Spraakverwarring: Engels heeft transition nodig

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Over een dikke week geef ik op de Looptrainersdag een workshop over training geven aan hardloopsters in de overgang. In de aanloop daarnaartoe ging me opvallen dat er best wel een behoorlijke spraakverwarring is rond dat onderwerp, sowieso, en helemaal als er Engels mee gemoeid is.

In het Nederlands zijn er heldere definities:

  • Menopauze = het moment van de laatste menstruatie (en dus een precies te definiëren tijdstip – in sommige definities is het een jaar nadien, maar dan nog is het dus één, precies moment). Soms wordt zo ook de hele periode na de menopauze genoemd..
  • Overgang = de periode van hormonale verandering rond de menopauze (veel vager afgebakend en langer dan de menopauze)

Gewone taalgebruikers hoeven zich daar echter niets van aan te trekken, en zo kan er in een tekst rustig staan:

Even wat opvallende cijfers op Internationale dag van de menopauze: 77 procent van de vrouwen ondervindt klachten tijdens de overgang. Vrouwen brengen gemiddeld 1/3e van hun leven door in de menopauze. 1 op de 10 vrouwen neemt ontslag door klachten die rechtstreeks te wijten zijn aan de (peri)menopauze

Dit kan ik nog wel interpreteren: in de tweede zin moet in na zijn, en in de laatste (peri)menopauze overgang.

Peri-menopauze lijkt erop te duiden dat hier Engels in het geding is. Bij gebrek aan een apart woord voor overgang is dat de Engelse term voor die vage periode om de menopauze heen. Voor het Nederlands lijkt dat me een onnodig ingewikkeld woord.

Het wordt nog ingewikkelder als peri-menopauze gebruikt wordt voor de periode vóór de menopauze, zoals hier. Daarmee wijk je af van de betekenis van het Latijnse voorvoegsel peri (‘om’). Pre-menopauze komt ook wel voor (voorbeeld).

In een ander artikel stond een zin die ik niet kon ‘vertalen’:

Gelukkig is de overgang tijdelijk. ‘De meeste mensen ervaren symptomen van twee jaar voordat de overgang begint tot ongeveer drie jaar daarna’, zegt Reed.

Als dat echt overgang betekent, slaat het nergens op: als je iets merkt, zijn er hormonale veranderingen, en zit je dus in de overgang, niet twee jaar ervoor of drie jaar erna. En als het menopauze betekent, slaat het ook nergens op, want die ‘begint’ niet, behalve als het moet zijn post-menopausale levensfase ofzoiets, dus het begin van de tijd na de menopauze. Maar vijf jaar is een onderschatting van de duur van de overgang en in het algemeen ligt het zwaartepunt voor de menopauze, niet erna.

Wel zet me deze uitspraak op een ander spoortje: dat van de tijdelijkheid. In het Engels heb ik vaak menopause en die post-menopausal levensfase door elkaar horen lopen. Kijk bijvoorbeeld naar dit fragment, uit de nieuwsbrief van The Well HQ van afgelopen woensdag:

As you’re about to read (…), bone density issues in menopause are common and can be hugely, hugely debilitating. (…)

See, there are dozens of symptoms associated with menopause. We all know about hot flashes, brain fog, insomnia and so on. When listing menopause symptoms out, one can get tricked into thinking that musculoskeletal issues are just another symptom when bone problems can be devastating, life-limiting and permanent. 

Ik denk dat de eerste menopause vooral de periode erna betekent – het risico op osteoporose neemt toe vanaf de menopauze – en de tweede overgang, begrijp ik inhoudelijk. Dat maakt de derde zin lastig te begrijpen. Ze tricken hun lezers zelf in dat verkeerde begrip. Osteoporose gaat niet over, de hot flashes wel.

In een Engelstalig webinar laatst ging het even kort over de klachten van menopausal women. Ik begreep dat als overgangsklachten maar het klonk als voor de rest van hun leven. Ik vroeg me toen af in hoeverre overgang zorgt voor een andere framing van overgangsproblemen, en daarmee ook van een andere perceptie daarvan. De overgang gaat over, het woord is daarin heel expliciet: het is tijdelijk, je komt erdoorheen. Dus: even doorbijten en daarna een nieuwe balans. Zo heb ik het zelf ervaren. Nouja, even klopt niet: ik ben er bijna tien jaar mee zoet geweest. Maar dan nog: het ging over. De (post-)menopauze gaat niet over, die duurt tot het einde van je leven. Je hormonen worden immers ook nooit meer hetzelfde. Zouden Engelstalige vrouwen minder een onderscheid maken tussen tijdelijke en definitieve verschijnselen, en dus misschien negatiever denken over de post-menopauze?

