Maandelijkse archieven: augustus 2021

Twee goeie online workshops

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Afgelopen vrijdag heb ik een dag meegedaan met de online ZZP Summer Academy van FNV Zelfstandigen. Het aanbod aan workshops was zeer divers en ik deed dan ook twee totaal verschillende dingen: in de ochtend ‘Maak kennis met Miro‘ door Anne-Marie Backx en in de middag ‘Help wat moet ik met dit mens‘ door Laura Hagt. Ik vond ze allebei zeer de moeite waard!

Over online whiteboard Miro had ik al lovende dingen gehoord en ik had al eens een blik op de website geworpen. Door de workshop weet ik nu veel beter de mogelijkheden en beperkingen ervan. De uitleg van Anne-Marie was rustig en helder en het was leuk om er gaandeweg zelf ook wat mee te ‘prutsen’. Het onderwerp leende zich bovendien uitstekend voor online natuurlijk, zeker bij deze groepsgrootte (stuk of 12).

Bij het onderwerp ‘moeilijke mensen’ vond ik online een grotere beperking en miste ik de informele onderlinge contacten meer. Dat was nog veelzeggend, want ik kwam ook inderdaad als ‘mensgericht’ type uit de bus en dus als iemand die moeite heeft met alleen maar taakgerichtheid. Klopt.

Bovendien werd het totaal aantal Zoom-uren op een vrijdag gewoon zwaar. Ik vond de middagworkshop dus een flinke inspanning, maar die loonde wel. Als ‘met-mensen-werker’ ben ik zelf mijn belangrijkste instrument en af en toe is het goed dat eens tegen het licht te houden. Dat is precies wat het opleverde: zelfinzicht, in dit geval vooral over het bieden van ruimte en het nemen van vrijheid. Ook nu waren begeleiding en groep prettig.

Wat me in de loop van de dag zijdelings ging opvallen is dat het erop lijkt dat het woord webinar een specifiekere betekenis aan het krijgen is, namelijk die van wat ik wel noem ‘pratend hoofd met powerpoint’ en dus niet met activerende werkvormen of interactief. Ik weet niet meer wie het zei, maar dat ging zo van ‘dit is geen webinar, dit is een workshop’. Voor mij is dat geen logische zin, zal ik maar zeggen,in twee richtingen:

  • Ik versta onder een webinar iets online waardoor ik wat leer, en dat is zo mogelijk wel degelijk (inter-)actief. Dan leer ik namelijk beter dan passief.
  • Ook ‘live’ workshops zijn (waren?) wel eens alleen zitten kijken en luisteren, met Powerpoint. Dat vond ik nooit de goeie, maar het gebeurde wel. (Zet ik in verleden tijd, want tsjonge, wat is dat lang geleden…)

De uitkristalliserende praktijk die ik al eerder signaleerde, die van dat pratende hoofd met powerpoint als standaard online werkvorm, lijkt dus een bepaald prototype geworden te zijn. Dubbel interessant: voor mij als trainer en als taalkundige: de taal volgt die uitkristalliserende praktijk. Ik moet daar in mijn woordgebruik rekening mee houden. Als mensen denken dat een webinar ‘kijken en luisteren’ is, moet ik mijn trainingen zo niet noemen. Ik merk sowieso al dat mijn deelnemers verrast zijn met hoe veel ze bij mij moeten en kunnen doen online. Kennelijk valt dat op.

De twee workshops van vrijdag waren in die betekenis zeker geen webinars, maar workshops. Ik heb veel meer gedaan dan kijken-en-luisteren: ik heb geoefend, alleen of in een break-out, en ik heb ’teruggepraat’. Zo moet het, wat mij betreft!

 

Een adviesrapport is geen proefwerk

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Als ik het het over een adviesrapport met één hoofdboodschap die antwoord geeft op één adviesvraag, krijg ik vaak als reactie: maar de opdrachtgever stelde veel meer vragen! Vorige week was dat weer eens zo, en in dat geval was de oorspronkelijke opdracht ook nog eens vaag: de vragen gingen heel verschillende kanten uit. 

