Louise Cornelis

Ik heb net een boek gelezen waarin twee van mijn interesses bij elkaar kwamen. Het gaat om Het recht van de snelste. Geweldig boek! Als fietser die zich wel eens druk maakt over hoe het gaat in het verkeer kwam ik er dingen in tegen die ik zelf ook wel eens geroepen heb, maar ik leerde ook een boek nieuws. En als taalkundige vond ik het interessant om te zien hoe zeer ons denken over verkeer en mobiliteit bepaald wordt door woorden: perspectiefkeuze, depersonificatie en metaforen. Een voorbeeld is dat we over autoverkeer praten (en dus ook denken) alsof het om bloedsomloop gaat: doorstroming is belangrijk, anders krijg je een verkeersinfarct.

Het boek is nog maar net uit. Net sinds die laatste tijd ervaar ik een omkering in het fietsen: e-bikes zijn de norm geworden. Ze zijn getalsmatig in de meerderheid, zeker  buiten de bebouwde kom en helemaal buiten de Randstad. Als ‘gewone’ fietser word je er op aangesproken ‘waarom’  je zelf trapt, en, mijn meest recente observatie: toeristen rijden er massaal op. Waar de Bike&Boat-toeristen vorig jaar nog op gewone fietsen reden, zijn dat nu e-bikes geworden, en ik heb onlangs een paar keer in Zeeland geobserveerd dat ook daar toeristen massaal op een e-bike rijden. (Nouja, rijden… voortkruipen. De hulpmotor maskeert een totaal gebrek aan vaardigheden, maar dat terzijde.)

Ik kan inmiddels ook in de taal aantonen dat de omkering er is. Ik keek van de week op de site van de ANWB, en onder het tabje ‘fietsen’ staat eerst ‘elektrische fietsen’ en daaronder ‘niet-elektrische fietsen’:

De gewone fiets staat op de tweede plaats en vergt meer letters dan de e-bike, en is dus de gemarkeerde en daarmee bijzondere vorm geworden.

Ik vind het schokkend. Als fietser dan. Als taalkundige vind ik het machtig interessant.

Gister heb ik een online college bijgewoond uit de serie ‘Dit hebben wij in huis‘ van Geesteswetenschappen van de UvA. De lengte, 45 minuten, maakt zoiets voor mij te behappen – met al het computerwerk en videobellen heb ik geen zin in langere webinars en dergelijke.

Van dit college prikkelde de titel bovendien mijn nieuwsgierigheid, ook al bleek dat niet helemaal te kloppen: bij ‘activistische geesteswetenschap’ dacht ik aan manieren waarop de geesteswetenschap kan bijdragen aan een andere maatschappij. Of iets specifieker nog: hoe ik dat als geesteswetenschapper kan doen.

Daar ging het echter niet precies over, ik had het tweede deel van de titel beter tot me door moeten laten dringen: lessen uit het verleden. Waar het om ging, was de grote bijdrage die de geesteswetenschappen hebben geleverd aan de maatschappij die wij nu kennen. Zo is er een link te leggen via de vroege Indiase taalkunde naar de IT (via het begrip recursiviteit), via de filologie naar de Verlichting (door het serieus nemen van oude geschreven bronnen, dat daagde de autoriteit van de Bijbel uit) en naar  modern genetica-onderzoek (verwantschap tussen teksten ‘of mensen opsporen via ‘kopieerfouten’) maar ook van de historische taalkunde naar het nazisme (de ‘arische’ taalfamilie c.q. ras).

Dat was interessant, vond ik, die ‘grootsheid’ van de geesteswetenschappen, die duidelijk werd door met zevenmijlslaarzen door duizenden jaren geschiedenis te stappen. Dat deed de spreker, Rens Bod, helder en aantrekkelijk. Het was prettig om naar te luisteren, met Powerpoint-ondersteuning (via Zoom, maar met niet meer interactie dan vragen kunnen stellen aan het eind).

