Van de week verschenen:
Column van Ilja Leonard Pfeijffer die me deed fronsen: http://www.nrcboeken.nl/column/zijn-alle-schrijvers-alcoholisten Het is een veelgehoord en graaggebruikt cliché: dat je alcohol nodig hebt om te kunnen schrijven, of om überhaupt creatief te kunnen zijn. Pfeijffer doet een duit in dat zakje.
Beste opmerking erover vind ik de eerste reactie erop, nu onderaan de pagina, van bezoeker Petra Moes. Zij zegt dat het effect van alcohol is het lamleggen van je interne criticus. Dat lijkt me de spijker op zijn kop.
Je interne criticus uit kunnen zetten is inderdaad een belangrijke vaardigheid bij het schrijven. Maar er zijn andere manieren voor dan met alcohol. Die zijn niet alleen gezonder, ze zijn nog beter ook. Want met een goed gedresseerde interne criticus is niet ‘meer dan negentig procent troep’ – zoals wat Pfeijffer schrijft als hij dronken is.
Alcohol werkt alleen wel veel sneller. Want het dresseren van je interne criticus kost jaren van oefenen. Jaren van heel regelmatig schrijven zonder je iets van dat stemmetje in je hoofd aan te trekken. Oefenen, oefenen, oefenen. Ja, dan is een stevige slok de sneller en makkelijker. Maar niet slim.
(De wijsheid over alcohol versus je interne criticus dresseren heb ik overigens van Julia Cameron. Zij was ooit alcoholist, en ontwikkelde daarna een methode om je creativiteit te ontwikkelen zonder drank of andere middelen: de Artist’s Way)
Al jaren gebruik ik het boekje Stijloefeningen bij mijn trainingen, als het gaat over stijl. Het boekje bevat 99 variaties op één (nogal sloom) verhaaltje, en die verschillen dus allemaal qua stijl. Ik lees er wel eens een paar voor, en laat vervolgens deelnemers aan trainingen een stukje van zichzelf herschrijven in een paar extreme andere stijlen: goed voor de flexibiliteit van de pen.
Daarom verheugt het me dat er een Nederlands initiatief is om het oorspronkelijke werk (door Queneau, vertaald door Rudy Kousbroek), voort te zetten en uit te breiden. Op http://nieuwestijloefeningen.blogspot.com/ verschijnen nieuwe variaties op het verhaal. Het zijn meer dan alleen oefeningen in stijl; de stukjes verschillen ook nogal in bijvoorbeeld de eigenaardigheden van de protagonisten. Maar dat was bij Queneau ook al wel eens het geval. Leuk initiatief dus!
Op het ogenblik worstel ik er weer eens mee dat ik erg leuke inhoud tot 800 woorden moet beperken. Dat aantal heb ik opgekregen van de redactie, maar het interview dat voor de inhoud zorgde, was leuk genoeg voor het dubbele aantal. Kort schrijven is lastiger dan lang.
Dat brengt me erop dat ik me al vaker heb afgevraagd waarom er bij veel opleidingen juist minimum eisen gesteld worden aan het aantal woorden, bijvoorbeeld bij scripties en werkstukken. Dat is echt een ontzettend schoolse eis. Uit de praktijk ken ik alleen maar maxima: voor journalistiek werk, maar ook in organisaties zegt er nooit iemand ‘zorg ervoor dat je adviesrapport minimaal 10 kantjes beslaat’. Zeker niet – het enige verzoek is altijd tot kort, korter, kortst.
Ik snap wel waar de minimum eis vandaan komt: het is lastig om een inhoudseis concreet genoeg te maken. Ik geef zelf net weer eens een inleidend vak wetenschappelijk schrijven, en daar geldt als eis: 1500 woorden. Dat is geen streng minimum of maximum, eerder een ‘orde van grootte’. In veel minder woorden kun je denk ik geen wetenschappelijk betoog opbouwen. Dus het aantal woorden staat eigenlijk voor een bepaalde diepgang, maar welke, dat is lastiger te omschrijven.
Ik zal geen enkele student afrekenen op te weinig woorden. Eventueel wel op te veel, maar dan geldt toch nog: als de inhoud goed is en het stuk me blijft boeien, vind ik meer woorden ook geen probleem.
En studenten zouden wat mij betreft mogen protesteren tegen strenge minimum eisen. Dat liever dan sites raadplegen als http://www.wikihow.com/Make-an-Essay-Appear-Longer-Than-It-Is of http://iwebuniversity.com/howtos/how-to-make-your-essay-or-research-paper-longer/ …
Net uit: Oase Magazine (jaargang 3, nummer 5), met daarin van mij drie mini-columns over sport.
Hij is alweer even uit, maar ik had hem hier nog niet gemeld: de nieuwe editie van Leven. Het blad is vernieuwd en dikker geworden, en dat ziet er goed uit! Boel interessante artikelen plus meer recepten. Van mij dit keer maar een kort stukje: een recensie van de website leukelunch.nl.
Nog eentje over spelling dan. In de wetenschapsbijlage van NRC van afgelopen weekend zag ik een spelfout die mij vaker opvalt en altijd intrigeert. Dit is ‘m (p. 9, in een artikel over obesitas):
Mijn advies zou zijn: zorg dat de calorieën die je inneemt in balans zijn. Eet ‘echte’ voedingsmiddelen, vermijdt bewerkte producten, breng variëteit aan.
Hier is sprake van een rijtje gebiedende wijze achter elkaar, vier in totaal: zorg, eet, vermijd en breng. Drie daarvan staan in dezelfde zin. Aan eet kun je het niet horen of zien, maar aan zorg en breng kun je zowel zien als horen dat er géén t achter moet.