Mijn advies in zo’n geval voor de schrijver: focus op je eigen verhaal, dus bijvoorbeeld voor de hoofdboodschap op wat nu het meest saillant, interessant, nieuwswaardig is om te melden. Vervolgens bedenk je op welke vraag die eigenlijk een antwoord geeft. Je bedenkt hoofdboodschap en hoofdvraag eigenlijk als adviseur zelf, in samenhang met elkaar.

Dit komt neer op: leg de oorspronkelijke opdracht met vragen terzijde en duw ‘m ook uit je hoofd – voorlopig althans. Als dat ertoe leidt dat je uiteindelijk een hoofdboodschap bedenkt die niet letterlijk een vraag uit die brief beantwoordt – geen probleem. Je kunt later checken of je alle vragen allemaal aan de orde hebt gehad in de onderbouwing, en misschien zijn er zelfs door de actualiteit ingehaald.

Ik zeg in trainingen wel eens: dat is het verschil tussen het schrijven van een adviesrapport en het maken van een proefwerk. Bij een proefwerk moet je wel ‘braaf’ alle eerder gestelde vragen in de juiste volgorde netjes beantwoorden. Bij adviseren gaat het daar niet om, maar wel om het maximaal vooruit helpen van de lezer.

Daarom beantwoord je soms een vraag die nergens letterlijk staat of niet letterlijk is uitgesproken, maar die ergens wel ‘zweeft’. Adviseurs noemen dat wel het achterhalen van de vraag achter de vraag. Soms ontdek je die pas schrijvenderweg.

 

Zomeroogst aan links

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Hier weer wat interessante dingen over lezen en schrijven die me de laatste tijd via de sociale media (dank!) en andere kanalen bereikten:

  • Twee stripdingen om mee te beginnen, eerst een leuke qua grafiek-ontwerp:  ze zijn allemaal op een herkenbare manier ‘mislukt’. Zie je alle fouten? Ten tweede een strip-o-graphic, voor mij een nieuw genre, over het schoolvak Nederlands.
  • Op neerlandistiek.nl loopt op dit moment een zomerserie door Marc van Oostendorp over de samenhang in het vak Nederlands, dat immers in de beleving van velen uiteenvalt in taalkunde, taalbeheersing en letterkunde. Leuk om te volgen voor mij, en een passage in de vierde aflevering viel me op als relevant voor dit weblog:

een goede tekst, of dan toch minstens de ideale tekst, zou zo maximaal eenduidig zijn dat je tijdens het centraal eindexamen van leerlingen mag verwachten dat ze het enig juiste antwoord vinden op vragen. Dat je om zo’n maximaal eenduidige tekst te schrijven, al je basisaannamen expliciet zou moeten maken omdat je nooit zeker weet of je lezer de wereld wel op dezelfde manier ziet als jij, en dat het aantal van zulke basisaannamen bijna onbegrensd is. Een niet-ambigue tekst is daarom onleesbaar.

Ik ben het daarmee eens, ik heb dat hier al vaker betoogd: er is niet één juist antwoord op een vraag over een tekst, niet één juiste manier van lezen. In het onderwijs al niet, in de schrijfpraktijk van professionals al helemaal niet.