Waar ik alleen even overheen moest, was dat de aanleiding voor deze invalshoek vanuit een slachtofferrol kwam: de geesteswetenschap voelt zich in de verdediging gedrukt. Daar zijn ook wel redenen voor – nog vorig jaar verschoof de minister met een pennestreek een boel budget weg naar de technische en  natuurwetenschappen. Eerder heeft minister Plasterk zich ook al wel eens denigrerend uitgelaten over de geesteswetenschappen.

Ik had zelf recentelijk ook de ervaring van de ervaren minderwaardigheid toen ik van een wetenschapper de wat verbaasde vraag kreeg ‘dus jouw opdrachtgevers zien wél de relevantie van jouw werk?’ Uh, ja.

Ik voel me in het dagelijks leven helemaal niet ondergewaardeerd vanwege mijn alfa-achtergrond. Dus ik heb ook geen nood aan het kunnen oplepelen van het ‘bewijs’ dat de geesteswetenschappen wél wat voorstellen – want dat was de invalshoek van het college van gister.

Nou goed, toen ik dus even was bekomen van de schrik dat het minderwaardigheidsgevoel zo diep zit, werd het een leuk en leerzaam college. En wie weet kan ik de voorbeelden inderdaad nog wel eens aan de borreltafel gebruiken, want dat was wel de bedoeling van de spreker.

Maar mijn meerwaarde laat ik liever zien. Door een adviesrapport onder handen te nemen.

Afgelopen week was ik een weekje weg in eigen land, ik ben naar Groningen gefietst en terug. Op reizen en uitstapjes fotografeer ik graag bordjes en daarvan doe ik verslag op dit blog. Dat zijn wel eens exotischere, maar een verre reis zit er voorlopig niet in. Vandaar nu wat Nederlandse bordjes.

Dit keer vielen de corona-gerelateerde bordjes het meest op natuurlijk. Nog steeds vind ik het verbijsterend hoe zwaar de maatregelen leunen op schriftelijke communicatie: overal staan, hangen en liggen bordjes en aanverwanten, en je krijgt bijvoorbeeld in een hotel soms een heel epistel mee over de aanpassingen en de maatregelen. Een deel ervan is goed en goed bedoeld, veel ervan lijkt me een wassen neus: een poging tot bezweren en controleren. Soms zijn ze qua formulering onbeholpen. Zo eentje als deze bijvoorbeeld – het lijkt me dat de veerman dat áltijd doet:

Ik snap ‘m wel, maar het staat er niet.

In Groningen hadden ze dan weer creatieve, plaatselijke dingen bedacht voor de anderhalve meter:

Eierbal, ik kende het hele woord of verschijnsel niet, ondanks de jaren dat ik in Groningen college gaf. Maar we hebben er nu gegeten, hoor, het is zelfs Unesco cultureel erfgoed – en lekker inderdaad!

Twee andere bordjes dan. Deze stond bij een duidelijk op de zakelijke markt gericht hotel in Mijdrecht, had ik nog nooit gezien of meegemaakt – ik kom meestal met het OV, maar wat een privilege is dit

Tot slot een bordje met een lastig verwijsprobleem: haar is dubbelzinnig, want het naar de gemeente en naar Attero verwijzen. Tenminste, als Attero vrouwelijk is. Ik haperde er even op bij het lezen. Het is niet makkelijk op te lossen, want dan zou het dier moeten zijn en dat is wel erg archaïsch. Diens is ook niet goed, want het gaat om een vrouwelijk woord. Een grammaticaal probleem dat je niet kunt oplossen zonder dieper in te grijpen – en dat zou ik gedaan hebben, iets als: ’toen/omdat de gemeente deelnam aan…’

Dan nog vind ik het geen sterk bordje, want hoezo krijgt een gemeente iets van een bedrijf vanwege een compostdag? Misschien doet Attero in compost? Tsja, dat is weggevallen, want net daar zit een schroefje door… Ik heb het even opgezocht en daar staat milieu. Nou goed, al snap ik het nog steeds niet helemaal. Maar het was wel een aardig boompje!