Waardoor heeft deze schrijver zich dan toch laten verleiden tot het zetten van de ‘foute’ t achter vermijd? Je hoeft daar geen enkele spellingsregel voor toe te kunnen passen; je hoeft niet te beredeneren hoe het zit met de regels voor de d’s en de t’s in gebiedende wijzen. Je hoeft alleen maar gewoon hetzelfde te doen als bij die andere werkwoorden: er geen t achter zetten.
Frappant dat het dan toch fout gaat. Bij een ervaren speller, tenminste, dat lijkt me zo: het zal toch door een journalist geschreven zijn. Op zo’n moment zou ik wel eens in het hoofd willen kijken van zo’n schrijver, om te zien hoe die z’n keuzes maakt…
Mijn cursus socratisch gesprek is inmiddels al achter de rug: vorige week was de laatste sessie. Ik heb er helaas van de zes eentje moeten missen door ziekte, maar de cursus als geheel gelukkig toch kunnen afronden. Nouja, ik ga ter compensatie van die gemiste keer nog een stukje schrijven over wat ik uit de cursus denk te kunnen gaan toepassen in mijn dagelijkse werk, en dat is alleen maar leuk natuurlijk, want dat levert dan ook wel weer een blogpost op. Dat komt dus nog.
Nu een terugblik. Aan het eind van de laatste bijeenkomst vroeg de docent wat we ervan gevonden hadden. Na even denken zei ik ‘een openbaring’ – beetje groot woord, misschien, maar het drukt voor mij wel uit wat ik wilde zeggen. ik vond het een hele openbaring hoe anders het socratisch gesprek is van alle andere gesprekken die ik ooit voer. In een werksituatie zit er altijd een soort haast, tijdsdruk, druk om efficiënt te zijn, bij overleggen en gesprekken. Daardoor ben je het al gauw een beetje met elkaar eens, of je zoekt een compromis, en vooruit dan maar. Bij een socratisch gesprek is dat niet de bedoeling, en dan blijkt hoe veel tijd het neemt om écht tot consensus te komen en samen te denken.
Heel anders maakte dat het ook voor mij, ik schreef dat al eerder: doordat er niet per se gauw iets uit moest komen, had ik veel meer geduld dan anders en ook minder structuurbehoefte. Ik kon me ook wel vermaken met wat er gebeurde – al was het zeker ook zo dat ik het af en toe taai vond en lang vond duren, frustrerend ook dat ik dacht dat we er bijna waren, en dat was dan niet zo – maar dat zette me dan toch ook wel aan het denken. Mijn eigen kijk op liegen en de rechtvaardiging daarvan is zeker veranderd!
We hebben net geen consensus bereikt; in het nagesprek bleek dat we er bíjna waren. Ik had net ervoor de verleiding gevoeld om de bal snel in het doel te trappen, want ik heb het laatste deel van het gesprek voorgezeten. Ik vond het opvallend moeilijk om dan niet gehoor te geven aan de druk om toch ergens toe te komen, en aan het eind lukte dat niet helemaal.
Verder ging het leiden van het gesprek gelukkig wel goed, al vond ik het best lastig om mijn aanwezigheid als gespreksleider te doseren. Als het goed is, vervullen alle deelnemers in het gesprek de taken op strategie- en metaniveau (oftewel procedure- en betrekkingsniveau: de bijdragen aan een gesprek die niet over de inhoud gaan, maar over het gesprek en de deelnemers zelf), en hoef je als leider niet veel te doen. Zo aan het eind van het gesprek, met zes bijeenkomsten achter de kiezen, was dat zeker het geval.
Dus: leuk, interessant, nuttig, leerzaam, inspirerend… en binnenkort beschrijf ik wat ik voor toepassingsmogelijkheden zie in mijn werk als schrijfadviseur en -trainer.
Ik wilde voor de studenten die ik op dit moment in Leiden het vak ‘nota schrijven’ geef, hard maken dat er echt vaak rare spelfouten op internet staan, zoals krijgd en betrefd: van die onmogelijke d/t-fouten, van een heel andere orde dan gebeurd/gebeurt, die immers allebei kunnen. Krijgd en betrefd doen pijn aan mijn ogen. Auw!
Krijgt en betreft zijn bovendien woorden waar een beetje ervaren speller nooit over hoeft na te denken: de variant met een d kán gewoon niet. Afgaand op je geheugen voor woordbeelden spel je ze dus automatisch goed. Tenzij je misschien al te vaak op internetfora e.d. verkeert (verkeerd?) waar je de foute vorm onder ogen krijgt. Je ontwikkelt (ontwikkeld?) dan een minder stabiel woordbeeld. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor het slechtere spellen van ‘de jeugd van tegenwoordig’ – en daarover, over gemopper over de schrijfvaardigheid van die ‘jeugd van tegenwoordig’, schrijven de studenten een nota.
Maar komen deze ‘auw!’-fouten nou echt vaak voor? Google maakt het mogelijk om zoiets razendsnel uit te zoeken. Ik vond dik 10.000 keer krijgd, en maar liefst 214.000 keer betrefd. Er zit wat vervuiling tussen de resultaten: bewust fout gespeld, uitleg over spelling, merknamen en dergelijke. Maar toch: ik vind het véél!
Leuke tweet die me vandaag bereikte, van @kincavel1:
A good blog post is like a miniskirt – short enough to hold attention yet long enough to cover the essentials
Ik houd het vandaag dus maar kort.