  • Een zwaarder stuk uit mijn vakgebied, dat nogal tot bescheidenheid stemt: uit wetenschappelijk meta-onderzoek blijkt dat designkeuzes weinig uitmaken voor de overtuigingskracht van teksten. In de NRC stond er een samenvatting van in de column van Ben Tiggelaar. Disruptief formuleren werkt misschien nog het beste. En het is maar goed ook, dat er geen panacee voor overtuigingskracht was, want dan waren we dus makkelijk manipuleerbaar.
  • Ik was blij met een post op neerlandistiek.nl met onderzoek naar hoe mensen frequentieaanduidende woorden (vaak, soms) begrijpen. Ik kende zulk onderzoek van vroeger, fijn om hier goed vindbare nieuwe data te hebben. Inclusief andere kans-aanduiders: hoe begrijpt de patiënt het als de dokter zegt dat je een grote kans op overleven hebt?
  • Een leuk stuk over schrijfangst, hier voor bloggen, maar het is algemener herkenbaar, vind ik. De remedie? Gewoon doen.
  • Tot slot een stuk over de ontwerpkeuzes en teksten van de twee corona-apps. Interessant om te lezen, al krijg ik iets jeuk van dat UX. Mijn indruk: over de teksten in de app zelf is beter nagedacht dan over het materiaal ‘eromheen’, zoals voorlichting. Van de coronamelder is me bijvoorbeeld zeer opgevallen dat er heel weinig druk is geweest om die te gaan gebruiken: na de introductie heb ik er bijna nooit meer wat over gezien of gehoord.

 

Memorabel presenteren

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Gratis te downloaden!

Wat ga ik onthouden van het proefschrift van Martijn Wackers, Making messages memorable. The influence of rhetorical techniques on information retention (LOT, 2021)? Dat formuleer ik expres zo, want het boek gaat over het onthouden van informatie, alleen niet uit teksten, maar uit presentaties. Welnu, drie dingen:

1. Sprekers laten een grote diversiteit zien aan middelen die ze inzetten om ervoor te zorgen dat hun publiek onthoudt wat ze zeggen. Die diversiteit zit ‘m in de verschillende contexten en genres (Wackers analyseerde wetenschappelijke praatjes, politieke speeches en TED-talks), maar ook daarbinnen en zelfs binnen technieken: de ene samenvatting is de andere niet. Sprekers doen in elk geval niet braaf wat handboeken voorschrijven – maar dat verbaast me niks, want dat doen schrijvers ook niet.

2. Drie van de technieken die in Wackers’ onderzoek min-of-meer bleken te werken, zou ik adviseurs ook aanraden als ze iets willen doen om ervoor te zorgen dat hun publiek de informatie beter onthoudt (ook al viel de adviespresentatie als genre niet binnen het onderzoek):

  • De informatieve samenvatting – zou ik ‘samenvatting met hoofdboodschappen’ noemen. Die werkt beter dan de indicatieve samenvatting: alleen maar de onderwerpen aangeven. Je kunt die informatieve samenvatting zelfs beperken tot de belangrijkste punten – representatief is niet nodig. (Ik geef hier trouwens ook helemaal geen representatieve samenvatting van het boek, maar een retorische: gericht op het doel van dit weblog en mijn doelgroep van de presenterende adviseur).
  • Aankondigen van de conclusie. Geen groot effect, maar het is er wel. Beetje lastig is het bij Wackers gaat om een conclusie aan het eind (‘ik rond af’), maar ik kan me wel voorstellen dat ook aan het begin iets zeggen als ‘de belangrijkste boodschap is…’ kan helpen. In tekst werkt dat net zo: dat het goed is om te expliciteren wat de hoofdboodschap is. Met de formulering kun je wel variëren.
  • De cirkel: aan het eind terugkomen op wat je aan het begin hebt gezegd, zo van: ‘Zoals ik in de inleiding al zei, zien we dat…’ Dat werkt maar beperkt als geheugen-bevorderaar, maar het publiek vindt het fijn: de presentatie is dan voor hun gevoel inderdaad rond.

Deze technieken bleken het in – beperkte – experimenten goed te doen in informatieve presentaties máár hun effect bleek groter als de betrokkenheid van het publiek lager was. Voor mij wil dat zeggen dat je als adviseur mogelijk ook wel zonder kunt. Ik citeer uit de  Nederlandse samenvatting (p. 292):

Luisteraars die de inhoud van de presentatie waarderen en betrokken zijn bij het onderwerp hebben mogelijk minder behoefte aan structuurmarkeerders en signaalformuleringen die de aandacht op het slot vestigen.

