eerstvolgende vertrektijden op staan, waren leeg. Er liep alleen een lichtkrant, die een bericht over de mondkapjesplicht in twee talen afwisselde met deze tekst, die ik later in de bus fotografeerde:

Boel problemen tegelijk:

• Door hem op dezelfde plaats te zetten als de uitgekauwde plichtpleging over de mondkapjesplicht lijkt het helemaal geen urgente of belangrijke tekst.
• Het rouleren van de tekst maakt hem lastig te bevatten. Ik heb hem drie keer moeten laten passeren eer ik ‘m vatte; tussendoor heb ik dus drie keer óók moeten lezen dat een face mask mandatory is – ja-haa!
• De tekst is helemaal geformuleerd vanuit het perspectief van Rotterdam – alsof je alleen van Rotterdam naar Den Haag zou willen reizen. Wat de storing betekent voor de andere richting, moet je zelf bedenken. Ik neem aan dat de RET de tekst verzorgt, maar die willen toch dat hun Rotterdammers ook weer thuis kunnen komen?
• De tekst komt traag op gang. Ik zou het logischer vinden om met de deur in huis te vallen: ‘Geen metro tussen Den Haag Centraal en Nootdorp!’ Dan is het ook meteen duidelijk dat dat het ‘Haagse deel’ is, dan kun je die woorden schrappen (of is dat zo expliciet om duidelijk te maken dat het probleem niet aan de RET ligt, maar aan de Hagenezen?)
• Twee formuleringsdetails:
  • Ik haper even bij ‘metro E’. Ik noem het vervoermiddel niet metro want het hele traject waar ik gebruik van maak ligt bovengronds. Die E zegt me ook niets. Ik noem de metrolijnen naar hun eindbestemmingen, dus iets als ‘de metro naar Spijkenisse’. En deze lijn noem ik ‘de Randstadrail’. Ik weet niet in hoeverre dit aan mij ligt; ik gebruik de metro’s maar sporadisch.
  • Tram driekwart verdient ook de schoonheidsprijs niet, vind ik, maar misschien heb ik te veel Harry Potter gelezen.

Er stonden op het perron minstens twintig mensen, aan wie, zo denk ik, de strekking van deze tekst was ontgaan. Die wachtenden droegen natuurlijk wel bij aan mijn verwarring. Zo van: als-ie niet rijdt, wat doen zij dan hier?

Alles bij elkaar kostte het nogal wat tijd om erachter te komen wat dit voor mij betekende. Zo van: betekent dit nou dat ik vanaf hier eerst met een tram naar Leidschenveen moet? Dus dat hier niks gaat komen? Doet-ie het niet, begrijp ik dat goed?

Ik was net bezig mijn conclusie te trekken (‘hij rijdt inderdaad niet’) toen een mede-reiziger op haar telefoon liet zien dat daar cancelled stond. Zij had al een half uur staan wachten en had toen maar eens gegoogled.

Ik moest vervolgens nog even nadenken over waar Nootdorp en Leidschenveen liggen, dus hoe lang dat met die tram en pendelbus zou zijn. Toen heb ik maar wat anders gekozen: ik ben met trein + lijnbus naar huis gegaan.

Dat de ‘metro’ door een storing niet rijdt, okee. Maar de communicatie erover kan echt beter!