Over een dikke week geef ik op de Looptrainersdag een workshop over training geven aan hardloopsters in de overgang. In de aanloop daarnaartoe ging me opvallen dat er best wel een behoorlijke spraakverwarring is rond dat onderwerp, sowieso, en helemaal als er Engels mee gemoeid is.
In het Nederlands zijn er heldere definities:
- Menopauze = het moment van de laatste menstruatie (en dus een precies te definiëren tijdstip – in sommige definities is het een jaar nadien, maar dan nog is het dus één, precies moment). Soms wordt zo ook de hele periode na de menopauze genoemd..
- Overgang = de periode van hormonale verandering rond de menopauze (veel vager afgebakend en langer dan de menopauze)
Gewone taalgebruikers hoeven zich daar echter niets van aan te trekken, en zo kan er in een tekst rustig staan:
Even wat opvallende cijfers op Internationale dag van de menopauze: 77 procent van de vrouwen ondervindt klachten tijdens de overgang. Vrouwen brengen gemiddeld 1/3e van hun leven door in de menopauze. 1 op de 10 vrouwen neemt ontslag door klachten die rechtstreeks te wijten zijn aan de (peri)menopauze
Dit kan ik nog wel interpreteren: in de tweede zin moet in na zijn, en in de laatste (peri)menopauze overgang.
Peri-menopauze lijkt erop te duiden dat hier Engels in het geding is. Bij gebrek aan een apart woord voor overgang is dat de Engelse term voor die vage periode om de menopauze heen. Voor het Nederlands lijkt dat me een onnodig ingewikkeld woord.
Het wordt nog ingewikkelder als peri-menopauze gebruikt wordt voor de periode vóór de menopauze, zoals hier. Daarmee wijk je af van de betekenis van het Latijnse voorvoegsel peri (‘om’). Pre-menopauze komt ook wel voor (voorbeeld).
In een ander artikel stond een zin die ik niet kon ‘vertalen’:
Gelukkig is de overgang tijdelijk. ‘De meeste mensen ervaren symptomen van twee jaar voordat de overgang begint tot ongeveer drie jaar daarna’, zegt Reed.
Als dat echt overgang betekent, slaat het nergens op: als je iets merkt, zijn er hormonale veranderingen, en zit je dus in de overgang, niet twee jaar ervoor of drie jaar erna. En als het menopauze betekent, slaat het ook nergens op, want die ‘begint’ niet, behalve als het moet zijn post-menopausale levensfase ofzoiets, dus het begin van de tijd na de menopauze. Maar vijf jaar is een onderschatting van de duur van de overgang en in het algemeen ligt het zwaartepunt voor de menopauze, niet erna.
Wel zet me deze uitspraak op een ander spoortje: dat van de tijdelijkheid. In het Engels heb ik vaak menopause en die post-menopausal levensfase door elkaar horen lopen. Kijk bijvoorbeeld naar dit fragment, uit de nieuwsbrief van The Well HQ van afgelopen woensdag:
As you’re about to read (…), bone density issues in menopause are common and can be hugely, hugely debilitating. (…)
See, there are dozens of symptoms associated with menopause. We all know about hot flashes, brain fog, insomnia and so on. When listing menopause symptoms out, one can get tricked into thinking that musculoskeletal issues are just another symptom when bone problems can be devastating, life-limiting and permanent.
Ik denk dat de eerste menopause vooral de periode erna betekent – het risico op osteoporose neemt toe vanaf de menopauze – en de tweede overgang, begrijp ik inhoudelijk. Dat maakt de derde zin lastig te begrijpen. Ze tricken hun lezers zelf in dat verkeerde begrip. Osteoporose gaat niet over, de hot flashes wel.
In een Engelstalig webinar laatst ging het even kort over de klachten van menopausal women. Ik begreep dat als overgangsklachten maar het klonk als voor de rest van hun leven. Ik vroeg me toen af in hoeverre overgang zorgt voor een andere framing van overgangsproblemen, en daarmee ook van een andere perceptie daarvan. De overgang gaat over, het woord is daarin heel expliciet: het is tijdelijk, je komt erdoorheen. Dus: even doorbijten en daarna een nieuwe balans. Zo heb ik het zelf ervaren. Nouja, even klopt niet: ik ben er bijna tien jaar mee zoet geweest. Maar dan nog: het ging over. De (post-)menopauze gaat niet over, die duurt tot het einde van je leven. Je hormonen worden immers ook nooit meer hetzelfde. Zouden Engelstalige vrouwen minder een onderscheid maken tussen tijdelijke en definitieve verschijnselen, en dus misschien negatiever denken over de post-menopauze?
In hoe je de overgang/post-menopauze ervaart, daarop is natuurlijk veel meer van invloed dan alleen woordkeuze. Maar ik zou er niet van opkijken als die wel een rol speelt. In dat geval zou het Engels baat kunnen hebben bij de introductie van het woord transition voor peri-menopause.
PS Net nadat ik deze post in concept klaar had gezet, verscheen op dezelfde site als die van de eerste link hierboven een artikel waarin het woord overgang niet eens voorkomt, behalve in uitleg-kadertjes, en waarin ik het gevoel krijg dat vrouwen wordt aangepraat dat overgangsklachten blijvend zijn – ik ervaar het zelfs als reclamepraatje voor hormoonsuppletie. Ik vind dit bijvoorbeeld een tenenkrommende uitspraak:
“Je moet je bedenken: een vrouw geeft haar lichaam meer dan 30 jaar hormonen. Waarom zou je daar dan plots mee stoppen terwijl er een gezond en goedkoop alternatief bestaat?”
En dus vraag ik me af: zouden er belangen van de farmaceutische industrie spelen rond het als ‘voor de rest van je leven’ presenteren van overgangsklachten en dus het wegwerken van het frame ‘overgang’ met z’n tijdelijkheid? Ga ik in de gaten houden!