3. Er zijn cultuur- en historische verschillen in wat er zoal geadviseerd wordt. Dat is niet echt iets praktisch voor presenterende adviseurs, maar ik vind het wel een leuk nieuw inzicht. Als de klassieke Grieken het hadden over geheugentechnieken, was dat vooral gericht op de spreker, dus hoe die zijn eigen draad kon vasthouden. Tegenwoordig gaat het over wat het publiek onthoudt, en dat is een onderwerp waarvoor de belangstelling toeneemt. De Angelsaksische adviesliteratuur is daarin speelser, creatiever dan de Nederlandse. Althans, zo interpreteer ik maar wat Wackers zegt rond pagina 128/129: dat de Engelstalige vakboeken het meer hebben over humor, anekdotes en een levendige en beeldende stijl als technieken om het onthouden te stimuleren. Dat is een andere categorie technieken dan die van mijn vorige punt. Die vallen onder ‘organisatie’ van de presentatie, terwijl deze Engelse favorieten vallen onder ‘elaboratie’: technieken die het publiek stimuleren om de informatie actief te verwerken.

Een derde categorie technieken, de visuele middelen, komt er (helaas) bekaaid van af, net zoals de structuur als zodanig. Beide keuzes verantwoordt Wackers overigens wel, en dat is prima – je kunt als onderzoeker niet alles doen. Ik vond dit al veel. Het boek is interessanter door de breedte (een boel technieken, in handboeken én praktijk én experimenten) dan door de diepte. Toekomstig onderzoek kan meer die diepte in; Wackers is een pionier. (Ik realiseerde me tijdens het lezen dat het jaren geleden is dat ik me in een proefschrift heb verdiept. Heb ik wat gemist, of is het echt zo lang geleden dat er iets relevants verscheen?)

Vervolgonderzoek zou wat mij betreft vooral wat minder schools mogen zijn. Daarmee bedoel ik dat in de huidige experimenten de onderzoeker bepaalt wat de norm is, dus wat het publiek zich moet herinneren. Dat wordt bevraagd alsof het een proefwerk is. Volwassen publiek maakt echter zelf wel uit wat ze (willen) onthouden. Dat is lastig voor een onderzoeker, voor onderzoekers – want zoals dit onderzoek is er in mijn vakgebied wel meer.

Alsof de taalbeheerser weet hoe het moet, weet wat ‘goed’ en ‘slecht’ luisteren en onthouden is. Dat is niet zo. Heb ik Making messages memorable slecht gelezen door eruit te halen wat mij interesseert? Dacht het niet!

 

Zomerblogpost

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het is zomer, dan is mijn werk rustig, en dan doe ik meer andere dingen. Dit jaar bijvoorbeeld veel sport kijken: EK voetbal, Tour de France en Olympische Spelen. Afgelopen vrijdag kwamen dat en mijn vak ineens op interessante wijze samen: op neerlandistiek.nl ging het over totaalwielrennen. Leuk stuk, het gaat over de woordbetekenis, maar de wielren-inhoudelijke kant gaat ook best diep.

Iets anders wat ik doe, is lekker naar buiten. Het is weliswaar geen uitgesproken strandweer, maar afgelopen vrijdag wandelde ik wel over het badstrand van Vlissingen. Daar trof ik dit bord aan, weer een mooie voor mijn collectie:

Die rood-gele vlag hadden we al zien hangen, en eigenlijk dacht ik dat dat ’twijfelachtig zwemmen’ betekende. Ik vind het onlogisch dat rood ‘zwemverbod’ betekent en geel ‘gevaarlijk zwemmen’, dat dan rood + geel ‘bewaakte baderszone’ is. Dus? Is het dan veilig? Voor veilig zwemmen zou ik iets met groen verwachten. Maar dat is dus alleen maar als er EHBO is. Of is het juridisch te problematisch om iets ‘veilig’ te verklaren?

Dat ook een oranje vlag een verbod inhoudt, vind ik onlogisch, en ook de volgende twee vind ik niet bepaald intuïtief. Maar de laatste vind ik ronduit hilarisch. Een rode vlag betekent een verbod, een gele vlag betekent gevaar, en een blauwe vlag betekent… een blauwe vlag!