Afgelopen vrijdag ben ik een dagje naar de Learning Lane gegaan, een zomerfestival voor mensen die in training, coaching, opleiding en aanverwanten werkzaam zijn. Ik ging in het bijzonder voor twee workshops op die dag, en die waren inderdaad zeer de moeite waard. Ze vallen onder één noemer, namelijk die van: op zoek naar nieuwe werkvormen.

1. De eerste workshop was door Freerk Teunissen & Miriam Kerver van de School voor Schrijftraining en ging over de Schrijfcarrousel, een nieuwe en originele werkvorm bij schrijftrainingen. Ik had daar een tijdje geleden over gelezen, en ik wilde hem wel eens ondervinden. Dat is gelukt, en Freerk en Miriam deden het enthousiast en prettig, vond ik.

We kregen een tekst en trokken blind een kaartje uit een grote stapel (de Schrijfcaroussel ziet er nog het meest uit als een kwartetspel: grote stapel kaartjes in enkele categorieën verdeeld). Daarop stond een kleine herschrijfopdracht die in de tien minuten die we kregen goed te doen was. Dus daar ging ik lekker mee aan de slag. Na die tien minuten schoven we allemaal ons kaartje door en deden we nog een ronde, enzovoort.

Per kaartje kijk je zo dus op een specifieke manier naar de tekst, en doe je daar wat mee. Maar er zijn ook andere manieren, bijvoorbeeld met zijn tweeën aan een creatief kaartje werken, of je eigen kaartje houden en de teksten (als die verschillend zijn) doorschuiven. Je kunt er dus op verschillende speelse manieren mee werken, en dat sprak me wel aan.

Ook fijn was dat we een exemplaar van dat ‘kwartetspel’ meekregen en dus desgewenst meteen met de Schrijfcaroussel aan de slag kunnen. Ik ga dat zeker doen, al heb ik daar ook nog wat werk aan, want ik heb inmiddels wel gezien dat er weinig kaartjes tussen zitten die bruikbaar zijn in mijn trainingen. De meeste kaartjes betreffen correctheidszaken (‘verbeter de spelling’) en dingen die wel leuk zijn, zoals woorden tellen om de gemiddelde zinslengte te bepalen, maar die volgens mij weinig toevoegen aan de schrijfvaardigheid van mijn trainingsdeelnemers.

Ik zal dus zelf kaartjes moeten maken met opdrachten die als strekking hebben ‘Zet de hoofdboodschap voorop’ en ‘Verbeter de argumentatie’ of ‘Reconstrueer de piramide van deze tekst’. Maar dat kan dus ook, sterker nog: het wordt aangemoedigd. Want op de site kun je eigen opdrachten toevoegen. Die openheid is één van de sterke punten van de Schrijfcaroussel: Freerk en Miriam vinden het helemaal niet erg als je ‘aan de haal’ gaat met hun idee, integendeel, dat moedigen ze juist aan.

2. De tweede workshop was van Erik Broers van Het nieuwe trivium (en een van de schrijvers van het mooie boek Vrije Ruimte. Filosoferen in organisaties). Erik deed die dag workshops van de drie onderdelen van het klassieke trivium: de op taal gebaseerde vrije kunsten retorica, dialectica en grammatica.  Ik schoof aan bij grammatica, al dekte die naam de lading niet helemaal, want het ging niet zozeer om wat wij onder dat woord verstaan, maar om het poëtisch argument, iets waar ik op dit blog ook al eens over had geschreven. Bij het poëtisch argument probeer je door ‘nieuwe taal’ de essentie van iets te raken. Dat interesseert me omdat in veel zakelijke teksten juist aan die essentie voorbij wordt gegaan, en de taal juist abstraheert, verhult, wollig maakt – mede daardoor zijn zo veel adviesrapporten zo saai en zo grijs.

In de workshop hebben we bij zo’n potentieel grijs en saai thema (‘succes in organisaties’) eerst een retorische tekst geschreven (stellig en overtuigend), daarna een dialectische (vragend en onderzoekend) en ten slotte dan de poëtische, of althans, een poging daartoe. Want waar de eerste twee me goed afgingen, bleef ik bij de derde hangen in het eerste beeld dat bij me opkwam maar dat ik eigenlijk te persoonlijk vond – en toen zat ik klem en ik was met het eindresultaat niet tevreden. De tijd was daarvoor ook te kort. Onderweg terug naar huis bedacht ik iets beters – maar goed, zo gaat dat.

Ik leerde ervan dat er voor het poëtisch argument niet echt een ‘recept’ of methode is – het is een kwestie van doen. Het is wel iets om eens mee te experimenteren in mijn trainingen, om de deelnemers te laten proeven van verschillende soorten taal en schrijven.

Inspirerende dag, dus!

Wil je alleen nog maar korte e-mails ontvangen? Dan is er nu Shortmail. Dat is een e-mailservice waar berichten maximaal 500 tekens mogen bevatten. Als er iemand een te lang mailtje naar je stuurt, krijgt die een mail retour met het verzoek bondiger te zijn. Inspiratiebron is Twitter met z’n gedwongen bondigheid van 140 tekens.

Idee achter Shortmail is dat kort en bondig zijn lukt als het het moet, dus dat het niet meer nodig moet zijn om door lange e-mails te worstelen. Maar Shortmail is niet alleen korter: de makers ervan willen de gebruikers ook vrijwaren van spam en de structuur van de mail is meer ‘conversationeel’ en ‘sociaal’ – zo zeggen de bedenkers ervan (en zie ook hier).

Ik weet niet precies wat ik me daarbij voor moet stellen, en ik ga het ook niet uitproberen, omdat er nou eenmaal boodschappen zijn waarbij echt iets verloren gaat als je ze tot 500 tekens moet beperken. Tenzij je e-mail-bericht alleen een verwijzing bevat naar een langere tekst, bijvoorbeeld op een blog – zoals je op Twitter ook veel ziet. Maar dat schiet ook niet echt op, daar wordt het niet echt korter van. Ik houd gewoon niet van strenge lengte-beperkingen op tekst (al vind ik twitteren best geinig). Ik heb al heel vaak gezegd op trainingen: als Einstein de relativiteitstheorie op 1 A4’tje had uitgelegd, had niemand het begrepen. Laat staan in 500 of 140 tekens.

Maar wat ik wel heel mooi vind aan Shortmail is wat de bedenkers ervan zeggen (bron):

Limiting messages to 500 characters puts the burden of conciseness onto senders. Blaise Pascal famously said, “If I had more time I would write a shorter letter.” With unstructured email, we leave ourselves open to those who would take our time. With Shortmail, all messages must be concise.

Dat vind ik een belangrijk en nog veel te weinig gehoord inzicht: goed (niet noodzakelijk kort) schrijven is serviceverlening aan de lezer. De burden die de schrijver op zich neemt, maakt het de lezer makkelijker. Ongestructureerde rommel over de muur gooien is net zoiets als zeggen: ‘hier, zoek het maar uit, ik heb daar geen zin in’. Wil je zo met je lezer omgaan?

Máár ik blijf erbij: ook lange teksten kunnen goed gestructureerd zijn. Ik ben blij dat mijn krant niet beperkt is tot 500 tekens bijvoorbeeld. Of een goed boek. Of deze blogpost. De drang tot kort mag niet doorslaan.