In hoe je de overgang/post-menopauze ervaart, daarop is natuurlijk veel meer van invloed dan alleen woordkeuze. Maar ik zou er niet van opkijken als die wel een rol speelt. In dat geval zou het Engels baat kunnen hebben bij de introductie van het woord transition voor peri-menopause.

 

PS Net nadat ik deze post in concept klaar had gezet, verscheen op dezelfde site als die van de eerste link hierboven een artikel waarin het woord overgang niet eens voorkomt, behalve in uitleg-kadertjes, en waarin ik het gevoel krijg dat vrouwen wordt aangepraat dat overgangsklachten blijvend zijn – ik ervaar het zelfs als reclamepraatje voor hormoonsuppletie. Ik vind dit bijvoorbeeld een tenenkrommende uitspraak:

“Je moet je bedenken: een vrouw geeft haar lichaam meer dan 30 jaar hormonen. Waarom zou je daar dan plots mee stoppen terwijl er een gezond en goedkoop alternatief bestaat?”

En dus vraag ik me af: zouden er belangen van de farmaceutische industrie spelen rond het als ‘voor de rest van je leven’ presenteren van overgangsklachten en dus het wegwerken van het frame ‘overgang’ met z’n tijdelijkheid? Ga ik in de gaten houden!

 

Doelgroep of lezer?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Laatst hadden de schrijvers bij een nieuwe opdrachtgever het steeds over de doelgroep en ik over de lezers van hun rapporten. Dat lijkt hetzelfde, maar er is toch een verschil, of althans: ik maakte een verschil om uit te leggen waarom ik het liever over lezer(s) heb:

  • Doelgroep is een woord uit de massa-communicatie, zoals voorlichting en reclame. De tekst is dan bedoeld voor een grote, tamelijk diffuse groep zonder direct belang erbij. Je moet dan dus bijvoorbeeld verleiden tot het lezen van de tekst.
  • De lezer is iemand die je kent, zoals in een organisatie of tussen adviseur en geadviseerde. Bovendien heeft die lezer een belang bij de tekst, of dat zou zo moeten zijn (zoals bij ongevraagd advies). Dat belang kun je uitdrukken in een vraag, waarop de hoofdboodschap een antwoord geeft.

Een adviesrapport heeft een lezer, geen doelgroep.

Het lijkt ‘maar’ een woordje, doelgroep of lezer, maar de voor mij afwijkende woordkeuze was wel een symptoom van gebrekkige lezergerichtheid. Ik had vooraf een paar rapporten van deze organisatie gezien en al geconstateerd dat ik niet kon achterhalen voor wie ze bedoeld waren. Ze bleken dat ook inderdaad niet helder voor ogen te hebben en er verschillend over te denken. We hebben daar een goed gesprek over gehad dat hopelijk leidt tot meer lezer en minder doelgroep in hun denken en schrijven.

 

Twee boekpresentaties in één week

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik ben afgelopen week maar liefst naar twee boekpresentaties geweest. Dat is echt uitzonderlijk: in de meeste jaren heb ik er nul of één. Nu verschenen er kort na elkaar twee boeken in mijn vakgebied die ik sowieso wilde hebben en lezen én kan aanraden. Dat is al heel leuk, en in beide gevallen kende ik de auteurs, dus leidde het nog tot twee toffe bijeenkomsten ook.

Vorige week vrijdag trapten mijn Leidse collega’s (en vrienden) Ronny Boogaart, Henrike Jansen en Maarten van Leeuwen af. Van hen verscheen net Maar zo bedoelde ik het niet. Hoe we recht praten wat krom is. Op de typisch Leidse manier hebben de schrijvers daarin inzichten uit de retorica, argumentatieleer en de taalwetenschap gecombineerd en toegepast op een heerlijke vlootschouw actuele voorbeelden. Mark Rutte, Pete Hoekstra, Thierry Baudet, Willem Engel, Famke Louise, Johan Derksen en noem maar op – allemaal hebben ze wel eens iets controversieels gezegd waarop ze aangesproken werden, en hoe redden ze zichzelf dan?

