Maandelijkse archieven: februari 2011

Leesinstructie helpt niet

Louise Cornelis Geplaatst op door 6

In december schreef ik op dit weblog een advies naar aanleiding van één van de helderste resultaten van het piramideprincipe-onderzoekscollege, namelijk dat de inhoudsopgave met boodschaptitels verwarrend is voor veel lezers. Ze gaan op zoek naar vertrouwde termen als advies en conclusies en zien niet dat de inhoudsopgave een mini-samenvatting is. Ik adviseerde toen daarom om labels als ‘advies’ en ‘argument’ toe te voegen aan de inhoudsopgave.

Wat blijkt? Dat helpt niet. Twee studenten hebben een vervolgonderzoek gedaan, ter afronding van het vak, en daaruit blijkt dat labels toevoegen het allemaal niet duidelijker maakt. Sterker nog: ook een leesinstructie toevoegen helpt niet. Proefpersonen blijven op zoek naar termen als ‘inhoudsopgave’, dus een leesinstructie lezen ze niet eens. De uit de methodologische manier van schrijven afkomstige gewoontes blijken zeer hardnekkig!

In The pyramid principle is Minto zelf eigenlijk nogal stellig. Ze beweert, op p. 79:

If you formulate your headings properly, they will stand in the table of contents as a precis of your report – another extremely useful device for the reader in trying to come to terms with your thinking.

Die uitspraak is, op basis van het onderzoek van Jan en Fleur, niet houdbaar.

Tsja. Ik moet er even aan wennen. Laatst gaf ik een training en halverwege de zin die standaard uit mijn mond rolt over hoe nuttig boodschaptitels zijn omdat ze samen als mini-samenvatting lezen stokte ik. ‘Dat zeg ik wel altijd,’ dacht ik, ‘maar uit het onderzoek blijkt dat dat helemaal niet zo werkt’.

Zoals elk goed onderzoek roept het natuurlijk ook een heleboel vragen op. Hoe komt het dat het in kranten wel werkt? Hoe zit het met Powerpoint-titels? Wat moet je dan met de koppen en inhoudsopgave van een piramidaal rapport? Enzovoort. Wordt hopelijk vervolgd, al houdt het onderzoekscollege nou echt zo’n beetje op.

Oase uit

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Net verschenen: Oase Magazine jaargang 3, nummer 4, met daarin vier mini-columns over sport van mij. Dat doet me eraan denken dat ik op dit weblog nog niet eens had gemeld dat we een aantal weken terug een leuke bijeenkomst hadden met alle free-lancers voor Oase Magazine. ’s Ochtends was er een kennismaking en een evaluatie van de werkzaamheden en het blad; ’s middags een schrijfworkshop. De gekozen werkvormen waren dynamisch en nuttig, de dag zat dus goed in elkaar. Ik was vooral onder de indruk van de variatie in de medewerkers: mannen en vrouwen gelijk verdeeld (ik had meer vrouwen verwacht) en in leeftijd variërend van 24 tot 80!

Piramidaal anders

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

Na al die aandacht voor piramides in de vorm van piramidaal geschreven adviesrapporten, en misschien ook nog wel de laatste twee weken via associatie met al het nieuws uit Caïro, zat ik wel even met mijn ogen te knipperen toen ik het woord piramidaal op een heel andere manier gebruikt zag worden:

Als hij de volgende ochtend wakker was geworden uit zijn roes, had hij het beslist allemaal als piramidale onzin verworpen.

Ik ben nog steeds bezig met De ontdekking van de hemel, daar komt dit citaat uit (p. 691). (Zeldzaam overigens, dat ik zo lang doe over een boek. Nouja, het zijn dan ook 927 pagina’s, en zo vreselijk veel tijd om te lezen had ik de laatste weken niet. Ik vorder; ben op p. 873. Maar dat terzijde.)

Inderdaad vind ik in de on-line woordenboeken ‘reusachtig groot, immens, kolossaal’ als betekenis van piramidaal – zo had ik het ook geïnterpreteerd, maar ik kan me niet herinneren het woord ooit eerder zo gebruikt te zien worden. Piramidale onzin geeft op Google inderdaad een aantal hits, maar niet veel, dus heel frequent is het niet. Piramidaal wordt wel vaker gebruikt, maar dan in de betekenis: piramide-vormig. Die ligt veel meer voor de hand.

