Laatst besproken in een training: wat als je titels en koppen uitdijen? Dat gebeurt zowel in tekst (hoofdstuk- en paragraaftitels) als in Powerpoint (titels van slides). Lang is sowieso niet elegant, maar bovendien is een heel lange zin ook slecht in één keer te behappen en dus een grote leesinspanning. Vergelijk dat maar met krantenkoppen, die zijn niet voor niets compact van formulering.

Er is niet één simpele oplossing dan, want te lange titels kunnen symptomen zijn van verschillende problemen. Hier zijn de vier mogelijke aanpakken:

1. Redigeren. Schrappen is eigenlijk de meest recht-toe-recht-ane oplossing: gewoon bezuinigen op woorden. Kijk ook maar weer krantenkoppen dat doen: functiewoorden eruit, extra woorden voor details en precisiëring eruit, woordherhaling eruit, enzovoort.
2. Tot het hoogste niveau beperken. Dit is een veredelde vorm van schrappen, namelijk dat weghalen wat er aan aankondigingen van het niveau onder de hoofdboodschap in de titel is beland. Dat gaat dan om aankondigende koppen van het type: ‘Er zijn hiervoor drie redenen: A, B en C’. A, B en C staan dan in de titel kort samengevat en komen in het niveau eronder nog een keer aan de orde. In Powerpoint bijvoorbeeld zijn die drie punten dan ook te zien op de slide. Onnodige herhaling, die soms voor verwarring kan zorgen, namelijk als je net niet precies dezelfde woorden kiest. Het is maar een titel, hè, en als die oproept ‘hoezo dan?’ of ‘welke dan?’, dan is dat mooi, want dan is de lezer geprikkeld om door te lezen, te kijken of te luisteren.
3. Synthetiseren. Dat is Minto’s woord voor het formuleren van het overkoepelende niveau in de piramide. Dit moet altijd als de te lange titel bestaat uit meerdere uitspraken, verbonden met en, een komma of andere signaalwoorden zoals maar en want/omdat. De te lange titel is hier dus een symptoom van een structuurprobleem. Neem die twee (of meer) uitspraken en bedenk dan dus? of wat betekent dit samen?
4. Kiezen of delen. Dit gaat ook op voor titels met meer dan één uitspraak, en behelst het ofwel weglaten (als onbelangrijk) ofwel een eigen plek geven, bijvoorbeeld als aparte (sub-)paragraaf of slide. Dus waar je op twee gedachten hinkt, moet je niet die twee gedachten in één titel gieten, maar je prioriteiten kiezen. Anders scheep je de lezer op je met jouw dilemma.

De punten 2 t/m 4 laten zien dat het formuleren van een goede titel niet alleen maar dat is, dus niet alleen formuleervaardigheid vraagt. Het is ook heel nauw verbonden met structureren en met helderheid scheppen in je verhaal – en dus met helder denken. Daarom is het goed niet alleen aan symptoombestrijding te doen. Eerst denken – want bij de grotere helderheid als gevolg daarvan heeft de lezer veel baat.