Ronny Boogaart tijdens de presentatie van Maar zo bedoelde ik het niet

Daar blijkt structuur in te zitten: dat redden gebeurt langs vier verdedigingslinies die al onderscheiden werden in de klassieke retorica: ontkenning, een beroep op een andere interpretatie of op verzachtende omstandigheden, en de tegenaanval. Die zijn soms geslaagd en soms maken ze de boel alleen maar erger.

Het zijn vooral de vele voorbeelden die dit boek tot een leesfeest maken. Op de terugweg van de presentatie was ik van Leiden naar Kapelle al tot pagina 185 gekomen – het boek leest als een trein, in de trein. De resterende 90 las ik thuis vlot uit. Het is dus toegankelijk geschreven, en ondertussen leer je als lezer heel wat over strategisch taalgebruik – en misbruik.

De boekpresentatie zelf was inhoudelijk: op de universiteit, in een grote, onderaardse, schuin oplopende hoorcollegezaal, met luisteren naar een inleiding door emeritus hoogleraar Ton van Haaften en daarna naar de drie auteurs, die een overzicht gaven van de vier strategieën. Dat was ook vermakelijk overigens, vooral dankzij de filmpjes die ze lieten zien, maar het contrast met de tweede boekpresentatie was best groot, groter dan tussen de boeken.

Dinsdag was ik namelijk in de Glazen Zaal in Den Haag, voor de boekpresentatie van Magneetwoorden. Ontdek de aantrekkingskracht van positieve taal van vakgenoot Jeanine Mies. Dat was op een stijlvolle, klassieke plek, we stonden, Jeanine gaf voorbeelden uit haar boek maar sprak ook over haar zieke zus, de dagvoorzitter betrok ons er allemaal bij, en er was muziek en een stadsdichter. Ik ervoer het als persoonlijker en dynamischer. En feestelijker, ook doordat Jeanine tegelijk haar 25-jarig jubileum als zelfstandig schrijver en trainer vierde.

Aan de borrels lag het verschil niet: beide waren drukbezocht met een boel bekenden; dinsdag kon ik gelukkig wat langer blijven en meer vakgenoten spreken.

Wat bovendien hetzelfde is: Jeanines boek is óók een serieus vakboek, het leest ook heel lekker, en het staat ook vol met herkenbare en leuke voorbeelden. Bijvoorbeeld van onhandige ontkenningen (‘nietjes’ in het boek). Ik moet altijd aan Jeanine denken als ik bordjes zie met een ontkennende boodschap erop: ‘gras niet betreden’. Soms voel ik dan namelijk de behoefte in me opkomen om precies dat te doen, dat gras betreden dus. Het is een van de hoofdlijnen in het boek: formuleer niet wat je niet wilt, maar wat je wél wilt. Grotere kans dat je je doel bereikt. Want het werkt – zie deze persoonlijke ervaring.

Jeanine signeert mijn exemplaar van Magneetwoorden

Een erg leuk voorbeeld is de Groningse durfpoli in plaats van angstpoli – naar een durfpoli gaan klinkt alleen al stoerder. En wie bedenkt er iets beters voor coördinator pesten en de toolkit ouderenmishandeling – de voorbeelden waar ik dinsdag het hardst om moest lachen. Of griezelen, net hoe je het bekijkt.

Onderweg uit Den Haag naar Kapelle dinsdag kwam ik nog niet zo heel ver in het boek, want ik moest onderweg ook nog wat andere dingen doen. Maar ik zag al wel dat er naast voorbeelden met uitleg een boel praktische tips in staan, met aan het eind zelfs een stroomschema om je eigen magneetwoorden te bedenken. Dat ga ik zeker doen!

 

Schrijven = jezelf teleur stellen

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik zeg het vaak in trainingen: perfect wordt schrijven nooit. De perfecte piramide bestaat niet, want structureren is afhankelijk van interpretatie en altijd blijft er wel wat ‘rafelig’, want de werkelijkheid is niet zo mooi in vakjes in te delen. En de perfecte tekst bestaat ook niet, al is het alleen maar omdat lezers verschillen en je ze nooit allemaal kunt behagen. Het schrijfproces verloopt ook nooit perfect, je maakt altijd missers. 