Ik ga het onthouden, wie weet kan ik het ook eens over piramidale onzin hebben.

Hard writing makes easy reading

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik ben inmiddels bezig met het nakijken van de reflectieverslagen van de studenten van het piramideprincipe-onderzoekscollege. In een ervan kwam ik een citaat tegen dat ik niet kende, maar dat ik wel heel treffend vind: ‘hard writing makes easy reading’, van Wallace Stegner.

Ik heb het vaak over dat verschijnsel, maar dan dus niet in deze woorden; ik gebruik de laatste tijd meestal de metafoor van de communicerende vaten, of liever gezegd: eigenlijk communiceren deze vaten juist niet, want ze balanceren niet uit naar hetzelfde niveau (wat bij communicerende vaten veroorzaakt wordt door een verschil in druk). Het is meer zo dat als je het volume in het ene vat opvoert, het peil in het andere vat daalt, en omgekeerd.

Wat ik daarmee bedoel: de inspanning die jij als schrijver doet, maakt de taak van de lezer makkelijker. En als jij je er als schrijver makkelijk van afmaakt, heeft de lezer het moeilijker.

Daarom is schrijven vaak zo’n inspanning. En daarom zie je vaak de moeite van de schrijver helemaal niet af aan de korte, heldere tekst die er het resultaat van is. En daarom zijn slecht geschreven stukken zo’n moeizame puzzel. En daarom ook Pascals beroemde citaat over geen tijd hebben voor een kortere brief. Dat komt allemaal op hetzelfde verschijnsel neer. Dat uitleggen biedt wel eens troost aan schrijvende professionals die ervaren dat (goed) schrijven tijd en moeite kost. Ja, dat is zo. En die bespaar je je lezer.

Naast Pascal ga ik vanaf nu vaker Stegner citeren! (Met dank aan Marit.)

Fietsvrouwcolumn 66

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Net uit: Fiets van februari, met daarin een column waarin het weer eens over seks gaat. Nouja, zoiets. Mannen kunnen zeggen dat fietsen bijna net zo genieten is als seks. Maar wat zeggen vrouwen dan? En dat alles is ook nog eens opgehangen aan het boek Sport als levenskunst. Hoe? Lees dat maar in Fiets!

PS Net sex in seks veranderd; dat doe ik altijd fout (lees ik te veel Engels?). Ik vind het geen heel erge fout, maar het scheelt misschien wel een beetje spam?

Taaltentoonstelling

Louise Cornelis Geplaatst op door  

De afgelopen dagen was ik naar Londen. Erg leuke dagen gehad. Voor een taalliefhebber is die stad altijd al de moeite waard, niet alleen vanwege al dat Britse Engels – waarom is het toch af en toe zo hilarisch? We waren naar een voetbalwedstrijd en dan staat er vooraf dit bord op het veld:

Londen is ook de stad met het museum waarin Rosetta’s Stone staat. Die had ik al eens eerder gezien, gelukkig, want nu zag ik alleen de bovenkant, van een afstandje: het was er erg druk omheen. Voordeel (museum is gratis) heeft ook nadeel (dringen!).

En in Londen is op dit moment ook een geweldige tentoonstelling voor taalliefhebbers: Evolving English, in de British Library. Ook daar was het vrij druk, ook die tentoonstelling was gratis. En veel taaldingetjes zijn nogal priegelig natuurlijk: handgeschreven en gedrukte teksten. Ik heb dus het bijbehorende boek maar gekocht om het allemaal nog eens rustig te bekijken.

Maar het was toch ook erg leuk, bijvoorbeeld om van die heel oude handschriften te zien, met het oudst bekende geschreven Engels, een stukje manuscript van James Joyce, een eerste druk van Shakespear. Om of reconstructies te horen van hoe Engels in de middeleeuwen misschien geklonken heeft.

Het allergrappigste vond ik nog wel een Anglo-Saxon alfabet waaraan je kon zien dat de schrijver eerst de F vergeten was – die stond er later boven geschreven. Bijzonder toch om een schrijffout van anderhalf millennium geleden te zien.

Dus: houd je van taal en ben je in de buurt, ga dan voor 3 april naar de British Library. Ik raad het van harte aan!