Al die imperfectie moet je kunnen verdragen – schrijven vraagt om frustratietolerantie. Die oefen je daar dus ook mee. In Schrijven Magazine van deze maand (nr. 5 van 2024, p. 30) vond ik dat fraai verwoord door Ellen Deckwitz:

Geen enkele versie is volmaakt. Het is juist de kunst om na een belabberde start door te ploegen en zo je onzekerheid aan te gaan. Een van de grote meerwaardes van goed leren schrijven is dat je leert om jezelf teleur te stellen.

Twee pittige leeservaringen (2/2): Wat nu!?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Vervolg op gister. Het tweede boek dat best een zware dobber was om te lezen was Wat nu!? van Thijs Homan en Rob Wetzels. Het gaat over de vraag die mij al langer bezighoudt (zie hier): hoe komen de grootschalige gedragsveranderingen tot stand die nodig zijn voor de toekomst van de planeet en onze maatschappij? Bij Homan volgde ik mijn opleiding over organisatieverandering en ik vind dat hij een originele en interessante kijk op veranderen heeft – die opleiding veranderde mijn kijk op mijn werk en de wereld. Die originaliteit blijkt in dit boek ook weer. Kern is – opnieuw – dat verandering niet maakbaar is van bovenaf, maar ontstaat in de gesprekken van ons allemaal.

Maar daarachter komen was ook weer hard werken, andersom dan in Prophet Song: de vorm hinderde mijn lezen.

Het begon ermee dat het boek flink wat slordigheden bevat op het gebied van spelling en interpunctie – iets wat ik wel van Homan kent, dat hij dat soort dingen niet belangrijk vind (de opleiding vond ik ook slordig). Ik ben bereid best wel wat door de vingers te zien, maar stijl schrijven waar het steil moet zijn, vind ik wonderlijk – heeft er geen redacteur naar gekeken?

Gaandeweg werd dat beter of wende het, maar toen ging iets anders steeds zwaarder wegen: in Wat nu!? Vind ik de informatiedichtheid veel te laag. Deels heeft dat ermee te maken dat ik Homans gedachtegoed ken, maar belangrijker is dat het boek wel erg meanderend geschreven is. Sowieso bouwt het op naar de conclusie, wat van wetenschappers te verwachten is (maar wel jammer), maar daarbij is de hoeveelheid tekst besteed aan terug- en vooruitblikken overweldigend. En die voegen allemaal niets nieuws toe.

Het gaat om paragrafen die ‘conclusie’ heten aan het eind van een hoofdstuk, maar die meer een samenvatting (resumé) zijn, getypeerd door de vele zinnetjes als ‘wat we in dit hoofdstuk hebben gezien is…’ en die eindigen met een vooruitblikkend stukje: ‘Dit alles geconstateerd hebbende, geven we in het volgende hoofdstuk een nadere beschrijving…’ (einde hoofdstuk 1). En dan begint dat volgende hoofdstuk (2) met ‘In het vorige hoofdstuk hebben we geschetst dat…’ en dat loopt dan een flink eind door. Dan komt ‘In dit hoofdstuk concretiseren we de analyse (…) en gaan we in op (…). We beginnen met…’ pas daarna komt het echt ter zake.

Ik werd er narrig van. Zó veel herhaling. Ik voelde me betutteld ook: alsof ik zelf niets kan onthouden en geen enkele relatie kan leggen.

Bij de hele tijd moeten vooruit- en terugblikken kunnen volgens mij twee dingen aan de hand zijn, of hun combinatie:

  • Er is een probleem met de structuur. Zonder al die ‘lijm’ tussen de onderdelen van de tekst rammelt die uit elkaar. Mogelijk komt dat doordat de enige logica erin is: die van de associaties van de schrijvers. Want dat opbouwen naar de conclusie, dat is weliswaar gebruikelijk in de wetenschap, maar dan volgt de tekst de methodologische chronologie. Dat is hier niet het geval: het is geen verslag van onderzoek, het is eerder essayistisch geschreven. Een gedachtegang dus. Dat die voor lezers niet helder genoeg is, voelen de schrijvers wel aan, maar het probleem lossen ze op door met veel lapmiddelen de tekst samenhangend maken. Als lezer moet je zo’n structuur als die wel stap-voor-stap volgen, je kunt niet zelfstandig vooruit denken.
  • Het komt voort uit een behoefte van de schrijvers om steeds de draadjes af te hechten (vergelijkbaar met ‘en toen kwam de olifant met z’n lange snuit en die blies dit verhaaltje uit’), plannen te maken voor het vervolg, en dan in dat vervolg een aanloopje nemen (‘startmotor’) om weer op gang te komen. Voor de lezer is dat onnodig. Die ziet bijvoorbeeld al aan het naderen van het einde van het hoofdstuk dat het er bijna op zit. Behoefte aan een startmotor heeft een lezer alleen na de onderbrekingen van het leesproces, maar die vallen niet per se samen met de tekst-eenheden. Lezers redden zichzelf dan: ‘waar ging het ook alweer over, even terugbladeren’. Een redacteur moet daarom bij dit soort neigingen genadeloos zijn.

Met een betere structuur (in elk geval logischer, liefst hiërarchischer en zo mogelijk piramidaal) en/of een stevige redactieslag had het boek minstens 20 % korter gekund. En dan was de waardevolle inhoud dus scherper uit de verf gekomen. Want inhoudelijk interessant, dat was het zeker. Daarom bedwong ik mijn ongeduld en las ik verder.

 

Twee pittige leeservaringen (1/2): Prophet Song

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb net twee boeken tegelijkertijd gelezen (doe ik wel vaker) die allebei zeer de moeite waard waren, maar ook allebei pittig, om verschillende redenen. Om ze per boek recht te doen, besteed ik er twee weblogposts aan. Vandaag dus het eerste boek, morgen het tweede.

Ik kreeg van een vriendin Prophet Song aangeraden, als goed maar bepaald niet vrolijk stemmend boek dat nauw aansluit bij de huidige tijd. In dat boek heeft schrijver Paul Lynch twee opvallende vormkeuzes gemaakt:

  • Er staan geen alinea’s in, dus per paragraaf gaat de tekst achter elkaar door. Dat heeft me niet gehinderd bij het lezen. Er zaten wel ‘adempauzes’ in de hoofdstukken met witregels, die soms een fikse en impliciete sprong in de tijd waren, maar dat vond ik niet afwijkend van veel andere romans.
  • Er staan geen aanhalingstekens in om gesproken woord te markeren. Er wordt gepraat, in dialogen zoals gebruikelijk in een roman, maar waar een citaat begint en eindigt, is niet zichtbaar. Dat is een kwestie van zoeken in die doorlopende zinnen terwijl je interpreteert. Dat vond ik af en toe knap lastig, moeilijker dan het gebrek aan alinea’s. Het wende wel.

Ik werd me er zo van bewust hoe nuttig markeringen zijn: als hulp bij het lezen. Maar het gebrek eraan is hier beslist functioneel. Ik had het zelf niet bedacht (ik las het op Wikipedia) maar onbewust wel degelijke ervaren: deze keuzes passen bij de strekking van het boek, omdat ze wat claustrofobisch aandoen: je zit ‘vast’ in het spoor van zo’n eindeloze alinea, zonder houvast. Dat lijkt op de beklemmende manier waarop de hoofdpersoon vast zit in een Ierland dat onder een regime komt dat een einde maakt aan de democratie, waarop het land richting burgeroorlog afglijdt.

Het is een indringend boek, zeer actueel en het nodigt uit tot empathie. Beslist een aanrader – maar dus wel lastig lezen.

 

Net m’n werk, maar dan in het Frans

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik viel afgelopen dinsdag bij mijn eerste Franse les met mijn neus in de boter: het grammatica-gedeelte ging over signaalwoorden. We moesten bijvoorbeeld signaalwoorden invullen in een tekstje, nou, goede signaalwoorden kiezen, dat doe ik als ik redigeer ook volop. Dus dat kwam wel heel dichtbij mijn werk, al had ik zoiets nog nooit in het Frans gedaan – dit soort oefeningen zaten niet in de e-learning. Ik vond het heel leuk, maar ergens gaat zoiets me natuurlijk te makkelijk af op basis van mijn algemene kennis van teksten, niet zozeer van het Frans.

Al hielp dat wel weer mijn ego ietsje op te krikken, want ik spreek voor mijn gevoel veel minder goed dan mijn groepsgenoten. Waar ik een e-learning deed, deden zij vorig jaar ook al een op conversatie gerichte cursus, of hebben ze een tweede huis in Frankrijk of Franse familie. Ik heb daar een boel in te halen. Maar dat is wel heel leuk – de eerste les was fijn!

 

Wonderlijk bordje

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Maandag zag ik in de buurt van station Rotterdam Blaak een wonderlijk bordje:

Ik schrijf ‘in de buurt van station Blaak’ (ik zie sinds ik met het OV reis in m’n oude thuisstad andere dingen dan toen ik er altijd fietste), maar beter is: in de buurt van de Oude Haven, een uitgaansgebied.

Ik kan de boodschap wel interpreteren: de buurtbewoners willen minder overlast van vallend glas. Dat begrijp ik uit beeld en afzender.

De rest van de verbale boodschap vind ik wonderlijk. Het is heel indirect. Wat heeft het woord gedragsverandering te maken met wat de buurtbewoners willen? En de vraag met ofzo erachter ervaar ik ook nog eens als passief-agressief.

Ik weet niet eens zeker op wie de boodschap gericht is: op het uitgaanspubliek zelf, of op de uitbaters, met wie er mogelijk wel eens over gedragsverandering gesproken is? En ook maakt het me nieuwsgierig hoe zo’n bordje tot stand komt – welke brainstorm ging eraan vooraf?

Nou weet ik niet precies hoe je de gewenste gedragsverandering wel tot stand brengt, lijkt me een moeilijke, maar wel zou ik denken: maak concreet hoe je het wél wil hebben. Dus iets met ‘stil graag’ of ‘houd je glas heel’ of ‘houd rekening met de buurtbewoners’ ofzoiets. 

Geen idee of dat helpt, maar je moet wat.

Wel denk ik bij dit bordje: het is zo wonderlijk dat het mij aanzette tot erover nadenken. Als dat bij de doelgroep gebeurt, bereikt het misschien toch wat. 

 

Franse les: van online naar live

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Vorig jaar begon ik met een e-learning Frans, ik schreef daar toen over. Ik heb dat 14 maanden gedaan, 5 lesjes van zo’n 10 minuten per week. Er kwam de mogelijkheid bij om met een AI-tool te praten, en ik had tussentijds eens gekeken naar de gratis concurrenten en dat was ‘m meteen niet, dus ik bleef Frantastique trouw. Het kostte weinig moeite, momentjes tussendoor en in de trein enzo leenden zich prima voor een lesje.

Na een jaar werd het echter wel een beetje sleets: ik raakte het zat, maakte voor mijn gevoel steeds dezelfde fouten, vooral in dingen die ik toch niet zo belangrijk vind, de lessen werden volgens mij korter en saaier, het gespek met de AI-tool draaide steeds op hetzelfde uit dus dat had ik na een paar keer wel gezien.

Zodoende heb ik het afgerond, met dit diploma (voor de tweede helft):

Mijn niveau is in die 14 maanden gestegen van B1 naar B2 of van 3,5 naar 4,4 in Frantastique-termen, da’s mooi. Die 99 % oogt zelfs een beetje freaky, haha!

Maar praten deed ik wel erg weinig, en dat wilde ik toch wel. Vandaar dat ik volgende week begin met een ‘live’cursus bij de Alliance Française in Goes. Ik ben benieuwd!

 

‘Klare taal’ verhult

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Goed opiniestuk in de NRC gisteren: Philip Huff betoogt dat die ‘klare taal’ in de politiek, waar het zo vaak in positieve, wenselijke zin over gaat en waar zelfs een prijs voor bestaat, politieke en bestuurlijke complexiteit verhult. Je kunt wel eenvoudige, heldere woorden gebruiken, maar daarmee doe je de werkelijkheid geen recht en heb je ook nog geen uitvoerbaar beleid ontwikkeld. Je kan zelfs met klare taal liegen, zoals Yesilgöz deed over de nareizende vluchtelingen. Je kan je dan wel blindstaren op die duidelijke taal, maar als die over non-beleid gaat, heb je er niks aan.

Taal is niet los te knippen van inhoud. Van al te veel hameren op klare taal worden we niet beter.